ایران باید در حکومت خود تغییری بنیادین ایجاد کند

«نواف عُبید» (Nawaf Obaid) مشاور ارشد شاهزاده «ترکی‌ الفیصل آل سعود» نیز هست، از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ سفیر عربستان سعودی در امریکا بوده است. نواف در گفت‌وگویی حضوری و هم‌چنین از راه ایمیل، با «ایران‌وایر» در مورد گذشته، حال و آینده روابط ایران و سعودی سخن گفته است.

او پژوهش‌گر «مرکز بلفر در علوم و امور بین‌الملل» (Belfer Center for Science and International Affairs) در مدرسه «کندی» (Kennedy) هاروارد و عضو تحقیقاتی‌ «مرکز شاه فیصل در مطالعات اسلامی»King Faisal Center for Research and Islamic Studies)) است.

نگاه عربستان صعودی به وقایع سوریه از سال ۲۰۱۱ چه گونه است؟

این که بشار اسد و گروهی که با او حکومت را به دست گرفته‌اند، باید بروند. برای ایران، این یک مساله استراتژیک بنیادین است؛ به این معنا که اگر چنین اتفاقی بیفتد، پروژه مسیانیک یا منجی‌باورانه ایران برای صدور نفوذ خود تا لبنان با شکست روبه‌رو می‌‌شود. نه تنها این پروژه، بلکه میل و اراده ایران برای همکاری، نه با کشور‌ها و دولت‌ها، بلکه با گروه‎‎های مختلف شیعه خدشه‎دار خواهد شد.


هیچ زمانی‌ در تاریخ، چه در تاریخ اروپا، چه در آفریقا و آسیا نبوده که حاکمی که تا این حد به کشور خود ستم کرده باشد، بتواند برای دوره‌ای طولانی، قدرت را حفظ کند. نمی‌‌فهمم چرا اسد باید استثنا باشد. فکر کنم دیر یا زود او هم سقوط خواهد کرد.

جایگاه ایران در این میان کجا است؟

ایران همه کار می‌‌کند تا اسد سقوط نکند. ولی‌ مشکل اصلی‌ وقتی‌ است که اسد با قدرت وداع کند. آن وقت چه؟ چه پیش می‌‌آید؟ عراق را در نظر بگیرید؛ مورد سوریه هم اگر نه بیش‌تر، که به همان اندازه خطرناک است به این دلیل که امروز با جنبشی[داعش] روبه‌رو هستید که بخش زیادی از شمال سوریه را به تصرف خود در آورده، بخش اعظمی از شمال عراق و نیز دومین شهر بزرگ عراق را تسخیر کرده و این فاجعه است. ایران تا جایی‌ که دفاعِ خود را از گروه‌های شیعی ادامه دهد، نخواهد توانست کنترل و نفوذ خود را در سوریه و عراق حفظ کند.

تا چه حد فکر می‌‌کنید نقش ایران در سوریه و حمایت از بشار اسد به شکل‌گیری «داعش» کمک کرده باشد؟

خیلی زیاد. ایران با سیاست‌های واهی و فریبنده خود در سوریه، هیولایی را آفریده که هواداران بسیاری هم در عراق و هم در سوریه دارد. بنابراین، غلبه بر این هیولا در عمل ناممکن است. دیر یا زود، رژیم جانی اسد سقوط خواهد کرد و به این ترتیب، رؤیای ایران نیز برای گسترش نفوذ خود از تهران تا بیروت بر باد خواهد رفت.

آیا فکر می‌‌کنید حمایت ایران از دولت عراق و گروه‌های میلیشیای شیعه مانند «جیش‌المهدی» در ظهور داعش نقش داشته است؟

آتش این سیاست‌ فرقه‌گرایانه‌ای که ایران در سوریه و عراق در پیش گرفته، دامن خودش را خواهد گرفت. در زمانی‌ نه چند دراز، منابع جغرافیایی، قوم‌شناسی‌ و اقتصادی در سراسر جهان در مورد سنی‌ها ادعای مالکیت می‌‌کنند و این همان نبردی است که ایران در آن مغلوب خواهد شد. کل قوای امریکا نمی‌تواند داعش و دیگر نمایندگان القاعده را شکست دهد، چه برسد به ایران یا رژیم شکننده و متزلزل مالکی.

بعضی‌ از ناظران، عربستان سعودی را به حمایت از داعش متهم کرده‌اند.

داعش در فهرست گروه‌‌های تروریستی عربستان قرار دارد. عربستان به هیچ وجه از داعش حمایت نمی‌‌کند. داعش به عنوان جنبشی که به القاعده پیوند خورده، همیشه از نظر عربستان سعودی، سازمانی تروریستی بوده و هیچ زمانی‌ حکومت سعودی یا متحدان آن از داعش یا فعالیت‌هایش در سوریه و عراق حمایت نکرده‎اند.

آیا ممکن است انزوای ایران به نفع عربستان سعودی باشد یا این که عربستان ترجیح می‌دهد روابط خود را با ایران عادی کند؟

عالی‌ می‌‌شود اگر ایران بخواهد دوباره به آغوش روابط گرم خود بازگردد ولی‌ برای این که بتواند از پس این کار برآید، باید در حکومت خود تغییری بنیادین ایجاد کند. منافع کسانی‌ که امروزه بر ایران حکومت می‌‌کنند در تضاد با روابط باز و دوستانه این کشور در منطقه است.


منظورم این است که ایران باید از برنامه سلاح‌‌های هسته‌ای خود دست بکشد، کمک‌های مالی‌ به این گروه‌های مسخره نظامی را در سراسر جهان عرب متوقف کند و نفت و گاز را به شرکت‌های خارجی‌ باز کند تا پتانسیل‌های صادرات ایران مسیر‌های خود را بازیابند؛ همین طور ایران باید صنایع اصلی‌ دیگر، یعنی مخابرات و هوانوردی را به روی دنیا باز کند.


اگر ایران واقعاً بخواهد وارد مذاکره با ما بشود، ما حتماً حاضریم ولی‌ با توجه به تاریخی که با هم داشته‌ایم، از جمله تلاش ایران برای قتل سفیر ما، متأسفانه باید بگویم که ما با همان حاکمانی طرفیم که حرف نهایی‌ را آن‌ها خواهند زد. بخش اعظم منابع کشور را صرف کرده‌اند و خسارت‌ها و تلفات زیادی داده‌اند تا وارد همان معامله‌ای شوند که با امریکا شده‌اند تا بلکه کمی‌ از بار سنگین تحریم‌ها کم کنند. بنابراین، ما باور نداریم ایران بتواند وارد مذاکره شود و با ما کنار بیاید.

فکر می‌‌کنید بازیگران منطقه چه نقشی‌ در روابط ایران و عربستان سعودی بازی می‌کنند؟

متأسفانه در عربستان سعودی، بازیگرانی غیردولتی وجود دارند که در روابط فرقه‌ای، نقش بازی می‌‌کنند و از این کار سود می‌‌برند چون دنیای بزرگ اهل تسنن را در مقابل ایران قرار می‌‌دهند. این پدیده، راه را بر هر گونه آشتی طلبی می‌‌بندد. در ایران هم با همین پدیده روبه‌رو هستیم. به حرف‌های ایران گوش دهید: «عربستان کشوری سلفی و جهادی است. مراقب باشید، می‌‌خواهند ایران را ویران کنند.» این حرف‌ها، شیعیان ایران و دیگر کشور‌های عربی‌ را دچار هراس می‌‌کند. البته در ایران رییس جمهوری داریم که از قبلی‌ به مراتب شفاف‌تر است و بیش‌تر اهل منطق، استدلال و تعادل است. ایران تقریباً ورشکسته است، منابع مالی‌، اوضاع آشفته‌ای دارند و رییس جمهور باید به تمام این‌ها سر و سامان بدهد تا چرخ مملکت بچرخد. امیدوارم این به از میان رفتنِ تنش‌ها میان دو کشور بیانجامد.

فکر می‌‌کنید روابط ایران و عربستان در آینده‌ای نزدیک به کجا می‌‌رود؟

فکر می‌‌کنم از میزان تنش‌ها کاسته می‌‌شود ولی‌ در عین حال، باور نمی‌کنم که اتفاق عجیبی‌ هم بیفتد چون روحانی تصمیم‌گیر نهایی‌ نیست. آیا ایران تصمیم دارد به کشوری تبدیل شود که توانایی‌‌‌های طبیعی خود را محقق کند و روابطش را با کشور‌های دیگر عادی سازد یا این که می‌‌خواهد هم‌چنان به این باور بچسبد که کشوری بزرگ است که می‌‌خواهد نقش منجی را بازی‌ کند و از پس همه چیز و همه کس برآید؟ حکومت ایران می‌‌خواهد از خود چه تصویری ارایه دهد و چه گونه امور کشور را پیش بَرد؟ ایران باید پتانسیل‌های واقعی خود را بشناسد و بر روی آن‌ها کار کند.