آیا برکناری فیروزآبادی به خاطر دوستی او با روحانی بود؟

سرلشکر حسن فیروزآبادی پس از ۲۷ سال ریاست ستاد کل نیروهای مسلح ایران برکنار و به عنوان «مشاور عالی نظامی» رهبر جمهوری اسلامی منصوب شد. آیت الله خامنه ای سرلشکر محمدباقری را به عنوان رییس جدید ستاد کل نیروهای مسلح ایران منصوب کرده است.

محمد باقری که پیش از این معاون اطلاعات و عملیات ستاد نیروهای کل نیروهای مسلح ایران است، سوابق اطلاعاتی و نظامی گسترده ای دارد. حسن باقری، برادر او که سال ۶۱ در جنگ ایران و عراق کشته شده نیز از چهره های مشهور نظامی محسوب می شود.

ستاد کل نیروهای مسلح ایران نهاد هماهنگ کننده بین قوای نظامی ایران محسوب می شود. این ستاد نقش مجمع تشخیص مصلحت نظام نیروهای نظامی را بازی می کند و دلیل تشکیل آن به اختلافات بین سپاه و ارتش و تلاش برای مدیریت اختلافات باز می گردد. اولین رییس ستاد نیروهای مسلح ایران میرحسین موسوی، نخست وزیر وقت بود. در آن دوران حسن فیروزآبادی معاون دفاعی ستاد محسوب می شد. آیت الله خامنه ای ۴ مهرماه ۱۳۶۸ حسن فیروزآبادی را به عنوان رییس این ستاد منصوب کرد.

حسن فیروزأبادی در ساختار نظامی ایران فرد مهم و معتبری محسوب نمی شود. او فاقد سوابق نظامی در سپاه و ارتش است و در جنگ ایران و عراق که یک شاخص مهم برای رشد نظامیان در ایران بودهِ، حضور نداشته است. خودش هم به این موضوع اشاره کرده است:‌ «من یک [دام]پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه هستم و تمام سال های عمرم را در تحقیقات علمی و اقدامات بشردوستانه و صلح جهانی سر کرده ام.» او کارش را ابتدا از هلال احمر و جهادسازندگی شروع کرد و مهم ترین تماسش با جنگ در قرارگاه خاتم الانبیاء به عنوان هماهنگ کننده نهادهای دولتی با این قرارگاه بود. پس از تشکیل ستادکل نیروهای مسلح به این ستاد رفت و با تصمیم آیت الله خامنه ای به عنوان رییس ستاد کل نیروهای مسلح انتخاب شد. او سال ۷۴ هم درجه سرلشکری از خامنه ای دریافت کرد. مهم ترین دلیل این انتخاب اعتماد رهبر جمهوری اسلامی به او اعلام شده است.

در مقابل این اعتماد، فیروزأبادی همواره در مقابل رهبر جمهوری اسلامی زبانی متملقانه داشته، در زندگی نامه اش از شرکت در کلاس درس خامنه ای در مشهد به عنوان سوابق انقلابی یاد کرده، سخنان خامنه ای را دستور خوانده، به نیروهای مسلح دستور داده در مکاتبات اداری بنویسند «امام خامنه ای»، اندیشه نظامی رهبر را مهم ترین فاکتور تربیت فرمانده مطلوب توصیف کرده، نامه خامنه ای به جوانان غربی را مرهمی بر دل رنجیده و مجروح جوانان غربی دانسته و خود را «خس ناچیزی» توصیف کرده که «مثل پر کاه در جریان آب راه امام می رود به دل دریا»، چفیه خامنه ای را «مثل یک راز جذاب» وپر از نورانیت و برکت» دانسته، ابراز ناراحتی کرده که در «در خواندن کتاب هم از امام خامنه ای عقب افتاده ایم» و کتاب «تمدن، تدین و موعودگرایی» را در راستای ایده های خامنه ای درباره «تحقق تمدن اسلامی» نوشته است.

اما در دهه اخیر برخی مواضع فیروزآبادی سبب توجه بیشتر رسانه ها به او شد. سال ۸۷ نامه تند مهدی کروبی به او جنجال برانگیز شد. فیروزآبادی در آن دوران از حامیان احمدی نژاد بود و در یک سخنرانی ضمن حمایت از او گفت:‌ «بعضی ها معتقدند که می توانند در انتخابات یک کاندیدای ریاست جمهوری جدید معرفی کنند و مسئله احمدی نژاد را تمام کنند ولی این اتفاق نمی افتد». پس از این سخنرانی، کروبی در نامه اش از او به عنوان «ریاست ستاد نظامیان دخالت کننده در انتخابات» نام برد و از او پرسید که آیا خودش استانداردهای لازم مانند «بی طرفی در مسائل سیاسی و چابکی و تحرک» را برای ریاست کل نیروهای مسلح دارد؟‌ کنایه او به سنگین وزن بودن فیروزآبادی بود که بارها دستمایه طنز رسانه ها شده بود.

علاوه بر این نامه نگاری های فیروزآبادی به ویژه نامه مفصل او به امام زمان که تیرماه ۸۸ و در پی حوادث انتخابات ریاست جمهوری منتشر شد نیز سبب شد که او بیشتر در رسانه ها مطرح باشد.

در طول سه سال گذشته اما حمایت سیاسی او از حسن روحانی فیروزآبادی را در کانون توجه قرار داد. در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲، حسن روحانی در فیلم انتخاباتی اش بخشی از سخنرانی فیروزآبادی را پخش کرد که می گفت روحانی ریاست مدبرانه ای و توام با اخلاق و رفاقت داشته و «حقیقتا لقب استاد در امنیت ملی و مدیریت بحران» شایسته روحانی است. فیروزآبادی پس از انتخابات هم نشانه های رفاقت را بروز داد. او همراه با میل عمومی دولت از خروج نظامیان از اقتصاد دفاع کرد، سخنرانی روحانی در سازمان ملل را «درخشش عقلانیت روحانیت شیعه در سازمان ملل» توصیف کرد، دیپلماسی دولت روحانی را مثبت و سازنده و «فرصت تاریخی» توصیف کرد و اردیبهشت ۹۳ در انتقادی تند از رسانه های مرتبط با نیروهای مسلح خواست که در مواجهه با دولت «روش شان را اصلاح کنند والا ما با آنها برخورد می کنیم.» فیروزآبادی همچنین ضمن حمایت صریح از روحانی گفت: «باید به وجود ایشان افتخار کنیم.» این سخنان با استقبال گسترده دولتی ها مواجه شد و حسام الدین آشنا مشاور حسن روحانی از آن به عنوان یک فرمان یاد کرد و مجید انصاری، معاون پارلمانی دولت روحانی آن را ابلاغ دستور خامنه ای به رسانه های وابسته به سپاه توصیف کرد. با این حال روشن بود که تندروها برای فیروزآبادی شان فرمانده و فرمان قائل نبودند و راه خود رفتند.

او در ادامه به حامی درجه یک مذاکرات هسته ای تبدیل شد. آذر۹۳ گفت: «از روزهای نخست اعلام کرده ام که جز افرادی هستم که این مذاکرات را یک فرصت و پیشنهاد خوب می دانم و نقش ظریف و همکارانش در این مذاکرات را جهادگونه ارزیابی می کنم.» ۱۶ فروردین ۹۴ او در اوج مذاکرات هسته ای، در نامه ای به علی خامنه ای، امضای بیانیه لوزان و موفقیت تیم هسته ای ایران را به او تبریک گفت. حمایت های او از مذاکرات چندان به مذاق رسانه های اصولگرا خوش نیامد و وقتی علی خامنه ای تلویحا از نامه ۱۶ فروردین ۹۴ فیروزآبادی انتقاد کرد و گفت تبریک معنی ندارد، جدال آنها با فیروزآبادی علنی تر شد و برخی دانشجویان بسیجی به او نامه انتقادی نوشتند. در واکنش به این انتقادها، فیروزآبادی همچنین مرداد ۹۴ متن مفصلی منتشر کرد و در ۱۶ بند به برجام (توافق هسته ای) پرداخت و نوشت برجام و قطعنامه شورای امنیت محاسنی دارند که منتقدان اصولگرا کمتر به آن توجه می کنند. نامه او درباره برجام ۱۶ بند داشت و آنقدر طولانی بود که کسی حوصله خواندن و توجه به آن را نداشت، مانند بسیاری دیگر از نامه ها و سخنرانی هایش. فیروزآبادی آبان ۹۴ هم بر خلاف سایر مقام های نظامی ایران گفت محدودیت های موشکی مطرح شده در برجام را رعایت می کنیم. این گفته او هم چندان از سوی فرماندهان سپاه جدی گرفته نشد و آنها به آزمایش های موشکی ادامه دادند،‌ آزمایش هایی که پر از حاشیه و دردسر برای دولت حسن روحانی بودند.

حسن فیروزآبادی در طول سه سال گذشته همزمان با حمایت ویژه از حسن روحانی مقابل هاشمی ایستاده،‌ از ردصلاحیت او ابراز خوشحالی کرد و از اینکه برخی شورای رهبری را مطرح می کنند، انتقاد کرد و گفت او «امامت فتنه گران» بر عهده داشته است. این انتقادها احتمالا برای توازن وضعیت و اثبات وفاداری اش به علی خامنه ای طرح شده ولی به نظر نمی رسد برای جبران حمایت های او از حسن روحانی کافی باشد.

با این حال نمی توان گفت که تغییر او پس از ۲۷ سال صرفا به خاطر حمایت هایش از روحانی صورت گرفته باشد. می توان گفت رویکردش بهانه لازم برای مخالفان را فراهم کرد ولی واقعیت این است که او در میان نظامیان و سیاسی ها هیچگاه جدی گرفته نشده است.‌ دولت روحانی در سه سال گذشته تلاش داشت از موقعیت فیروزآبادی به عنوان یک ابزار فشار تبلیغاتی برای توازن آرایش سیاس داخلی استفاده کند که فیروزآبادی سنگین وزن تر از این حرف ها بود که بتواند چنین تحرکی را سامان دهد. حمایت های او از روحانی در سه سال گذشته هیچ تغییر مهمی در رویکرد سپاه نسبت به روحانی ایجاد نکرد. تغییر فیروزآبادی فقط یک ابزار تبلیغاتی را از دست دولت روحانی خارج کرده،‌ اتفاق مهم دیگری رخ نداده است.