تغییر 37.5 درصد اعضای مجلس خبرگان، هاشمی شانس ریاست دارد؟

سوالی که در تیتر این گزارش مطرح شده، از این جهت مهم است که درک کنیم پیروزی مهم اکبر هاشمی رفسنجانی از حوزه تهران در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، یک پیروزی نمادین بوده یا این که پیامدهایی در این مجلس خواهد داشت؟

بگذارید اول مرور کنیم که او چه کرده است؟ هاشمی رفسنجانی در انتخابات خبرگان، دو میلیون و 300 هزار رای به دست آورد. او در انتخابات دوره چهارم همین مجلس، یک میلیون و 560 هزار رای کسب کرده بود. نسبت رای هاشمی رفسنجانی در این انتخابات به رقیبی چون «احمد جنتی»، 1.74 است.

در انتخابات دوره چهارم هم نسبت رای او به جنتی 1.61 بود. در آن انتخابات، جنتی نفر پنجم شد و در این دوره، نفر شانزدهم. اعداد روشن هستند؛ موقعیت انتخاباتی هاشمی به شدت تقویت شده است.

مساله دوم به لیست معرفی شده از سوی اکبرهاشمی رفسنجانی باز می گردد؛ 15 نفر از لیست «خبرگان مردم» در تهران رای آورده اند. از لیست رقیب که توسط «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» منتشر شده بود، هفت نفر رای نیاوردند. این جا مساله عدد نیست، مساله شخص است.
بگذارید دو اشاره به سوابق تلاش های «محمدتقی مصباح یزدی» و «محمد یزدی» داشته باشیم. این دو نفر به همراه «ابوالقاسم خزعلی» و احمد جنتی، مرکز ثقل مخالفت با هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان چهارم بودند. خزعلی پیش از انتخابات فوت کرد.
اواسط آبان ماه 90، محمدتقی مصباح یزدی در دیدار با جمعی از اصول گرایان گفت: «در يكی دو سال اخير تلاش خيلی زيادی شد تا جناب آيت‌الله مهدوی‌كنی ریيس مجلس خبرگان بشوند.»

19 اسفند 92، محمد یزدی کاندیداتوری خود را برای ریاست مجلس خبرگان اعلام کرد. تا پیش از آن نام «محمد مومن»، «محمود هاشمی شاهرودی» و اکبر هاشمی رفسنجانی برای کاندیداتوری مطرح بود. هاشمی شاهرودی انصراف داد و محمد یزدی به محض این که احساس کرد محمد مومن توانایی رقابت با هاشمی رفسنجانی را ندارد، خودش کاندیدا شد. او در دور اول 35 رای و در دور دوم 47 رای آورد و ریاست مجلس خبرگان رهبری را برعهده گرفت. هاشمی در دور اول 25 رای و در دور دوم 24 رای آورد.

این دو نمونه نشان می دهند حذف محمدتقی مصباح یزدی و محمد یزدی در واقع، حذف مهم ترین لیدرهای تندرو در مجلس خبرگان رهبری بوده است. علاوه بر این، محمد یزدی، عضو کمیته سری سه نفره معرفی رهبر آینده به اعضای مجلس خبرگان است.

«سید علی شفیعی»، نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری شهریور امسال در گفت و گو با خبرگزاری «فارس» درباره نقش یزدی در این کمیته گفته است: «كسانی را كه شایستگی نسبی برای رهبری دارند، در نظر می‌گیرند و اگر لازم شد، فقط به رهبری می‌گویند! به‌قدری كار این كمیته محرمانه است كه آقای یزدی می‌فرمودند وقتی آقای رفسنجانی رییس خبرگان بود، حتی نتیجه كار را به ایشان هم نگفتیم. هرچه می‌گفت من رییس خبرگان هستم، نمی‌شود كه نگویید، می‌گفتیم این ها محرمانه است؛ حتی نسبت به شما.»

این موارد نشان می دهند در غیاب چهره های قدرتمند چون محمد یزدی، دامنه مانور هاشمی رفسنجانی در مجلس خبرگان نیز افزایش می یابد.

اما بازگردیم به تفاوت رای هاشمی و محمد یزدی در آخرین انتخابات ریاست خبرگان؛ در دور اول 10 رای و در دور دوم 23 رای. دیگر کاندیدای تندروها در آن دوره، محمد مومن بود که در دور اول 12 رای از هاشمی کم تر داشت. نبود محمد یزدی مهم ترین مشکلی که برای تندروها در مجلس خبرگان رهبری ایجاد می کند، فقدان چهره ای است که بتوانند روی آن ائتلاف حداکثری کنند. مهم ترین چهره آن ها در حال حاضر، احمد جنتی است. او سال 86 یک بار بخت خود را آزموده و با نتیجه 34 به 41 به اکبر هاشمی رفسنجانی باخته است؛ آن هم در شرایطی که محمد یزدی نیز کاندیدا بود و به سود جنتی انصراف داد. اکنون محمد یزدی نیست و جنتی هم آن جنتی نیست.

نکته مهم تر اما دامنه تغییرات در مجلس خبرگان رهبری است. بگذارید فهرست برندگان مجلس چهارم و پنجم را در حوزه تهران بررسی کنیم. از 16 نفر قبلی فقط هفت نفر باقی مانده اند؛  محمد یزدی، محمدتقی مصباح یزدی، «محسن کازرونی»، خرازی، استادی، نمازی، باقری کنی، محمدی گیلانی و مرعشی جای خود را به موحدی کرمانی، میرمحمدی، ری شهری، امینی، شاه آبادی، تسخیری، اسماعیلی، زالی و بطحایی داده اند. یک مقایسه ساده بین سوابق این 9 نفر نشان می دهد که ترکیب خبرگان تهران معتدل تر شده است و متمایل به هاشمی.

اما این تعداد تنها 18 درصد مجلس خبرگان رهبری را تشکیل می دهند، در 82 درصد بقیه چه اتفاقی رخ داده است. در پنج نماینده استان آذربایجان شرقی، تنها یک تغییر به چشم می خورد؛ «محمد واعظ موسوی» جای خود را به «محمد فیض سرابی» داد. او در هر دو لیست خبرگان مردم و جامعه مدرسین حضور داشت.
در آذربایجان غربی، «جواد مجتهد شبستری» چهره ای جدید است. او در هیچ کدام از دو لیست حضور نداشت.
در اردبیل هم یک چهره جدید داریم؛ «میرفخرالدین موسوی». او تحت حمایت لیست خبرگان مردم بود.
در اصفهان یک تغییر دیده می شود؛ «عبدالنبی نمازی» به جای «حسن آقاشریعتی» انتخاب شده است. او در لیست «جامعتین» بود و از مخالفان هاشمی محسوب می شود.
استان البرز در این دوره، دو نماینده دارد؛ «مهدی میرباقری» از مخالفان هاشمی و «محسن کازرونی»؛ هر دو از چهره های میانه رو. کازرونی دوره قبل هم به عنوان نماینده تهران حضور داشت.
نماینده ایلام، یعنی «سعید گلپایگانی» هم چهره جدید این دوره است که در لیست جامعتین قرار داشت.
در خراسان رضوی سه تغییر داریم؛ «احمد حسینی خراسانی»، «مجتبی حسینی» و «محمدهادی عبد خدایی». مجتبی حسینی در لیست جامعتین بود ولی حسینی خراسانی و عبدخدایی در هر دو لیست بودند.
در خوزستان یک چهره جدید به مجلس خبرگان راه یافته است؛ «عبدالکریم فرحانی» که در لیست جامعتین بود.
در زنجان، «ابوالقاسم دولابی» یک چهره جدید است که در لیست جامعتین بود.
در استان فارس هم دو چهره جدید آمده اند؛ «محمد فقیه» و «علی اکبر کلانتری». محمد فقیه در لیست خبرگان مردم بود و علی اکبر کلانتری در هیچ لیستی نبود.
در قزوین، «مجید تلخابی» چهره جدید خبرگان رهبری است. او در لیست خبرگان مردم قرار داشت.
در کردستان، دو چهره جدید داریم؛ «ماموستا فایق رستمی» در لیست خبرگان مردم بود و «حسینی» در هیچ کدام از لیست ها نبود.
در کرمان هم یک چهره جدید وارد شده است؛ «امان الله علیمرادی». او در هر دو فهرست جای داشت.
در کرمانشاه، هر دو چهره جدید هستند؛ «نریمانی» که در لیست خبرگان مردم بود و «محمود محمدی عراقی» در هر دو لیست.
در استان گیلان دو چهره جدید می بینیم؛ «اشکوری» و «پروایی». اشکوری در لیست خبرگان مردم حضور داشت و پروایی در هیچ کدام از لیست ها نبود.
در لرستان، هر دو چهره جدید هستند؛ «احمد مبلغی» و «هاشم نیازی». مبلغی در لیست خبرگان مردم بود و هاشم نیازی در هیچ لیستی نبود.
در مازندران، یک چهره جدید داریم؛ «سیدرحیم توکل» که در لیست خبرگان مردم بود.
در استان مرکزی، «محسن اراکی» چهره جدید است که در لیست جامعتین قرار داشت.
در هرمزگان، یک چهره جدید مشاهده می شود؛ «روح الله صدرالساداتی» که در هیچ لیستی نبود.
در همدان هم یک چهره جدید داریم؛ «مصطفی موسوی» که در لیست جامعتین بود.

بر اساس این بررسی، 28 نماینده هم در مراکز غیر از تهران تغییر کرده اند که با جمع تهران، به 37 نماینده می رسند. از این تعداد، چهار نفر قبلا در حوزه های دیگر، نماینده خبرگان بوده اند. بنابراین، 33 چهره جدید در انتخابات امسال وارد شده اند که  37.5 درصد مجلس خبرگان را تشکیل می دهند.

از میان 28 نماینده مورد اشاره، 9 نفر در لیست خبرگان مردم بوده اند و 9 نفر در لیست جامعتین. بقیه هم مشترک یا مستقل هستند. ارزیابی سوابق افراد منتخب نشان می دهد که موقعیت حامیان هاشمی رفسنجانی در این بخش نیز نسبت به مجلس چهارم تقویت شده است. 

در واقع، اکنون هم پتانسیل رای آوردن هاشمی تقویت شده و هم قدرت مانورش برای معرفی یک کاندیدای دیگر برای ریاست مجلس خبرگان رهبری. در دوره پیشین، برخی رسانه ها از تمایل او برای انتخاب محمود هاشمی شاهرودی خبر داده بودند. حسن روحانی هم می تواند یک گزینه باشد و در وجهی مصالحه جویانه تر، محمد امامی کاشانی می تواند دو طرف را راضی کند. با این وجود، کماکان بخت نخست خودش است؛ از حمایت همه این چهره های ارشد برخوردار است و رقیب مهمی هم پیش رویش نیست.

ریاست هاشمی رفسنجانی بر مجلس خبرگان رهبری در واقع نه تنها موقعیت سیاسی او را تقویت بلکه تمام تلاش های شش ساله تندروها برای حذفش را نقش برآب می کند. آن ها از زمستان 88 شروع به فشار برای تغییر هاشمی کردند و زمستان 89 موفق شدند او را برکنار کنند. اکنون هم چنین قصدی برای خنثی کردن پیروزی هاشمی در انتخابات دارند اما در یک وضعیت بسیار دشوارتر.