روششناسی راستیآزمایی
روششناسی راستیآزمایی در ایرانوایر
راستی آزمایی روشی برای سنجش اعتبار ادعاها، اخبار، نقلقولها و روایتهایی است که در رسانهها، شبکههای اجتماعی و یا بین توده مردم نقل میشود. در دنیای دیجیتال امروز پیدا کردن واقعیت لابه لای انبوه مطالبی که در رسانهها و شبکههای اجتماعی منتشر میشود کاری ساده نیست. ایران وایر در این پروژه سعی میکند از منابع و اطلاعات معتبر داخلی و بین المللی، برای راستی آزمایی اطلاعات، ادعاها اخبار و حتی نقل قولهایی که به افراد نسبت داده میشود، استفاده کند. در این مطلب می کوشیم چگونگی انتخاب موضوع و روش راستی آزمایی را شرح دهیم:
۱. موضوعات یا سوژه ها
اظهارات افراد حقیقی و حقوقی اعم از نهادهای دولتی و عمومی و نظامی درباره ایران، ارتباط ایران با دنیای عرب، سیاستهای داخلی یا خارجی ایران و هرگونه اطلاعاتی درباره ایران و عناصر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که با زندگی ایرانیان میتواند ربط پیدا کند، می تواند سوژه راستی آزمایی ایران وایر باشد.
سوالات مهم زیر در تعیین موضوعات برای راستیآزمایی یاریرسان است
- آیا اظهارات در ارتباط با وقایع جاری پوشش داده شده در رسانهها درباره ایران، منطقه، اروپا یا ایالات متحده است؟
- آیا اظهارات تا به حال توسط دیگران پخش شده یا احتمال تکرار آن در شبکههای اجتماعی و رسانهها وجود دارد؟
- آیا اظهارات ممکن است باعث گمراهی مخاطب شود؟ آیا خواننده بعد از خواندن آن از خود سوال میکند که این مطلب یا اظهار نظر درست است یا خیر؟
- آیا اظهارات ریشه در واقعیتی آشکار و قابل تایید دارد؟
۲. روند انتخاب
تیم راستیآزمایی ایرانوایر با بررسی سوژه هایی که روزانه از میان اظهارات مقام ها و چهره ها، مطالب رسانهها، سخنرانیها و تبلیغهای سیاسی، سایت ستادهای انتخاباتی، بیانیههای مطبوعاتی، بدست می آید و با در نظر گرفتن اولویت هایی همچون ارتباط آن با وقایع جاری ایران، دنیای عرب، ایالات متحده و اروپا، سوژه کاری را انتخاب می کند.
این موضوعات ممکن است از جانب گزارشگران، خبرنگاران یا مخاطبان ما گزارش شده باشد. ایران وایر با تکیه بر اصل بیطرفی میکوشد موضوعات پیشنهادی را نیز بر اساس اصول تبیین شده که در ادامه می آید، راستیازمایی کند.
۳. تحقیقات
بعد از آنکه سوژه راستیآزمایی تایید شد، تیم راستیآزمایی ما تحقیقات درباره آن موضوع را آغاز میکند. در تمام موارد ما سعی خواهیم کرد با منبع آن ادعا برای اظهارات تکمیلی، اطلاعات بیشتر یا اطلاع از منبع دست اول تماس بگیریم، تمام منابع آزاد و در دسترس عموم در بانکهای اطلاعاتی داخل و خارج از کشور و رسانههای ملی یا بینالمللی را جستجو کرده تا مدارکی در تایید یا رد اظهارات مذکور بیابیم و بنا به تناسب موضوع بعد از انجام دو مرحله پیشین، و در صورت ضرورت با نظرات کارشناسی مراجعه می کنیم.
۴. ارزیابی ادعاها
مدارک و ادله هایی که در مرحله تحقیقات مییابیم را برای بررسی به دبیران تحریریه میفرستیم. در صورت تایید آنها، گزارش راست آزمایی را برای انتشار آماده خواهیم کرد. این گزارش شامل اشاره به اصل ادعایی است که مورد راستیآزمایی قرار گرفته است. منبع آن ادعا، این که چرا برای راستیآزمایی انتخاب شده و بستری که ادعای اول در آن اظهار شده است. سپس خلاصهای از مدارکی که در ارتباط با آن ادعا یافتهایم، ارائه میکنیم. منابع استفاده شده و نحوه تفسیر و تعبیر آن مدارک توسط ما نیز توضیح داده میشوند. در آخر هم جمع بندی خود را به همراه رتبه بندی ادعای بررسی شده ارائه می کنیم.
تیم راستیازمایی ایران وایر توضیح میدهد چرا و چگونه این رتبه را برای آن ادعا انتخاب کرده است.
۵. رتبهبندی
هر ادعایی مطرح می شود می تواند جایی میان درست تا دروغگویی خیلی واضح داشته باشد. لذا ما بسته به درجه درستی یا نادرستی هر ادعا، به گوینده یا مدعی، این نشان ها را تقدیم می کنیم:
- دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آنها قبلا ثابت شده یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود کذب از کار درآمدهاند یا به عبارتی یک دروغ عیان است.
- حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
- گمراه کننده: موردی که ممکن است از واقعیاتی خاص در اظهارات استفاده شود تا ادعای نادرست یا غیرقابل اثبات دیگری را القا کند.
- حقیقت: وقتی اظهارنظری با مدارک و واقعیات ثبتشده پشتیبانی شود.
- غیرقابل رد یا اثبات: در بعضی موارد ممکن است ما به این نتیجه برسیم که امکان تعیین صحت یا کذب بودن ادعایی را نداریم. این موارد ممکن است ادعایی درباره مناسبات داخلی حکومت ایران باشد که ما از آن بیخبر هستیم، یا اظهار نظری به شدت شخصی باشد حتی ممکن است ادعا درباره نیاتی باشد که قابل رد یا اثبات نیستند.
تصحیحات/استاندارد راستیآزمایی
ما به محض دستیابی به مدارک یا منابعی جدید که بعد از انتشار اولیه تحلیل به دست ما برسد، آنها را به عنوان تصحیح منتشر خواهیم کرد و مطلب را به روز میکنیم، در این صورت توضیح خواهیم داد چرا چنین تصحیحی را انجام دادیم.
ایران وایر از طریق ایمیل info@iranwire.com پذیرای پیشنهادات، انتقادات ونظرات شما درباره پروژه راستیآزمایی است با هر سوژه ای برخوردید که نیاز به راست آزمایی داشت آن را با ما در میان بگذارید.