نگاه دلواپس تندروها، باز هم مذاکرات هسته ای عمان

هفته نامه رمز عبور ویژه نامه ای با تمرکز بر یک سال مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 منتشر کرده است. مدیرمسئول این نشریه، کاوه اشتهاردی و سردبیر آن محمدحسین روزی طلب است. هر دو از فعال ترین چهره های تندرو هستند و نزدیک به جبهه پایداری محسوب می شوند.

تیتر یک این هفته نامه، «بازیگران ماموریت نهایی» است. عکس روی جلد هم ظریف و هاشمی رفسنجانی را نشان می دهد. محمدحسین روزی طلب، سردبیر این هفته نامه در سرمقاله این ویژه نامه نوشته است: «آقای هاشمی رفسنجانی در چند سال گذشته همواره از نامه‌ای به امام خمینی در سال ۱۳۶۷ سخن می‌گوید که طی آن از بنیانگذار انقلاب اسلامی خواسته که معضل رابطه با امریکا را در دوران حیات ایشان حل کند و الا پس از امام کسی نمی‌تواند این مسأله را حل کند. در زمانه‌ای که توافق ضعیف ژنو در صد روز اول دولت حسن روحانی، موجب خسران منافع ملی و سختی کار مذاکره‌کنندگان شده است، یادآوری مکرر این خاطره بسیار معنادار است. شاید هاشمی رفسنجانی تنها آرزویش و به بیانی دیگر تنها مأموریتش در ۸۰ سالگی برقراری رابطه دائمی با امریکا باشد.»

انتشار چنین ویژه نامه ای در شرایط کنونی کاملا معنادار است. کمتر از سه هفته تا ضرب العجل تعیین شده توسط ایران و گروه 1+5 درباره توافق جامع هسته ای باقی مانده است. دو طرف 27 آذر به وین می روند تا در یک هفته نفسگیر برای توافق جامع در 3 آذر تلاش کنند.

پیش از این سفر اما 18 و 19 آبان جان کری و محمدجواد ظریف با هم دیدار می کنند. کاترین اشتون هم در این دیدار حضور دارد ولی مسئله مهم تر این است که این دیدار در مسقط، پایتخت عمان برگزار می شود.

نام عمان پیش از مذاکرات هسته ای اخیر همواره به عنوان یک نقطه امید بخش مطرح بوده است. گفت و گوهای محرمانه هسته ای که از سال 91 بین ایران و آمریکا آغاز شد، در این کشور برگزار شد. شهریور سال گذشته، محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران تایید کرد پادشاه عمان دیدگاه های مسئولان دو کشور ایران و آمریکا را منتقل می کند.

عمان پیش از این در ماجراهای غیرهسته ای مانند آزادی ملوان های بریتانیایی در سال 86 و آزادی سه کوهنورد آمریکایی در سال 89، نقش اول را بین ایران و کشورهای غربی داشت. در همین سال ها چند ایرانی از جمله نصرالله تاجیک، دیپلمات ایرانی که به اتهام جاسوسی در انگلستان بازداشت شده بودند و یک دانشمند ایرانی که در آمریکا به اتهام فروش تجهیزات دوگانه بازداشت شده بود، با وساطت عمانی ها آزاد شدند.

وزارت خارجه عمان دیروز در یک بیانیه کوتاه ضمن استقبال از انجام مذاکرات در مسقط، پایتخت این کشور، ابراز امیدواری کرد که این نشست گامی رو به جلو در راستای «پایان مناقشه بر سر پرونده هسته‌ای ایران» باشد. در واقع بر خلاف تحلیل های قبلی که سفر حسن روحانی به نیویورک را نقطه عطف مذاکرات هسته ای می دانستند، اکنون نگاه ها به مسقط و پادشاه عمان معطوف شده است.

این نگاه های توام با امیدواری البته به اندازه کافی برای اصولگرایان تندرو در داخل ایران نگران کننده است. آنها اعتقاد دارند شواهد کافی برای اثبات عدم صداقت غربی ها و بی فایده بودن مذاکرات وجود دارد و نه تنها امکان توافق وجود ندارد بلکه گزینه هایی چون تمدید توافقنامه برای مدتی محدود هم باید از دستور کار خارج شود.

بر همین اساس آنها در روزهای اخیر بار دیگر با اعلام نگرانی از رخدادهای پشت پرده هسته ای، دست به کار شده اند. نطق علیرضا زاکانی، نماینده تندروی مجلس ایران که مذاکره کنندگان هسته ای را متهم به عبور از خط قرمز کرد، از همین دلواپسی ناشی می شود.

خط قرمز اشاره به نگرانی های احتمالی رهبر جمهوری اسلامی دارد. سایت آیت الله خامنه ای 15 مهرماه امسال پوستری شامل 11 مورد خط قرمزهای آیت الله خامنه ای منتشر کرد. تعیین سطح مذاکره تا حد وزارت امور خارجه، حفظ تاسیسات فردو، تامین نیاز قطعی در زمینه غنی سازی به میزان 190 هزار سو، ادامه تحقیق و توسعه و ... از جمله این موارد بودند. همچنین تاکید شده که گفت و گوها صرفا درباره مسائل هسته ای است.

در هفته گذشته، رسانه های تندروی اصولگرا بار دیگر انتقادات گسترده ای را علیه حسن روحانی و محمدجواد ظریف مطرح و آنها را متهم به عبور از این خطر قرمزها کرده اند. انتشار ویژه نامه هسته ای هفته نامه رمز عبور یکی از این نمونه تلاش هاست.

در واکنش دیگر، مهدی محمدی، عضو تیم سابق ایران در مذاکره با گروه 1+5 در سرمقاله یک شنبه 4 آبان روزنامه وطن امروز ضمن مخالفت با تمدید مذاکرات هسته ای، نوشت: «تمدید توافق ژنو در قالب یک توافق موقت جدید، با استراتژی آمریکا مبنی بر برچیدن تدریجی زیرساخت صنعت هسته‌ای ایران بدون هرگونه دستکاری جدی در رژیم تحریم‌ها کاملا منطبق است.»

محمد ایمانی، تحلیل گر روزنامه کیهان نیز در سرمقاله 5 آبان این روزنامه با توصیف غرب به عنوان یک طلبکار نزول‌خوار، رویکرد دولت روحانی در مذاکرات هسته ای را «خرج کردن از سرمایه‌های استراتژیک و تندخویی و برچسب‌زنی به منتقدان دلسوز و تلاش برای منفعل کردن آنها» توصیف کرد. او همچنین دولت را متهم کرد که به همراه اصلاح طلبان با «انفجارهای صوتی» در فضای داخلی، قصد دارند در «فضای انفعال و غفلت توامان، سروته یک توافق به هر قیمت را هم آورد.»

حسین قدیانی، تحلیل گر تندرو نیز در سرمقاله 3 آبان روزنامه وطن امروز با اشاره به سخنان حسن روحانی رئیس جمهور ایران که از مذاکره امام سوم شیعیان در شب جنگ با دشمنان خود به عنوان یک الگوی مذاکره یاد کرده بود، از این تفسیر به تندی انتقاد کرد و آن را یک لطیفه دانست و نوشت: « عالیجنابان! چکار به کربلا دارید دیگر؟! آن هم در شرایطی که کربلا، درس یک چیز نباشد، همانا «درس مذاکره» است! ... عجبا! گاندی هندو بعد از آزادی کشورش از چنگ استعمار انگلیس،‌الگوی مبارزاتی خود را واقعه کربلا و مبارزه جانانه حضرت اباعبدالله الحسین‌(ع) می‌خواند؛ آن‌وقت بعضی‌ها در ام‌القرای عزای‌حسینی، هنگام امتیاز دادن به دشمن، یاد کربلا می‌افتند!»

روزنامه وطن امروز همچنین 7 آبان در یک یادداشت به سخنان علیرضا زاکانی درباره خط قرمزها اشاره کرده و کنایه وار محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را یک بازیگر عاقل توصیف و با لحنی تهدیدآمیز، نوشته است: « آن‌دسته از بازیگران عاقلی که مذاکره می‌کنند تا در صحنه داخلی باقی بمانند و دود غرب‌ستیزی از خاکستر غرب‌گرایی‌شان برنخیزد، هرگز تن به توافقی نخواهند داد که هزینه آن در همین محیطی که به‌دنبال بقا در آن هستند، از فایده‌اش بیشتر باشد ... خطوط قرمزی که رهبر انقلاب تعیین کرده‌اند، تنها توسط شخص ایشان قابل تغییر است و لاغیر. مقام معظم رهبری هم همواره ثابت کرده‌اند در تبیین سیاست‌های کلان که شرعا و قانونا در اختیار ایشان است، تمام منافع کشور را اعم از منافع هویتی و منافع مادی لحاظ می‌کنند. نگرانی درباره عبور از خطوط قرمز چندان محل اعتنا نیست. نیروهایی در بطن جامعه وجود دارند که «بازیگران عاقل» نمی‌خواهند با آنها در بیفتند.»

چنین تهدیدهای آشکاری به خوبی عمق نگرانی های تندروها را نشان می دهد. آنها در یک نگاه کلان، مذاکرات هسته ای را یک بهانه و نمایش فنی دولت روحانی برای تکمیل یک پازل سیاسی بزرگتر یعنی برقراری رابطه با آمریکا می دانند.

از این منظر آنها در طول سه هفته آینده، نگران ترین روزهای سال های اخیرشان را از سر می گذرانند. یک چشم به مسقط دارند و نتیجه مذاکرات کری و ظریف، نگاه دیگرشان به وین است و سوم آذر و در عین حال چشم به تهران دوخته اند و آیت الله خامنه ای. لحظه رویایی شان این است که مانند سال 84 رهبر جمهوری اسلامی مهر پایان بر مذاکرات بزند ولی به خوبی می دانند که این انتظار زودهنگام است.

آیت الله خامنه ای نمی خواهد در شرایط کنونی مسئول شکست مذاکرات شناخته شود. او خط قرمزهایی برای مذاکره تعیین کرده ولی همه می دانند که شکست مذاکرات هم یک خط قرمز خاص است و شاید بزرگ تر از همه خط قرمزها. در چنین وضعیت پیچیده ای هیچ کس «رمز عبور» از بحران را نمی تواند پیش بینی کند، فرقی نمی کند ماموریت نهایی اش چیست.