روز سه شنبه، شهر «موصل» در شمال عراق به دست پیکارجویان گروه «داعش»-دولت اسلامی عراق و شام- تسخیر شد. چهارشنبه، پیکارجویان «تکریت» را در ۱۵۰ کیلومتری شمال بغداد به تصرف خود در آوردند.
گزارش شده که نبرد تا «سامرا» به جنوب کشیده شده است. ریشه های گروه داعش به ادغام دو انشعاب القاعده بر میگردد؛ گروه افراط گرای سوریِ موسوم به «جبهه نصرت» و دولت اسلامی عراق. گزارشهایی هم حاکی از آن است که ایران در بحران کنونی عراق دست دارد.
«حیدر الخویی»، عضو تحقیقاتی «گروه خاورمیانه و شمال افریقا» در اندیشکده «چاتم هاوس» در لندن، با «ایرانوایر» از بغداد مصاحبهای کرده که با هم میخوانیم.
تا چه حد ایران از این حملههای اخیر احساس خطر کرده است؟
بسیار زیاد. ایران نگران است که مبادا داعش یک گام دیگرهم به جلو بردارد و همین طور به تدریج عراق را تسخیر کند. همین چند ساعت پیش با بعضی دوستانم حرف میزدم و آن ها هم تأیید کردند که «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در بغداد است. او دیروز رسیده است. فکر میکنم حضور او در بغداد نشانهای است بر این که ایران تهدید داعش را کاملاً جدی میگیرد. گزارش شده که سلیمانی به بازرسی در حومههای بغداد رفته تا مطمئن شود که نیروهای مسلحِ دولت عراق و پیکارجویان شیعی آماده دفاع از شهر هستند. همچنین گزارش شده که سلیمانی به «بلد» در شمال بغداد و نیز سامرا سر زده است؛ مناطقی که نیروهای مسلّح عراقی تلاش های داعش را خنثی کرده اند. شکی نیست که این برای ایران مسالهای حیاتی است. انتقال گروههای پیکارجوی شیعه و نیز حضور قاسم سلیمانی، گواه خوبی بر این نظر است که ایران خطر را بسیار جدی حس میکند. ایران در جلوگیری از سقوط دمشق و دیگر شهرهای سوریه، نقشی کلیدی داشته اما بغداد بسیار به ایران نزدیکتر است. ایران به شرکای شیعه خود گفته «عراق حیاط خلوت ما است». شکی نیست که از بغداد حمایت بسیار بیشتری هم بکند، بسیار بیشتر از دمشق.
در مورد نگاه داعش به شیعه و ایران و نیز مقاصد این گروه در خصوص حرمین مذهبی شیعه در عراق چه چیزهایی میدانید؟
داعش قصد دارد به نشانهای مذهبی شیعه حمله کند چون از این راه نه فقط پیکارجویان شیعی، که شهروندان عادی شیعه را نیز به خونخواهی بر میانگیزد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، احتمال این که یک جنگ داخلی و فرقهای دیگر به راه بیفتد، وجود دارد. داعش حتی در صفحه توییتر خود به مردم موصل گفته که فقط جان شیعیان در خطر است. پس میبینیم که آنها از نظر ایدئولوژیک به شدت مخالف شیعه هستند و آنها را مرتد میدانند نه مسلمان. سخنگوی رسمی داعش، «ابومحمد العدنانی»، به «نوری المالکی» و دولت عراق گفته ما در سامرا و بغداد شما را به جزای اعمالتان نمیرسانیم، در نجف و کربلا مجازاتتان میکنیم؛ یعنی در تنها شهرهای شیعی. البته نفوذ به نجف و کربلا برای داعش بسیار دشوار است چون مردم این دو شهر بر خلاف موصل، از نیروهای مسلح حمایت میکنند و از این مهمتر، با پیکارجویان شیعی روبهرو میشوند که به هیچ وجه اجازه نخواهند داد اتفاقات فلوجه، موصل و تکریت تکرار شود. در بغداد و در جنوب، داستان کاملاً فرق میکند. اغراقها و بزرگ نماییهای رسانهای در مورد تواناییها و امکانات داعش واقعاً زیاد است. من نمیخواهم خطر داعش را کم رنگ نشان دهم ولی مردم بغداد و اهالی جنوب با تمام جان از شهرهای خود دفاع خواهند کرد و نیروهای مسلح نیز آمادهاند تا پای مرگ در این راه بجنگند. ولی در موصل، نیروهای مسلح هیچ اراده و انگیزهای برای نبرد ندارند. پیکارجویان شیعه شامل «عصائب أهل الحق»، «حزبالله» و «گردان بدر» بر خلاف واحدهای ارتش در شمال کشور، عمیقاً ایدئولوژی زدهاند، بنابراین تا پای مرگ میجنگند.
در جنوب عراق نظر عموم در مورد دخالتهای ایران چیست؟ آیا به ایران به چشم یک منجی نگاه میکنند یا این که مخالف نفوذ ایران هستند؟
همان گونه که میدانید، بین شیعه عراق و شیعه ایران تفاوت وجود دارد. نهاد مذهبی در عراق و ایران نگاه متفاوتی به نقش روحانیت در دولت دارند. به هر حال، شیعه نقش مهم و پررنگ سپاه پاسداران ایران را در مقابله با داعش به خوبی درک کرده است. شاید شیعههای عراق از ایرانی دل خوشی نداشته باشند و از نظر ایدئولوژیک هم مخالف هم باشند ولی در این مورد، مساله مرگ و زندگی است.
آیا پیکارجویان شیعه مخالف داعش فقط از درون عراق هستند یا از ایران هم عضو میگیرند؟
من هیچ تعجبی نمیکنم اگر نیروهای سپاه پاسداران ایران در بغداد به ارتش عراق مشاوره و یاری برسانند. ولی اغلب پیکارجویانِ شیعه، جوانان عراقی هستند و نه ایرانی. اما همان طور که گفتم، قاسم سلیمانی امروز به بغداد آمده است. بنابراین، ایران قطعاً در عراق حضور دارد ولی پیکارجویان، شیعیان عراقی هستند.
فکر میکنید تا چه حد ایران دخالت دارد؟
تا به حال حکومت عراق که البته از حمایت ایران هم برخوردار بوده، تلاش زیادی کرده تا در بغداد و شهرهای جنوبی، مراکز جذب نیرو باز کند. حکومت از داوطلبان خواسته به این مراکز بیایند تا به آنها سلاح داده شود. گزارشهایی هم شنیدهام که در ایران نیز چنین مراکزی باز شده تا ایرانیها هم به عراق بیایند و به صفوف جنگ بپیوندند. با این حال، در این مرحله، این کار بیشتر جنبه سیاسی و نمادین دارد. فکر نمیکنم ایران واقعاً بخواهد در این مرحله وارد خاک عراق شود. بیشتر حرکتی است تا مردم را از خطر وقایع اخیر، نه فقط برای حکومت عراق بلکه برای جمهوری اسلامی نیز آگاه کند.
چه ارتباطی بین دخالت ایران در عراق و در سوریه میبینید ؟
مورد سوریه مثال بسیار خوبی است چون به خوبی نشان میدهد که چه قدر ایران مایل است تا متحدان خود را یاری کند و البته بغداد بسیار برای ایران از نظر استراتژیک مهمتر است. این است که اگر اوضاع از کنترل خارج شود، احتمال زیادی میدهیم که ایران نفوذ و دخالت خود را در عراق، حتی بیش از مورد سوریه، گسترش دهد.
تا چه حد این رویدادها بر نگاه ایران به دولت مالکی تأثیر گذاشته است؟
آن طور که من از صحبت با مقامات مختلف در عراق دریافتهام، به نظر میرسد که ایرانیها از مالکی به شدت حمایت میکنند و به دیگر متحدان شیعه خود میگویند که بحران سیاسی را در کشورشان سامان دهند چون عراق حیاط خلوت آنها است. ایرانیها در پشت صحنه تلاش زیادی میکنند تا شیعه را همچون یک کُل واحد و متحد حفظ کنند. ایران به متحدان شیعه خود میگوید که وحدت شیعه خط قرمز آنها است. هیچ خوش ندارند که شاهد تجزیه آن باشند. موقعیت فعلی از نظر سیاسی به نفع مالکی خواهد بود چون رقبای شیعه او آشکارا به حمایت از نیروهای مسلح فرا خوانده شدهاند. مالکی بیش از پیش برای ایرانیها اهمیت پیدا خواهد کرد چون حالا او کسی است که میتواند کشور را به حالت عادی باز گرداند.
در میان سیاستمداران عراقی، نگاه غالب به ایران چیست؟
ایران کشوری قدرتمند است و من فکر میکنم تمام سیاستمداران عراقی این واقعیت را قبول کردهاند که «ایران همسایه و متحد سیاسی قدرتمند ما است». البته، عراقیها همکاری بیشتری از سوی امریکاییها میخواهند؛ نه این که فقط برایشان مهمات، تفنگ و «هاموی» مهیا کند. در گذشته بارها عراق از امریکا خواسته بود هواپیماهای مجهز به سیستم موشکی در اختیار آنها قرار دهد تا بتوانند نقاط استقرار داعش در بیابان را هدف بگیرند. تا به امروز امریکاییها مصرانه امتناع میکردند. شاید این وقایع اخیر، امریکا را وادارد که در استراتژی خود تجدید نظر کند و چه بسا این مهمات پیشرفته را در اختیار عراق بگذارد. مدتها بود که اوباما میخواست عراق را فراموش کند ولی این اتفاقها نخواهند گذاشت پرزیدنت از عراق غافل بماند یا از آن چشم پوشی کند. هرچه عراقیها بیشتر از سوی امریکا سرخورده و ناامید شوند، به نظر من بیشتر به ایران تکیه خواهند زد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر