سخنرانی حسن روحانی در سازمان ملل؛ عملگرا، تهدیدآمیز و مغرورانه

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران امروز در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از موضع یک رئیس جمهور قدرتمند که از کشوری به تعبیر او باثبات، امن و آرامش بخش آمده بود، به تهدید کشورهای غربی پرداخت.

او همچنین تلاش کرد از خودش به عنوان منتخب ملت ایران شخصیتی قوی ترسیم کند. رئیس جمهور ایران که با تاخیر به سالن محل برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل رسید و همین امر سبب شد سخنرانی او به تاخیر بیفتد، سخنرانی دو هزار کلمه ای اش را با سرعت قابل توجهی روخوانی کرد.

علاوه بر کوتاه بودن سخنرانی او که یک مزیت نسبت به روسای جمهوری پیشین ایران بود، او تسلط نسبی بر متن داشت و تلاش کرد با مکث، تاکید بر جملات خاص و سخنرانی روان تاثیر خوبی بر مخاطبان بگذارد.

حسن روحانی در این سخنرانی همانگونه که انتظار می رفت از منطقه خاورمیانه و پدیده داعش شروع کرد. در این بخش او به طرز قابل توجهی خطاب به غرب کنایه آمیز صحبت کرد. هدف خشونت در منطقه را «نابودی تمدن، اسلام‌هراسی و ایجاد زمینه برای مداخله مجدّد بیگانگان در منطقه» تصویر کرد و آن را در حد یک پروژه غربی دانست. دامنه کنایه رئیس جمهور ایران محدود به مسائل روز نبود و دامنه تاریخی داشت. او غرب ستیزی افراطی ها را محصول استعمارگری و نژادپرستی دانست و گفت مولدان گروه های تروریستی باید عذرخواهی کنند، همچنانکه در بخشی دیگر القاعده را تلویحا دست پرورده غربی ها خواند و گفت اکنون دارند عوارض آن را پس می دهند.

لحن سخنرانی رئیس جمهور ایران در این بخش اگرچه ظاهری آرام و معتدل داشت ولی از نظر محتوایی شباهت های غیرقابل انکاری با ایده های آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی داشت.

حسن روحانی همچنین به سیاست های دولت بوش درباره حمله به عراق و افغانستان حمله کرد و با جملاتی کنایه وار چون « دموکراسی، با کوله‌پشتی، نمی‌آید» و یا «دموکراسی یک کالای صادراتی نیست که از غرب به شرق تجارت شود»، خطاب به غربی ها گفت: «وقتی پای ژنرال‌ها به منطقه باز شد، انتظار نداشته باشید دیپلمات‌ها به استقبال آنان بروند.» او حتی یک گام جلوتر رفت و رفتارهای افراطی در خاورمیانه را یک واکنش طبیعی توصیف کرد: «وقتی فضای خاورمیانه امنیتی شد، پاسخ آن هم امنیتی می‌شود.»

اشاره معنادار او به طرح گفت و گوی تمدن های سید محمدخاتمی، رئیس جمهور اسبق ایران و همچنین تمجید از طرح سال گذشته خودش درباره «جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری»، سبب شد که او یک ژست کاملا محق و دانا برای ایران ترسیم و کشورش را شایسته رهبری مبارزه با افراط گرایی در منطقه خاورمیانه بداند و رهبری کشوری چون آمریکا را دارای هدف های برتری جویانه توصیف و نفی کند. او در بخش دیگری از سخنانش با لحن تهدیدآمیزی گفت: « اگر رویکرد درست برای مواجهه با این مسئله اتخاذ نشود، به سمت منطقه‌ای، ناآرام و پرتلاطم با بازتاب‌های جهانی، خواهیم رفت.»

از نظر رئیس جمهور ایران، در خاورمیانه، «سیاستمداران، و نخبگانِ معتدلی وجود دارند که مورد اعتماد ملت‌های خویش‌اند» و «صدای این نخبگان، صدای واقعی مردم اعتدال‌گرا در جهان اسلام است». او در همین زمینه خودش را نیز جزو این دسته طبقه بندی کرد: « ملت بزرگ ایران که در سال گذشته با حضور گسترده خود در انتخاباتی آرام و پرشکوه، با روی کار آوردن این دولت، از گفتمان «تدبیر، امید و اعتدال» استقبال کردند.»

آقای روحانی دامنه توصیف و تمجید از ایران را گسترش داد و گفت یکی از با ثبات ترین و امن ترین‌ کشورهای این منطقه است و آماده ایفای نقش موثر خویش برای حل مشکلات منطقه ای است. لحن او در این بخش خطاب به کشورهای منطقه کنایه آمیز بود و تلاش کرد ایران را به عنوان قدرت برتر خاورمیانه نشان دهد. کما اینکه در بخش پایانی خطاب به این کشورها گفت: « طرح مسئلۀ سلطۀ ایران بر کشورهای مسلمان منطقه، افسانه‌ای بیش نیست که در قالب پروژه ایران‌هراسی در سال‌های اخیر برآن دمیده می‌شود. آن‌ها که دراین شیپور می‌دمند، نیاز به جعل دشمنی موهوم دارند تا تنش را تداوم دهند و با تشدید تضادّ و تفرقه، منابع توسعه ملت‌ها را به انحراف کشند. »

رئیس جمهور ایران در بخش پایانی سخنرانی به موضوع تحریم پرداخت، منتها از موضعی کاملا تهدیدآمیز. او دلیل مذاکره ایران را تهدید و تحریم ندانست و با اشاره ضمنی به انتخابات، گفت این محصول اراده مردم بوده است.

آقای روحانی درباره تاخیر در توافق هسته ای به شدت هشدار داد و گفت: «هرگونه تأخیر در حصول توافق نهایی، تنها هزینه‌ها را بالا می‌برد و این هزینه‌ها نه فقط بر ما، که بر اقتصاد و تجارت طرف مقابل و بر توسعه و امنیت منطقه‌ای تحمیل می‌شود و هیچ‌ کس نباید در این حقیقت تردیدی داشته باشد که مصالحه و توافق با ایران، به نفع همگان، بخصوص کشورهای منطقه است.»

او ایران را در این مذاکرات، صادق، امیدوار، جدی، پرانگیزه، اعتمادساز، دارای حسن نیت و شفاف توصیف کرد و به طرف های مذاکره توصیه کرد زیاده خواهی نکنند، چون « توافق نهایی در مورد برنامۀ هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، می‌تواند سرآغاز همکاری‌های همه‌جانبه، در راستای پیشبرد امنیت، صلح و توسعه و در منطقه و جهان باشد» و به همین دلیل نباید «دچار خطاهای محاسباتی شوند» و «یک فرصت استثنایی و تاریخی» را از دست بدهند.

آقای روحانی در این بخش دوباره تاکید کرد که اگر «بتوانیم در حل این مسئله به موفقیتِ کامل دست یابیم، فضای کاملاً متفاوتی به‌ لحاظ همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی بوجود خواهد آمد که در سایۀ آن، امکان تمرکز بر حل مسائل مهم منطقه از جمله مسئله بسیار مهم مبارزه با خشونت و افراطی‌گری در منطقه فراهم خواهد شد.

نسبت به سال گذشته، امسال حسن روحانی تلاش کرد از موقعیتی مقتدرتر با جهان سخن بگوید. او اگرچه کلی سخن گفت ولی در کلیات به اندازه کافی درباره وضعیت کشورش مغرورانه سخن گفت و به اندازه کافی غرب را تهدید کرد.

رویکرد محوری او در این سخنرانی، جلب توجه دولت های غربی به اهمیت بیش از اندازه و توان بالای ایران برای حل مشکلات منطقه خاورمیانه بود و از همین منظر، از موقعیت یک رئیس جمهور عملگرا، آنها را دعوت به معامله کرد: کمک کنید تحریم های ایران برداشته شود، کمک می کنیم خشونت های خاورمیانه تمام می شود. طرح چنین معامله ای تازگی نداشت ولی بیان صریح و مکرر آن از زبان رئیس جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل مهم بود، هر چند درباره دامنه های توانایی آقای روحانی در عمل به چنین وعده های بزرگی، به اندازه کافی ابهام وجود دارد.

در مجموع با وجود این روحیه عملگرایانه، حسن روحانی امسال انقلابی تر از سال گذشته ظاهر شد. این تغییر شخصیت می تواند ناشی از فشارهای درون ایران و تلاش او برای همگامی بیشتر با نظرات آیت الله خامنه ای باشد و یا اینکه او احساس کرده غرب واکنش متناسبی به رفتارهای توام با انعطافش در طول یک سال گذشته نشان نداده و باید با زبان دیگری سخن بگوید. بر همین مبنا ارزیابی های اولیه این است که سخنرانی او با واکنش مثبت اصولگرایان در ایران مواجه شود. او امروز یک گام به غرب نزدیک تر نشد ولی یک گام به آیت الله خامنه ای نزدیک تر شد.