انکار انکار هولوکاست در نمایشگاه کاریکاتور

«محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه می تواند به نمایشگاه ما تشریف بیاورد.» این دعوت نامه شفاهی را پنج روز پیش مسعود شجاعی طباطبایی، دبیر دومین نمایشگاه بین‌المللی کارتون و کاریکاتور هولوکاست تقدیم وزیر امورخارجه ایران کرد.

محمدجواد ظریف پیش از برگزاری نمایشگاه در گفت‌وگو با نشریه نیویورکر عنوان کرده بود که این نمایشگاه به شکل مستقل و غیردولتی برگزار می‌شود و دولت صرفا در صدور ویزا برای شرکت‌کنندگان اقدام خواهد کرد و در این نمایشگاه شرکت نمی کند. این حرف ها با واکنش تند شجاعی طباطبایی روبرو شد و گفت اصلا وزیر امور خارجه را به این نمایشگاه دعوت نمی کنیم، ولی چند روز بعد حرفش را پس گرفت و محمدجواد ظریف را دعوت کرد.

نمایشگاه هولوکاست از ۲۵ اردیبهشت شروع شده و تا ۱۰ خرداد ادامه دارد. در این نمایشگاه ۱۵۰ اثر برگزیده از میان ۸۶۴ اثر ارسال شده از ۵۱ کشور دنیا به نمایش درآمده است. محمدجواد ظریف ۱۰ روز دیگر وقت دارد به این پیشنهاد پاسخ منفی یا مثبت بدهد. و شجاعی‌ نیز در صحبت‌های خود به محمدجواد ظریف چراغ سبز نشان داد که می‌تواند در این نمایشگاه شرکت کند.

شجاعی در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه گفته ظریف به طور «دقیق» در جریان مسابقات و نمایشگاه نبوده اما از آن‌جایی که وزیر امورخارجه ایران پس از کشته شدن مصطفی بدرالدین از فرماندهان ارشد حزب‌الله، به سیدحسن نصرالله پیام تسلیت فرستاده «نشان می‌دهد که موضع ایشان هم مانند ماست به همین جهت حضور ایشان در نمایشگاه هیچ منعی ندارد».

نمایشگاه کاریکاتور هولوکاست با رونمایی از طرح «کاستانا» از کشور اندونزی و همچنین رونمایی از تندیس‌های این نمایشگاه در حوزه هنری تهران آغاز شد. به گفته شجاعی طرح کاستانا نشان‌ می‌دهد که «رژیم صهیونیستی» دنباله‌رو «رژیم فاشیست آلمان نازی» است و بادبادک‌های وسط آن نیز مشخص می‌کند که «مسبب همه فشارها و کشتارهای مردم فلسطین این رژيم صهیونیستی است». تندیس این دوره از مسابقات و نمایشگاه که اثری از «طاهر شیخ الحکمایی» است پرتاب سنگ از سوی فلسطینیان را نشان می‌دهد.

در این نمایشگاه، رتبه‌های اول تا سوم بخش کارتون به ترتیب ۱۲، ۸ و ۵ هزار دلار دریافت خواهند کرد و در بخش کاریکاتور چهره، جایزه اول تا سوم ۷، ۵ و ۳ هزار دلار است. همچنین ۵ جایزه ۱۰۰۰ دلاری نیز به منتخبان تعلق خواهد گرفت. طرح‌هایی از چهره که در این نمایشگاه به عنوان نمونه‌های برگزیده به نمایش درآمده بیشتر به «بنیامین نتانیاهو» و «هیتلر» اشاره دارند.

مسعود شجاعی و دیگر برگزارکنندگان این نمایشگاه در صحبت‌های خود ابراز داشته‌اند که این مسابقات و نمایشگاه‌ها در صدد نفی یا اثبات هولوکاست نیست بلکه بحث «نبود آزادی بیان درباره هولوکاست در غرب» است و «صرفا به مظلومیت مردم فلسطین تاکید دارد». شجاعی همچنین بیان کرده «چرا از خاک آلمان جایی را جدا نمی‌کنند تا به یهودی‌ها بدهند؟».

مدیر خانه کاریکاتور ایران عنوان کرده اگرچه رسانه‌های غربی می‌خواهند «مظلوم‌نمایی» کنند و ما را «طرفدار نازیسم» معرفی کند اما «ما با هر رژیم دیکتاتوری مخالف هستیم و البته به شدت با رژیم صهیونیستی تقابل داریم». او همچنین با اشاره به سخنان آیت‌الله خمینی در این خصوص تاکید کرده است: «امیدواریم این رژیم از صحنه روزگار محو شود.» آرزویی که بارها رهبر جمهوری اسلامی، رییس دولت نهم و دهم و برخی مسوولان دیگر در این نظام ابراز داشته‌اند.

تردید‌ها درباره انگیزه برگزاری این مسابقات و نمایشگاه‌ها اما هنگامی بیشتر قوت گرفت که زمان برگزاری این نمایشگاه ۱۴ ماه می یعنی سال‌روز انتشار منشور استقلال اسراییل که فلسطینیان آن را «یوم النکبه» (روز نکبت) می‌نامند، تعیین شد.

نخستین دوره از مسابقات و نمایشگاه بین‌المللی کاریکاتور هولوکاست پس از انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام در نشریه‌ای دانمارکی شکل گرفت، اما چند ماه پیش از آن در سال ۱۳۸۵ منوچهر متکی، وزیر امور خارجه وقت همایشی را افتتاح کرد که عنوان آن «هولوکاست؛ چشم‌انداز جهانی بود». رهبر جمهوری اسلامی نیز بارها در صحبت‌های خود فاجعه هولوکاست را مورد تردید قرار داده و از آن به عنوان «افسانه» یاد کرده است. دوره دوم این مسابقات نیز در واکنش به انتشار کاریکاتوری باز هم از پیامبر اسلام اما در نشریه شارلی‌ابدو فرانسه برگزار شد. کاریکاتوری که البته به کشته شدن تعدادی از کاریکاتوریست‌های این نشریه انجامید.

به گفته شجاعی اما بیشتر شرکت‌کنندگان در دومین دوره این مسابقات از کشور فرانسه بوده‌اند. دیگر شرکت‌کنندگان بیشتر از کشورهایی چون آلمان، برزیل، چین، ژاپن، اندونزی هستند.

از همان نخستین همایش که در پی آن دو دوره مسابقه و نمایشگاه توسط مسعود شجاعی برگزار شد، دولت‌های مختلف و همچنین یونسکو و سازمان ملل آن را محکوم کرده و علیه‌اش بیانیه صادر کردند. در این دوره بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل هشدار داد  آن‌هایی که منکر هولوکاست هستند «برای هولوکاستی دیگر آماده می‌شوند». سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا نیز ابراز نگرانی کرد که از این نمایشگاه «به عنوان ابزار و زمینه‌ای برای انکار هولوکاست و ابراز سخنان یهودستیزانه» استفاده شود. مارک تونر این نمایشگاه را «رویکردی ستیزجویانه» دانست که باید توسط مقام‌های دولتی و جامعه مدنی محکوم شود.

در این میان، ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو در بیانیه‌ای برگزاری این نمایشگاه را به «سخره» گرفتن حادثه‌ای غم‌انگیز و تاریخی توصیف کرده بود که با «روحیه و فرهنگ غنی و آزاد منشانه مردم ایران و ارزش‌هایی که خود جمهوری اسلامی برای ایجاد و گسترش مناسبات فرهنگی میان ملت‌ها ارائه داده است مغایرت دارد.» شجاعی اما به این بیانیه پاسخ داد و در نامه‌ای به بوکووا ضمن ارسال مجموعه‌ای از کاریکاتورهای ارسال‌شده نوشت: «شما حتی يك اثر را نخواهيد يافت كه واقعه هولوكاست را به تمسخر گرفته باشد و مهم‌تر آنكه حتی يك اثر از اين مجموعه را پيدا نمی‌كنيد كه اين رويداد تلخ تاريخی كه جنابعالی از آن به عنوان نسل‌كشی قوم يهود ياد می‌كنيد، در آن ديده شود».

تد استنکی، از مدیران موزه یادبود قربانیان هولوکاست هم چندی پیش از برگزاری دومین دوره این نمایشگاه تاکید کرده بود که دولت ایران باید مانع برگزاری آن شود. اتفاقی که رخ نداد و دومین دوره نمایشگاه کاریکاتور هولوکاست با حمایت موسسه فرهنگی سرچشمه، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، خانه کاریکاتور ایران و همچنین سازمان هنر رسانه‌ای «موج»، نزدیک به سپاه پاسداران برگزار شده است.