پرستو فروهر و اهمیت توپ پینگ پونگ

پرستو فروهر هنرمند متفاوتی است که خواه ناخواه با جفایی که بر والدین اش رفته- قربانیان قتل های زنجیره ای- پیوند خورده و شاید از این رو شخصیت جنجالی و پرسر وصدایی هم هست، بی آن که شاید تمایلی به جنجالی بودن داشته باشد؛ بیشتر آرام و گوشه گیر به نظر می رسد.   

فروهر در آثارش هنرمند حساسی را عیان می کند که به نظاره جهان بی رحم پیرامونش نشسته و اغلب راوی پیچیدگی های جامعه ای است که در آن متولد شده و رشد کرده؛ در نتیجه چندین نمایشگاه متاخرش، به ویژه در لندن(از جمله نمایشگاه «مرا ببوس»)، مضامینی به شدت اجتماعی داشته اند با تمایل آشکاری در نقد قدرت و هم سنت؛ سنت هایی که با تار و پود جامعه ای به شدت متناقض و پیچیده پیوند خورده و فروهر نمادهای آشکار آن- نظیر پارچه های عزاداری- را در کارش به کار می گیرد(اخیراً همین پارچه ها در عکسی از شادی صدر ، بسیار جنجال برانگیز بود در فضای مجازی).

اما نمایشگاه تازه فروهر با عنوان «اتاق نوشته شده» در لندن(گالری پی آرت ورک)، تجربه متفاوتی است که در وهله اول قرابت چندانی با آثار متاخرتر فروهر ندارد: او سه روز تمام، پیش از آغاز نمایشگاه، تمام فضای سفید آن را با خط فارسی آراسته است؛ بی آن که این خطوط- برخلاف اصل کلی خطاطی که بنا بر اهمیت دادن به جمله شکل گرفته- معنایی داشته باشند.

در واقع فروهر در یک آشنایی زدایی جذاب، خط را از مفهومی که مخاطب انتظارش را دارد تهی می کند: این بار خط و حروف تنها نشانه هایی هستند بر روی بوم/دیواری که معنایشان در فرم آنها نهفته است. هیچ کدام از کلمات نوشته شده قابل خواندن نیستند و در واقع تنها حرف های مختلفی هستند که در کنار هم قرار گرفته اند و نه یک کلمه.

اما این فرم انتخاب شده تنها یک بازی بصری نیست و به شکلی با مفهوم مورد نظر هنرمند ارتباط پیدا می کند. فروهر در گفت و گو با ایران وایر می گوید:«در این کار برای من موقعیت مهاجر بودن خیلی جالب است. رابطه تو به عنوان مهاجر با زبان مادری رابطه روزمره ای نیست. ارتباط مستقیم از طریق زبان نداری. بلکه تبدیل می شود به یک خاطره. در واقع تبدیل می شود به نوعی از نقش و نگار. در اینجا هم نوشته یا خطاطی، نقش و نگار است. حامل هیچ نوعی از مفهوم که معمولاً خطاطی دارد، نیست. در ضمن به شکل نمادین، فضایی که دارد، فضای اطراف یک مهاجر است که او این فضا را تغییر می دهد.»

آزادی و رهایی را شاید بتوان مهمترین مایه این اثر دانست؛ جایی که در فضایی سفید، لغت های فاخر هم معنای خود را از دست می دهند و نوعی شر و شور زندگی در آن باقی می ماند. شیطنت هنرمند را می توان در توپ های پینگ پونگی دنبال کرد که روی آنها هم خطاطی شده و حالا روی زمین رها شده اند و با پای مخاطبان به اطراف حرکت می کنند و بخشی از جریان سیال اثر را با ما قسمت می کنند.

خودش می گوید:«تاکید مکرری است بر رهایی ای که قواعد معماری را به صورت دائم دارد می شکند. در واقع همان حس عدم جهت یابی را به آدم می دهد؛ جهت یابی ای که هم زبان باید بدهد و هم فضای معماری. هر دو را می شکند و در واقع آزاد می کند. خودم هم موقع انجام دادن این حس را دارم که برایم خیلی رهایی بخش است و حس آزادی در آن هست. مثل ملودی می ماند؛ فضا باز می کند برای نوع دیگری از برداشت و نه برداشتی که ما از زبان به صورت مشخص داریم. خط از مفهوم آزاد شده و فقط عامل بصری آن برای من مهم است. معمولاً در خط و خطاطی در فرهنگ ما، متن باید متن فاخری باشد که خطاطی شود، حالا اینجا اصلاً متن مهم نیست. خود خطاطی مهم است. ریتم و ملودی نوشتن مهم است و این فضایی که مخاطب در آن قرار می گیرد تا این تجربه آزاد شدن خط از مفهوم را به یک شکلی داشته باشد.»   

اتاق نوشته شده از آثار اولیه فروهر است که طی سال ها توسعه یافته و ادامه پیدا کرده است. خودش می گوید در واقع قدیمی ترین کاری است که همچنان آن را انجام می دهد و اولین نمونه های آن به سال 1995 برمی گردد:« با من مانده و همراه من آمده. به شکلی مرا تعقیب کرده.»

اتاق نوشته شده در وهله اول ممکن است اثری کاملاً انتزاعی به نظر برسد اما فروهر کماکان بر اجتماعی بودن این اثرش هم تاکید دارد:«به نظر خودم این هم سویه های اجتماعی زیادی دارد. نکته مهم این کار برای من مساله مهاجرت است که گفتم. در واقع تو فضا را داری و فرهنگ مهاجرت در درون آن را. از این جهت برای خودم کاری کاملاً اجتماعی است.»