رپ جهادی، از لندن تا دولت اسلامی

یکی‌ از مظنون‌های اصلی‌ سازمان اطلاعات داخلی‌ بریتانیا، «ام آی ۵»، در مورد قتل «جیمز فولی» (James Foley)، خبرنگار امریکایی به دست گروه «دولت اسلامی» موسوم به «داعش»، «عبدالماجد عبدالباری» است؛ رپر بریتانیایی-مصری که بیش‌تر به «ال. جینی» (L. Jinny) مشهور است.

این که موزیسینی که در لندن به دنیا آمده و در همین شهر بزرگ شده، از خود پیکارجو یا جهادیِ جلادِ خوفناکی بسازد که با لذت و رغبت در پی‌ تبلیغ خود باشد، پدیده‌ای را مورد توجه قرار داده که می‌‌توان از آن با عنوان «رپِ اسلامی» یاد کرد؛ ژانری که همان قدر جهانی‌ و فراگیر است که افراط گرایی اسلامی.

عبدالباریِ ۲۳ ساله که بعضی‌ از آهنگ‌هایش در سال ۲۰۱۲ از شبکه ۱ رادیو بی‌بی‌سی پخش شده بود، ایده‌های افراطیِ خود را در مورد اسلام از طریق ارتباطش با «انجم چودهری» (Anjem Choudary)، مبلغ افراط گرای مقیم لندن به دست آورد و آن‌ها را بال و پر داد.

عبدالباری در سال ۲۰۱۳ بریتانیا را ترک کرد تا در سوریه به داعش بپیوندد. اوایل سال ۲۰۱۴، وقتی‌ عکسی‌ را در توییتر خود منتشر کرد، اسباب سوء شهرت خود را فراهم ساخت و از آن هنگام حساب کاربری او بسته شد.

در آن عکس، عبدالباری سرِ از بدن جدا شده‌ای را در دست گرفته و زیرش نوشته بود: «حال کردن با هم‌وطنم یا با چیزی که ازش باقی‌ مانده.»

به عنوان یک رپر، عبدالباری کارنامه به نسبت موفقی‌ داشته است. شعرِ کار‌های او بیش‌تر به فقر، خشونت و استفاده از مواد مخدر می‌‌پردازد؛ موضوعاتی که در زندگی‌ خود در بریتانیا با آن‌ها روبه‌رو بوده است. ترانه‌های او به شکلی‌ غیرمستقیم به مسلمان بودنش اشاره می‌‌کنند ولی مدام به خدا (الله) ارجاع می‌‌دهند. اشاره هایی هم به نگرانی‌ از اخراج خود و خانواده اش از انگلستان و باز پس فرستادن‌شان به مصر دارد: «می‌ خوان خانواده‌ ام رو به مصر بفرستن؛ از حالا احساس می‌‌کنم دریا زده شده ام.»

رپ اسلامی که اغلب از آن با عنوان «هیپ هاپ» اسلامی یاد می‌‌شود، ژانری جهانی‌ است که از امریکای شمالی‌ تا اروپا، موسیقی‌ نسل جوان مسلمان‌ها را در خود جای داده است؛ نسل دوم مهاجران مسلمانی که از خاورمیانه، آفریقای شمالی و آسیای جنوب شرقی‌ مهاجرت کرده اند. البته بسیاری از امریکایی‌های آفریقایی تبار نیز در این فهرست می‌‌گنجند.

رپر‌های مسلمان بیش‌تر از انگلیسی‌ یا فرانسه در کارهای خود استفاده می‌‌کنند و در شعرهای خود، گستره عظیمی‌ از نگرش‌های سیاسی و اجتماعیِ مختلف به اسلام و نیز هویت‌های شکننده خود را به عنوان مهاجرانی در کشور‌های غربی به هم پیوند می‌‌زنند.

آن ها اغلب به اسلام و فلسطین اشاره می‌‌کنند تا خشم خود را از احساسِ بی‌ مکانیِ خود سر دهند؛ بی‌ مکانیِ نسل جوانی‌ که در غرب ناخوش و بی‌ قرار است و از اختلاف‌های جهان اسلام رنجور و غم‌زده.

آن‌ها که شعرهای عبدالباری را زیر و رو کرده اند تا بلکه به سرنخ‌هایی‌ از آینده او در لباس پیکارجویی‌ در سوریه دست یابند، چندان چیزی دستگیرشان نشده است. «رپ جهادی» به عنوان زیرمجموعه ای از رپ اسلامی، آن قدر محدود و حاشیه‌ای است که در حقیقت وجود ندارد.

«پتر مندویل» (Peter Mandaville)،  پروفسور مطالعات اسلامی در دانشگاه «جورج میسون» امریکا می‌‌گوید: «بسیار مهم است که مردم به این نکته توجه کنند که فضایی که در آن عبدالباری موسیقی‌ رپ کار می‌‌کرد بسیار کوچک و محدود بود چون اغلبِ هنرمندان هیچ علاقه‌ای ندارند که نظرات افراط گرایانه را از راه موسیقی‌ ابراز کنند.» به نظر مندویل، تعداد موزیسین‌هایی که در حوزه هیپ هاپ اسلامی و به طور مشخص، رپ اسلامی کار می‌‌کنند بسیار اندک است.

مندویل می‌‌گوید که در قلب هیپ هاپ اسلامی در بریتانیا، گروه «از مکه تا مدینه» (Mecca2Medina)  جای دارد که در سال ۱۹۹۷ شکل گرفت و در واقع، یکی‌ از اولین گروه‌های این ژانر از موسیقی‌ محسوب می شود: «آن ها می‌ خواستند از موسیقی‌ خود برای قدرت بخشیدن به جوان‌های محروم مسلمان استفاده کنند.»

ولی‌ در سال‌های دهه ۲۰۰۰، هیپ هاپ اسلامی گسترش می‌‌یابد، به ویژه پس از ظهور رپر‌های فرانسوی که در مقایسه با همتا‌های بریتانیایی خود موفقیت و شهرت بیش‌تری به دست آوردند.

از مشهور‌ترین رپر‌های مسلمان می‌‌توان از «تی-پین» (T-pain)، «لوپه فیاسکو» (Lupe Fiasco)، «باستا رایمز»  (Busta Rhymes)و «آیس کیوب» ((Ice Cube نام برد که همه‌ آن‌ها مولتی میلیونر هستند.

به گفته یکی‌ از سخن‌گویان مرکز خیریه «مشاوره تلفنی جوانان مسلمان» (Muslim Youth Helpline) در لندن که نخواست نامش فاش شود، «هیپ هاپ وسیله قدرتمندی برای بیان عقاید است و با توجه به این که امروزه بسیاری از جوانان در بریتانیا با این موسیقی بزرگ می‌‌شوند، راه خوبی‌ است که به شکلی‌ خلاقانه به بیان احساسات و افکار خود بپردازند.»

رپ، بخشی از فرهنگ عظیم هیپ هاپ است که خود شامل فرهنگ «دی جی»، رقص «بریک» و «گرافیتی» می‌‌شود. از نظر تاریخی، ریشه‌های رپ و هیپ هاپ به موسیقی‌ «بلوز» می‌‌رسد که خود از فرهنگ آفریقایی‌- امریکایی ناشی‌ می‌‌شود.

هیپ هاپ به بی‌ عدالتی‌های اجتماعی معترض بوده و این قابلیتی به آن داده که پژواکش حتی به چین هم رسیده است. به طور کلی‌، گستره عظیمی‌ از سرخوردگی‌ها و ناکامی‌های فرهنگی‌ و اجتماعی از راه موسیقی‌ هیپ هاپ بیان شده است.

«وسام خضر» (Wissam Khodur)، رپرِ سوری-لبنانی که به «اسلام جواد» مشهور است و در دوبی زندگی‌ می‌‌کند، می‌‌گوید: «سنت رپ همیشه این بوده که صدای سرکوب شدگان باشد و از آن جا که عقیده‌ها و نظراتِ هر موزیسینی در موسیقی‌ او بازتاب پیدا می‌‌کند، اگر مسلمانی رپر هم باشد، عقیده اش‌ در اشعارش ظاهر می‌‌شوند. رپر‌های مسلمان همیشه افرادی بسیار معنوی و روحانی بوده اند ولی‌ متأسفانه همیشه در هر گروهی، بذر‌های‌ بدی رشد می‌‌ یابند که عقیده های افراطی را به خود جذب می‌‌کنند. ولی‌ به هر حال، بیش‌تر رپر‌های مسلمان این گونه عقیده ها را رد می‌‌کنند.»

خضر می‌‌گوید که رپ اسلامی در سال‌های اخیر، به ویژه پس از حمله های ۱۱ سپتامبر، خود را گسترش داده و از نو تعریف کرده است: «به این دلیل که مسلمان‌هایی‌ که در غرب زندگی‌ می‌‌کنند به طور کلی‌ هدفِ سرکوب قرار می‌‌گیرند و از آن سو، مسلمان‌های دیگر نقاط جهان زیر یوغ اشغال و جنگ‌هایی‌ به سر می‌‌برند که توسط کشور‌های غربی به راه افتاده اند.»

تنها چند رپرِ جهادی بریتانیایی بوده اند که توجه‌ها را با موسیقی‌‌ به خود جلب کرده اند؛ از جمله می‌‌توان به «آکی نواز» (Aki Nawaz)، سرپرست گروه «فان - د - منتال» (Fun-da-Mental) اشاره کرد که در سال ۲۰۰۶ آلبوم «همش جنگه» را منتشر و خیلی‌ها هم آن را ستایشی از تروریسم تفسیر کردند.

هم‌چنین می‌‌توان از آهنگِ «با من جهاد کنِ» کار «عمر همّامی» (Omar Hammami) نام برد و نیز آهنگ «کافر کثیف»، ساخته «شیخ ترا» (Sheikh Terra). در شعر این آهنگ آمده است: «پیروان "اسامه بن لادن" ستاره‌ های درخشانی‌اند، همون جوری که ما اون دو تا برج را نابود کردیم؛‌ ها ها!» 

«چارلی کوپر» (Charlie Cooper)، مشاور مطبوعاتی «بنیاد كويليام» (Quilliam Foundation)،  یکی از اندیشه‌کده‌های ضد تروریسم می‌‌گوید: «در ذهنم واقعاً فقط چند مثال معدود از رپ‌های جهادی دارم که از کشتار و قتل و این جور چیز‌ها حرف می زنند. صرفِ این که فلان گروه رپ، اسلامی است به این معنا نیست که با آرمان‌های نظامی هم هم‌دلی دارد.»

به نظر کوپر، گروه‌های نظامی باید هنوز از تمام ظرفیت‌های رپ استفاده کنند تا بلکه بتوانند در بین جوان‌ها جایی برای خود باز کنند.

سازمان‌های اطلاعاتی غرب تخمین می‌‌زنند که مهاجرانی از بیش از ۵۰ کشور برای پیوستن به داعش، کشور خود را ترک کرده اند. تنها از بریتانیا ۵۰۰ و از امریکا ۱۰۰ پیکارجو به این گروه ملحق شده اند.

آن گونه که مندویل می‌‌گوید، دولت اسلامی به شدت به جذب پیکارجویان از کشورهای دیگر متکی‌ است: «دولت اسلامی، اروپا و به ویژه بریتانیا را هدف خود قرار داده است. بخشی از استراتژیِ آن‌ها از راه موسیقی‌‌هایی‌ در قالب "نشید" و "رپ" پیاده می شود. البته این روش، روش کاملاً جدیدی نیست؛ حزب الله و الشباب هم تا حدی از آن استفاده کرده اند. انگیزه اصلی‌ آن‌ها هم از این جا آب می خورد که موسیقی‌ برای جوانان جذاب است.»

پروفسور مندویل اضافه می‌‌کند: «نشیدها در شکل سنتی‌ خود، ترانه‌های اسلامی-عبادی هستند که بیش از هیپ هاپ، ژانر اصلی‌ این سازمان‌های نظامی محسوب می‌‌شوند. بر خلاف هیپ هاپ، نشید‌ها در ستایش و تمجید از کارزارِ جنگ و شهادت در راه خدا استفاده می‌‌شوند. نشید‌ها از سال ۲۰۰۰ به ویژه در میان جوان‌های مسلمان اروپایی محبوب شدند؛ یعنی‌ از دوره‌ای که احساس کردند دارند با موسیقی‌ پاپ و شعر‌های پاپ اشباع می‌‌شوند.»

آن گونه که «مرکز تحقیقاتی‌ پیو» (Pew Research Centre) تخمین می زند، ۱/۶ میلیارد مسلمان در جهان وجود دارد؛ یعنی ۲۳ درصد از کل جمعیت جهان را مسلمانان تشکیل می‌دهند و حدود ۷۰ درصد از جمعیت مسلمان ها زیر ۳۰ سال هستند.

«ادم ویشارت» (Adam Wishart)، سازنده مستند «بیوه سفید» (White Widow) دربارهٔ زندگی‌ «سامانتا لوتویت» (Samantha Lewthwaite)، زن انگلیسی که با یکی‌ از بمب‌گذاران ۷ ژوییه در لندن ازدواج کرده بود و به اعتقاد بسیاری، از اعضای گروه تروریستی «الشباب» است، می‌‌گوید: «رپ کاملاً ضد سیستم و جریان غالب است. ایده اش این است که بیاییم سعی‌ کنیم تا جهان را تغییر دهیم. همین فکر را در شکل‌های جدید اسلام سیاسی هم می‌‌بینیم. به همین دلیل، من فکر می‌‌کنم همیشه بین این دو ارتباطی‌ بوده است.»

ویشارت تاکید می‌‌کند که ارتباط عبدالباری با خشونت افراطی، ریشه‌های خانوادگی دارد: «پدرش در حال حاضر به دلیل نقشش در بمب گذاری‌های سفارت‌های امریکا در کنیا و تانزانیا در سال ۱۹۹۸، در نیویورک در انتظار دادگاه است. عبدالباری به خاطر عشقش به هیپ هاپ نبود که به سوریه رفت بلکه به دلیل وابستگی‌ شخصی‌ خود به ایدئولوژی مربوطه بود. رپر‌ها در کارهایشان از گله‌ها و مشکلات سیاسی خود می‌‌گویند. باید با دقت و جدیت به حرف‌های آن‌ها گوش دهیم.»

رپ جهادی هنوز در حواشیِ قلمروی وسیع هیپ هاپ اسلامی ایستاده است؛ با این حال، ژانر رپ اسلامی توانسته پنجره‌ای را به سرخوردگی‌ها و شکایت‌های جوان‌های مسلمان غرب بگشاید. وقتی‌ این دست سرخوردگی‌ها و شکایت‌ها بدون توجه و بررسی‌، بی‌ پاسخ رها شوند، خود را از طریق سرسپاری به آرمان‌های مسلمانان ابراز می‌‌کنند. این چیزی است که جامعه بریتانیا باید در مورد آن تأمل و تحقیق کند تا دریابد که چرا بسیاری از جوانان این کشور چشم‌های خود را به سوریه دوخته‌اند.