سردار حمید تقوی؛ روایتی از حضور فرماندهان سپاه قدس در عراق

با چشمانی خسته و گاه بسته و یا اشک ریزان و نگاهی غمگین و متفکر، در میان انبوه عزاداران نشسته است، وقت رفتن هم به سختی خودش را از لابلای جمعیت بیرون می کشد، این جملات، شرح تازه ترین تصاویر هستند از قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران. تصاویر مشهورترین فرمانده نظامی ایران که این روزها نماد اقتدار و پیروزی ایران در عراق توصیف می شود، چندان آشنا نیستند.

او به مراسم تشییع و خاکسپاری سردار حمید تقوی آمده بود، فرمانده نظامی 55 ساله ایرانی که در عراق می جنگید. حمید تقوی، شنبه 6 دی ماه در درگیری های منطقه بلد استان صلاح الدین عراق کشته شد. به نوشته سایت رجانیوز، او فرماندهی محور سامرا را بر عهده داشت و توسط یک تک تیرانداز وابسته به داعش کشته شده است. برخی سایت های خبری نزدیک به گروه دولت اسلامی نیز اعلام کردند که داعش مسئولیت ترور آقای تقوی را بر عهده گرفته است. پدر و بردار آقای تقوی سال 1364، در جنگ ایران و عراق کشته شده اند.

شنبه 7 دی ماه روابط عمومی سپاه پاسداران با انتشار یک بیانیه، خبر کشته شدن آقای تقوی را اعلام کرد. این نخستین بار است که سپاه به صورت رسمی خبر کشته شدن یک فرمانده نظامی اش در عراق را اعلام کرده است. اما تنها قاسم سلیمانی نبود که به سوگ این فرمانده نظامی نشست. رئیس مجلس ایران پیام داد، فرمانده سپاه و وزیر اطلاعات کنونی نیز اطلاعیه صادر کردند و وزیر سابق اطلاعات ایران در مراسم تشییع پیکر او در تهران شرکت و سخنرانی کرد. قاآنی، جانشین فرمانده نیروی قدس سپاه، حسین همدانی، از فرماندهان ارشد نظامی ایران در سوریه، احمد وحیدی، فرمانده سابق سپاه قدس، و محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج ایران هم در این مراسم بودند.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم در مراسم تشییع جنازه آقای تقوی، با دفاع از حضور نظامی ایران در سوریه و عراق، به تشریح سوابق نظامی این فرمانده پرداخت، حمید تقوی را «نامی آشنا برای مجاهدین عراقی» توصیف کرد و گفت: «از روز اول تشکیل سپاه اهواز در کسوت پاسداری وارد شد و کار اطلاعاتی انجام می‌داد. از بنیانگذاران مجاهدان عراقی در حور بود و پشتوانه همکاری با مجاهدین عراقی از او فرمانده‌ای ساخت که دیگران به راحتی او را به عنوان فرمانده قبول می‌کردند.»

محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج ایران هم در پیام تسلیتش، از نقش داشتن آقای تقوی در شکل گیری سپاه بدر خبر داده است. یک نیروی نظامی با سابقه و قدرتمند که مهم ترین نهاد نظامی حامی ایران در عراق محسوب می شود.

تقوی در جنگ ایران و عراق فرمانده قرارگاه رمضان بوده است. او در جنگ ایران و عراق هم فعالیت های جدی اش را در شهر سوسنگرد در «واحد اطلاعات عملیات» شروع کرد و تجربه های فراوانی در زمینه فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی داشت. این قرارگاه در سال 63 تشکیل شد. به گفته یکی از نظامیان ایرانی، آقای تقوی در آن سال ها، « نیروهای مردمی در بصره و الاماره را ساماندهی می کرد تا از پشت خطوط جبهه عراق به نیروهای عراقی که در خط هستند، حمله کنند.»

بر اساس گزارش روزنامه جوان، وابسته به سپاه، قرارگاه رمضان با هدف انجام ماموريت‌هاي اطلاعاتي و برون‌مرزي در راستای جنگ‌هاي نامنظم تشکیل و  ماموریت اصلی اش منسجم کردن گروه‌هاي معارض عراقي در مرزهاي شمالي و جنوبي بود. می توان از این نهادهای نظامی به عنوان نسخه های اولیه سپاه قدس ایران یاد کرد.

سپاه قدس ایران به عنوان بخشی از سپاه ایران مسئول فعالیت های برون مرزی این نهاد نظامی است و تعیین کننده سیاست های امنیتی و نظامی ایران در خاورمیانه محسوب می شود. این نهاد نظامی، مهم ترین بازوی اجرایی آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران برای اجرای سیاست های مدنظر خویش در کشورهایی چون لبنان، عراق، سوریه، بحرین، یمن و ... محسوب می شود.

قاسم سلیمانی، از نیمه دوم سال 76 فرماندهی این نیروی سپاه را بر عهده دارد. در سال های اخیر، دامنه نفوذ قاسم سلیمانی افزایش یافته و قدرت تاثیرگذاری او در کشورهای محل ماموریت تنها منحصر به مسائل نظامی و امنیتی نیست. سایت ایران هسته ای، که توسط مهدی محمدی، عضو تیم سابق هسته ای ایران اداره می شود، چندی پیش در گزارشی نوشت: "پرونده منطقه به طور کامل در اختیار سردار قاسم سلیمانی قرار دارد ... در عراق هم حرف آخر را – موضع رسمی ایران- سردار سلیمانی می زند."

با این حال او در سال های اخیر مسئولیت مهمی در سپاه پاسداران ایران نداشته است. در پیام محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج ایران تاکید کرده که او بازنشسته شده بود و در سازمان بسیج پیشکسوتان فعالیت داشت و اموری چون ساماندهی اعزام زائران ایرانی به کربلا را پیگیری می کرد. اما به رغم بازنشستگی در ایران، به نظر می رسد او کماکان نقش برجسته خودش در عراق را حفظ کرده بود.

در یک ویدئو کلیپ که اخیرا توسط گروه نظامی سرایا الخراسانی، یک گردان نظامی شیعه نزدیک به ایران، تولید و منتشر شده، از حمید تقوی به عنوان موسس یاد شده، با لقب «ابا مریم». آقای تقوی در این کلیپ، سلاح در دست ندارد ولی در مقام یک فرمانده ارشد به ساماندهی و هدایت نظامیان مشغول است، به زبان عربی مسلط است و رابطه نزدیک و صمیمانه ای با سایر فرماندهان نظامی دارد. اغلب فرماندهان ایرانی حاضر در عراق، به زبان عربی و یا کردی بلدند و این امر کمک می کند سریع تر و قوی تر بر مناطق عملیاتی مسلط شوند. آنها سابقه حضور و همکاری با سازمان های نظامی مانند بدر را هم دارند و از نظر جغرافیایی هم توانمندی خوبی دارند.

گروه سرایا الخراسانی رسما اعلام نکرده سردار حمید تقوی این گروه را پایه گذاری کرده ولی رضا ویسی، تحلیل  گر مسائل عراق در گفت و گو با ایران وایر، چنین امری را غیرطبیعی نمی داند: «در عراق فرماندهی اصلی میدان عملیات با قاسم سلیمانی است ولی در زیرمجموعه او، شاخه های متعدد نظامی شکل گرفته که توسط ایران و با فرماندهی نظامیان ایرانی اداره می شوند. ایران تمام نیازهای این گروه ها مانند تامین سلاح، فعالیت های پشتیبانی و تبلیغاتی و درمانی را تامین می کند و آن ها در ایران، دفتر و رابط دارند.»

سایت مشرق نیوز که نزدیک به سپاه پاسداران ایران است، در گزارش مفصلی که 6 آبان امسال منتشر کرده، از گروه های «سپاه بدر، گردان های حزب الله عراق، سرایا خراسانی، جنبش مقاومت اسلامی عراق معروف به عصائب اهل الحق و گردان های امام علی (ع)» به عنوان شاخه های نظامی فعال در عراق که از سپاه ایران کمک های مستشاری می گیرند، نام برده است. بر اساس این گزارش، گروه سرایا الخراسانی در عملیات عاشورا که در استان بابل، واقع در 85 کیلومتری بغداد نیز مشارکت داشته است. به نوشته این سایت، فرماندهان این عملیات عبارت بوده اند از: «حاج هادی عامری، فرمانده سپاه بدر، دکتر محمد الغبان، وزیر کشور جدید عراق و عضو شورای رهبری سپاه بدر و مستشاران نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی سردار حاج قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی برون مرزی قدس سپاه پاسداران.» حمید تقوی نیز یکی از این مستشاران نظامی بوده است.

یک فرمانده نظامی ایرانی که 9 دی ماه در اهواز در مراسم خاکسپاری تقوی از جانب قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس سخن می گفت، فعالیت های حمید تقوی در عراق را اینگونه تشریح کرده است: «سردار تقوی بیش از دو ماه در عراق می‌ماند و در کنار خانواده‌ خود نبود ... کارگاه‌ها و عملیات انتحاری در کربلا و کاظمین از منطقه جلف‌الصخر سازماندهی می‌شد و در عملیات جلف‌الصخر، جاده کربلا تا بغداد پاکسازی شد. شهید تقوی در کنارنیروهای عراقی در عملیات سعدیه و جلودار «عله» نیروهای داعش حضور داشت و دشمنان را از مرزهای جمهوری اسلامی ایران تا پشت رودخانه دجله به عقب راندند. سردار تقوی‌فر پس از این عملیات در منطقه بند در جنوب سامرا و شمال بغداد برای عملیات بعدی حاضر شد. وی فرمانده شجاع میدانی، نیروی متخصص اطلاعاتی و در سازماندهی نیروی مردمی و عشایر کارشناس خبره بود و هیچ‌کس نمی‌توانست کار او را انجام دهد. در عملیات سامرا خمپاره‌های داعش در حرم امامین عسکریین(ع) می‌آمد و عملیات بند برای پاکسازی این منطقه و بیرون آوردن سامرا از تهاجم نیروهای تکفیری با فرماندهی سردار تقوی صورت گرفت که عملیات بسیار سختی بود و سه روز به طول انجامید تا پاکسازی انجام شد.»

این روایت به خوبی ابعاد گسترده حضور نظامی فرماندهان سپاه قدس در عراق را انجام می دهد. آنها اکنون از تجربه سه دهه آشنایی با نیروهای نظامی شیعه عراق به خوبی استفاده می کنند. سابقه امنیتی و حضور کمرنگ شان در فضای داخلی سیاسی و نظامی ایران سبب شده همواره در سایه بمانند، سایه ای مهیب و بزرگ.