رویای هسته ای تندروها در نیویورک

نیویورک این روزها مرکز ثقل گمانه زنی های هسته ای شده است. به روال معمول مجمع عمومی سازمان ملل در شهریور برگزار می شود و احتمال قوی سفر حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به نیویورک فرصتی مهم برای حل بن بست مذاکرات هسته ای فراهم کرده است.

در تازه ترین اظهارنظر پیرامون این سفر، مجید تخت روانچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای ایران امروز به خبرگزاری مهر گفته است: «جلسات نیویورک می تواند کمک کند که نسبتا روشن شود که آیا ما می توانیم تا 4 آذرماه به تفاهم برسیم یا خیر؟» همین واقعیت تعیین کننده سبب شده که سفر حسن روحانی به نیویورک یکی از حساس ترین سفرهای چند دهه اخیر باشد.

پیش از این، احتمال ضعیفی وجود داشت که حسن روحانی برای پرهیز از دچار شدن به سرنوشت محمود احمدی نژاد که سخنرانی های سالانه و تکراری اش سبب به حاشیه رفتن تدریجی حضورش در مجمع عمومی سازمان ملل شد، ترجیح دهد با فواصل زمانی بیشتری راهی نیویورک شود ولی موقعیت دشوار مذاکراتی پرونده هسته ای سبب شد حضور او به شدت مهم و ضروری ارزیابی شود.

سایت ایران هسته ای که توسط چهره های رسانه ای نزدیک به سعید جلیلی اداره می شود، دو روز پیش در گزارشی کوتاه حضور حسن روحانی در نیویورک را یک «دقیقه 90 زودهنگام» برای مذاکرات توصیف کرد و به نقل از یک منبع بلند پایه، نوشت: «اگر دیدار روحانی از نیویورک منجر به پیشرفتی اساسی در اختلافات مهم نشود، حرکت دادن مذاکرات به جلو پس از آن، با توجه به کوتاهی زمان تا 24 نوامبر، بسیار دشوار خواهد بود».

اصولگرایان تندرو با درک همین موقعیت، در هفته گذشته طبل مخالفت را با صدای بلندتری به صدا در آوردند. مهدی محمدی، عضو تیم پیشین مذاکره کننده هسته ای ایران که اکنون در روزنامه وطن امروز به طور مداوم به تعقیب رسانه ای تیم هسته ای حسن روحانی مشغول است، با اشاره به اینکه در فاز آخر مذاکرات اگر خطوط قرمز ایران رعایت نشود و موانع واقعی ارتباط اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی رفع نشود، هیچ توافقی در کار نیست، نوشته است که حتی اگر توافق نهایی انجام شود، تغییر چندانی در وضعیت روابط ایران با اقتصاد جهانی حاصل نمی شود.

به نظر می رسد در دور تازه حملات اصولگرایان به دولت روحانی آنها با پیش بینی احتمال توافق هسته ای تلاش دارند آن را منظر داخلی بی اعتبار یا کم فایده جلوه دهند. واقعیت این است که آنها بیش از هر موضوع دیگر نگران موفقیت دولت روحانی در عرصه سیاست داخلی هستند و به هر ترتیب ممکن در تلاش هستند زمینه های بروز توافق را به حداقل برسانند و یا اینکه دستاوردهای آن را اندک جلوه دهند.

سایت ایران هسته ای همچنین دو روز پیش 5 مورد را به عنوان خط قرمزهای تیم هسته ای ایران را منتشر کرد: « 1- پذیرش ظرفیت 190 هزار سو غنی سازی برای ایران در انتهای مذاکرات. 2- عدم ورود به حوزه های نظامی شامل PMD و برنامه موشکی. 3- حفظ ماهیت راکتور آب سنگین اراک. 4- لغو کامل همه تحریم ها پس از توافق. 5- عدم تعطیلی هیچ یک از تاسیسات هسته ای ایران.»

اعلام علنی و مکرر خط قرمزهای ایران برای کاهش دامنه مانور تیم هسته ای دولت روحانی صورت می گیرد. آنها هفته پیش پس از اعلام فهرست تازه تحریم های دولت آمریکا علیه ایران، به شدت به اعضای تیم هسته ای فشار آوردند که یا میز مذاکرات را ترک کنند و یا به شدت آمریکا را محکوم کنند. درخواست هایی که از سوی دولت روحانی ناشنیده ماند و همین به خشمگین تر شدن بیشتر تندروها می انجامد.

روزنامه کیهان نیز چهارشنبه هفته گذشته در سرمقاله خود نوشت که «ما به تمامی تعهداتمان عمل کرده‌ایم و هیچ چیز انجام نشده‌ای باقی نمانده است! و البته هیچ چیز دیگری هم نداریم که در توافق احتمالی آتی، برای نابودی یا اکسید کردن آن تعهد بدهیم! مگر آنکه به نشست سعدآباد برگردیم و همه چیز را از اساس تعلیق کنیم که امر دیگری است!» اشاره و کنایه روزنامه کیهان به سرنوشت پرونده هسته ای دوران دولت خاتمی به سرپرستی حسن روحانی است که در نهایت با دخالت آیت الله خامنه ای مذاکرات به بن بست رسید.

با این حال روشن است که وضعیت مانند سال 83 نیست. اقتصاد ایران در وضعیت بسیار شکننده ای قرار دارد، نسخه هایی مانند اقتصاد مقاومتی که توسط رهبر جمهوری اسلامی تجویز شده، حتی از سوی مسئولان دولت ایران جدی گرفته نمی شوند و رجزخوانی های دولت روحانی درباره ترک خوردن دیوار تحریم ها نیز نتوانسته شفابخش وضعیت کنونی اقتصاد ایران باشد.

از نظر سیاسی نیز آیت الله خامنه ای و حامیانش دوست ندارند به عنوان عامل اصلی بن بست و شکست مذاکرات معرفی شوند. آنها ترجیح می دهند مسئولان دولت شکست مذاکرات را معرفی کرده و طبق معمول زیاده خواهی آمریکایی به عنوان عامل اصلی اعلام شود. در واقع میوه مذاکرات اتمی از دیدگاه تندروها، سه نکته است: پیش بینی رهبر جمهوری اسلامی درباره بی فایده بودن مذاکرات و عدم امکان اعتماد به آمریکا محقق شود، دولت روحانی قانع شود که روند مذاکره بیهوده است و در افکار عمومی جهان هم ایران به عنوان عامل شکست مذاکرات معرفی نشود.

بدیهی است که تحقق چنین اهدافی نیازمند چانه زنی های فنی بر سر تعداد سانتریفوژها و یا وضعیت نیروگاه اراک و تاسیسات فردو نیست، آنها اکنون مسائل فنی را به ابزارهای سیاسی و نقطه ثقل مناقشات در مذاکرات هسته ای تبدیل کرده اند تا بتوانند اهداف سیاسی خود علیه دولت روحانی را به طرز موثرتری پیش ببرند. این یک واقعیت روشن است که به همان اندازه که دعوای هسته ای بین ایران و آمریکا یک ماجرای سیاسی است، دعوای هسته ای بین تندروها و میانه روها در ایران نیز یک ماجرای سیاسی است.

اظهارات اخیر احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان مبنی بر اینکه یک مقام دولتی گفته است بعد از توافق هسته ای، رهبری را حصر می کنند و موسوی و کروبی را از حصر آزاد می کنند، به خوبی نشان دهنده اوج نگرانی ها آنها درباره دستاوردهای احتمالی دولت روحانی در فضای داخلی پس از موفقیت در مذاکرات هسته ای است.

تندروها در ایران، در طول دو ماه آینده منتظر ترک برداشتن دیوار تحریم ها نیستند، آنها در انتظار ترک برداشتن جدی تر اعتماد افکار عمومی ایران به دولت روحانی هستند. بی نتیجه بودن سفر حسن روحانی به نیویورک، آنها را به چنین رویایی بیش از پیش نزدیک می کند.