گرفتاری ماشین دیپلماسی ظریف در گردنه 1- 5

ماشین دیپلماسی عمومی محمد جواد ظریف در گردنه دشوار 1- 5 گرفتار شده است. ردپای این گردنه را باید در مرزهای ایران و پاکستان جست، جایی که 5 سرباز ایرانی توسط گروه مسلح مخالف دولت یعنی جیش العدل ربوده شدند.

اصطلاح 1-5 از زمانی باب شد که جیش العدل اعلام کرد یکی از سربازان ایرانی را به تلافی مرگ یکی از وابستگانش در زندان ایران اعدام کرده است. پس از انتشار این خبر، بسیاری از کاربران که رایزنی های دیپلماتیک وزارت امور خارجه ایرانی برای آزادی این 5 نفر را ناکافی می دانستند به ظریف کنایه زدند که " 1+5 را ول کن، 1_5 را بچسب."

بررسی صفحه فیس بوک محمدجواد ظریف هم نشان می دهد در 24 ساعت گذشته، 90 درصد 600 پیامی که شهروندان ایرانی برای وزیر امورخارجه شان فرستاده اند توام با انتقاد، گلایه و کنایه های تند و تیز است.

درخواست ها از ظریف بی شمار است. از تغییر پروفایل خندان صفحه فیس بوک یا سیاه کردن کاورش تا رایزنی با دولت پاکستان و حتی حمله به خاک این کشور برای آزادی 4 سرباز باقیمانده، در این میان کمر درد ظریف کماکان از کنایه های رایج است. کاربران ایرانی با احوال پرسی از وزیر امورخارجه از او پرسیده اند: " اقای دکتر کمر خونواده جمشید شکست کمر شما چی؟ خوبه؟ ... "آقای دکتر کمر خونواده جمشید شکست کمر شما چی؟ خوبه؟ ... گیرم که دوباره کمرت درد بگیرد یا اینجا بنویسی که چه بود چه چه شد! سرباز بیگناهی به خاطر بی کفایتی جواد ظریف و ظریف ها کشته شد."

در ماه های نخست فعالیت فیس بوکی وزیر امور خارجه ایران او سرعت بیشتری در اظهارنظرها و واکنش های فیس بوکی داشت. این فعالیت مجازی به افزایش توقعات مخاطبان منجر شد و اکنون با کند شدن ماشین فعالیت های مجازی ظریف، به پتانسیلی علیه او تبدیل شده است: "دکتر همونطور که از ژنو گزارش لحظه به لحظه می دادین، الان منتظریم واسه آزادی 4 سرباز ( و نه دیگه 5 سرباز ) گزارش بدین." این واکنش های پرکنایه به خوبی نشان می دهد که تا چه اندازه کار وزیر امورخارجه ایران در مدیریت توقعات در چنین رویدادهایی دشوار است. این البته تنها مشکل ظریف نیست، بحران توقع و انتظارات سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک یکی از تهدیدهای مهمی است که روبروز دولت روحانی را بیشتر تهدید می کند.

تاکید ویژه ظریف بر موفقیت در مذاکره با قدرت های جهانی هم از نکات دیگری است که اکنون به یک نکته علیه او تبدیل شده و ایرانی ها خواستار به کار گرفتن این مهارت های ادعا شده برای مذاکره با دولت پاکستان و گروه جیش العدل شده اند: "وزیر امورخارجه ایی که نتونه واسه پنج تا سرباز مملکتش که اسیر شدند کاری انجام بده بهترین مذاکرات هسته ای هم انجام بده به درد نمی خوره... راست میگه لاریجانی این مملکت بی درو پیکر اما نه بخاطر اینکه اشتون با مادر ستار بهشتی دیدار داشت بلکه بخاطر اینکه پنج تا از جوونای مملکتو با زور فرستادن سربازی و اونجا اسیر شدند و هیچ کس هم هیچ کاری ازش بر نمیاد."

در این میان اظهارنظر مقامات پاکستانی که دولت ایران را متهم به کم کاری کرده اند هم بر عصبانیت کاربران فضای مجازی افزوده است: "جناب آقای ظریف متوجه شدید، شهید کردنند پاره تنمان را..هنوز هم برای شما مسولین آب از آب تکان نخورده است؟؟؟ سخنگوی وزیر امور خارجه پاکستان گفنه طرف ایرانی اصلا پیگیر قضیه نیست ؟؟؟ آیا صحت دارد؟ ننگ بر من، ننگ بر آن رای که در صندوق انداختم اگر این حرف صحت داشته باشد."

برخی از کاربران اما از زاویه دیگری به موضوع نگاه کرده اند. آنها انتظارات حداقلی دارند و نوشته اند: "از شما نه به عنوان وزیر امور خارجه بلکه به عنوان یک انسان باوجدان و مردم دوست انتظار داشتم که حتی اگر هیچ کاری برای نجات مرزبانان از دست تان برنمی آید، حداقل با خانواده داغدارش ابزار همدردی می کردید." سکوت نسبی وزارت خارجه و سکوت مطلق ظریف در واقع اکنون آزاردهنده موضوع برای بسیاری از هواداران اوست: "به عنوان یک ایرانی اگر وضعیت اقتصادی کشورم خوب نباشد، می توانم شکیبا باشم اما بی تفاوتی و بی مسئولیتی مسئولان ایرانی را در برابر اتباع ایرانی نمی توانم تاب بیاورم و آن را مایه شرم و ننگ و تباهی می دانم."

برخی کاربران از ظریف خواسته اند حداقل برای پس گرفتن جنازه سرباز ایرانی کاری بکند: "نیک می‌دانیم در همین ایام کرورکرور آدم از جیب ملت در قالب "راهیان نور" راهی مناطق جنگ‌زده شده، قبول زحمت فرمایید یک نفر را جهت تحویل گرفتن پیکر جمشید راهی کنید، هزینه‌اش را ما فقرا بین خودمان سرشکن خواهیم کرد."

منتقدان ظریف همچنین عملکرد دولت اسرائیل در موارد مشابه را به رخش کشیده اند: " اسرائیل وقتی حزب الله 2 تا سربازش رو گروگان گرفت حتی با موشک شیرخوارگاهی رو با خاک یکسان کرد .... یا وقتی حماس یه سربازش رو گرفت 1,027 اسیر فلسطینی رو آزاد کرد ... ما نه زدیم نه ول کردیم فقط ظریف زنگ زد پاکستان یه جک تعریف کرد."

نکته جالب در صفحه فیس بوک ظریف اما افزایش حضور کاربران اصولگراست. آنها با انتقاد از دیپلماسی لبخند، با دفاع از عملکرد احمدی نژاد و سعید جلیلی از اظهارات ظریف درباره قدرت نظامی آمریکا انتقاد می کنند. یکی از کاربران اصولگرا با کنایه نوشته است: " آن مرد که رو دریا کماندو می گرفت، رو هوا ریگی می گرفت و رو خاک دیپلمات آزاد می کرد، دیگر رفته است."

علاوه بر محمدجواد ظریف، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، سپاه پاسداران و صداو سیما نیز از سوی کاربران به شدت ملامت شده اند. اغلب منتقدان دولت ایران و سپاه را سرزنش کرده اند که در مقابل جان شهروندان فلسطینی، لبنانی و یا سوری احساس مسئولیت بیشتری دارد تا جان ایرانی ها. آنها همچنین ادعاهای مقامات ایرانی برای مقابله نظامی با آمریکا در حالی که قدرت مقابل با یک گروه مسلح ندارد را به چالش کشیده اند.

تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 8 شب به وقت تهران) محمدجواد ظریف پاسخی به انبوه انتقادات مطرح شده در صفحه اش که برای نخستین بار است چنین انبوه و تند شده اند، نداده است. با این حال بعید است پاسخ احتمالی او چیزی از اندوه منتقدان بکاهد، ماشین ظریف آقای دیپلمات در یک گردنه دشوار گیر افتاده است.