«سیبل» خبرنگاران در ایران همیشه برای توهین مسوولان و مقامات جای خالی دارد. کوچک‌ترین اظهار نظر خلاف میل مسوولان نظام یا ساده‌ترین پرسش‌های خبرنگاران در ایران سخت‌گیرانه‌ترین برخوردها و مجازات‌ها را در پی دارد.
نقد نظام جمهوری اسلامی و عملکرد مقام‌های عالی‌رتبه از سوی روزنامه‌نگاران، خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای با واکنش قضایی و تشکیل پرونده‌های قضایی همراه خواهد شد. از همین رو است که در رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات ۲۰۲۱، «سازمان گزارش‌گران بدون مرز» ایران را در رتبه ۱۷۴ از میان ۱۸۰ کشور جهان قرار داده است.
در کنار تحت فشار قرار گرفتن امنیتی و قضایی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در ایران، در سال‌های اخیر توهین به آن‌ها از سوی مقام‌های رسمی و دولتی در کشور افزایش داشته است.
بی احترامی‌های ناتمام مردان نظام به خبرنگاران
تیرماه امسال (۱۴۰۰)، پس از پایان دیدار تیم‌های فوتبال «فجر سپاسی» و «شاهین» بوشهر در بازی لیگ دسته دوم ایران، یکی از گزارش‌گران صداوسیمای مرکز فارس در حین مصاحبه با برخورد نماینده فدراسیون فوتبال کشور مواجه شد.
در حالی که این گزارش‌گر محلی مشغول انجام مصاحبه با یکی از بازیکنان بود، نماینده فدراسیون میکروفون خبرنگار را به گوشه‌ای پرتاب کرد. او حتی به عکاسان نیز اجازه عکاسی نداد.
«ایمان عندالوقت»، گزارش‌گر صداوسیما در این باره توضیح داد: «زمانی که قصد انجام مصاحبه با اولین بازیکن تیم فجر را داشتیم و در حال ضبط برنامه بودیم، ناگهان داود رفعتی بدون رعایت اخلاق و احترام و با رفتاری تند و ناشایست اقدام به قطع مصاحبه و توهین به جامعه رسانه و مردم استان کرد.»
کارنامه مسوولان نظام جمهوری اسلامی پر است از این دست برخوردها. به تازگی استاندار سیستان و بلوچستان به دلیل قرار نگرفتن در کادر دوربین صداوسیما، خبرنگاران این سازمان را «بی‌شعور» خطاب کرد. پیش از آن هم فرماندار لاهیجان در یک جلسه عمومی، دستور به جلوگیری از فیلم‌برداری توسط خبرنگاران این شهر داده بود.
براساس ویدیو منتشر شده در خردادماه، فرماندار لاهیجان به اطرافیانش دستور می‌دهد تا دوربین خبرنگاران را جمع‌آوری کنند و در ادامه پس از مقاومت یکی از خبرنگاران، با او برخورد فیزیکی می‌شود.
یکی از واکنش‌برانگیزترین این برخوردها نیز نحوه نشستن «عیسی کلانتری»، رییس سازمان محیط زیست در مقابل روزنامه‌نگاران آسیب دیده در سانحه اتوبوس روزنامه‌نگاران محیط زیست بود که در آن دو روزنامه‌نگار کشته شدند.
کلانتری در پاسخ به اعتراض‌ها در خصوص نحوه نشستن خود گفته بود که این نحوه همیشگی نشستن او است. هم‌زمان، کاربران شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های ایران عکس‌هایی از رییس سازمان محیط زیست منتشر کردند که در آن‌ها نشان می‌داد نحوه نشستن عیسی کلانتری در جلسه با مقامات عالی‌رتبه و روحانیون طراز اول کشور بسیار متفاوت است.
در هیچ‌یک از موارد رخ داده، مسوولان نه از مقام خود برکنار شده و نه حتی عذرخواهی کرده‌اند.
حسین رئیسی: کوچک‌ترین فعالیت خبرنگاران را به مسایل امنیتی گره می‌زنند
«حسین رئیسی»، حقوق‌دان و استاد «دانشگاه کارلتون» در کانادا با بیان این که ارتباط خوب و درست یک مقام مسوول با خبرنگاران نشان از شفافیت در عملکرد آن مسوول دارد، به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «حضور روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در بستر جامعه در واقع به نفع جامعه است. »
او اضافه می‌کند: «حضور روزنامه‌نگاران در جامعه باعث می‌شود مردم ارزیابی درستی از عملکرد مسوولان داشته باشند. در نتیجه روزنامه‌نگاری که در حال انجام وظیفه حرفه‌ای خود است، نه تنها نباید مورد اهانت قرار گیرد بلکه باید مورد تقدیر و تشکر مسوولان نیز باشد. چرا که بخشی از ارتباط مردم و مسوولان را با شفافیت فراهم می‌کند. »
به گفته این استاد دانشگاه، مسوولانی که مشکلات جدی در عملکرد خود دارند، شفافیت و اطلاع‌رسانی را مغایر با منافع شخصی و جناحی خود می‌دانند و در مقابل خبرنگاران موضع سختی می‌گیرند و به اهانت روی می‌آورند.
رئیسی با اشاره به این که در «قانون مجازات اسلامی» هر اهانتی به روزنامه‌نگار یا هر فرد حقیقی دیگر جرم محسوب می‌شود و مجازات در پی خواهد داشت، می‌گوید: «این در حالی است که نه تنها متهمان مجازات نمی‌شوند بلکه در مقابل، ما شاهد برخوردهای شدیدی با روزنامه‌نگاران در ایران هستیم که آخرین آن را می‌توان پرت کردن میکروفون خبرنگار صداوسیما در بازی فوتبال در لیگ ایران عنوان کرد.»
از جمله دلایلی که در خصوص نادیده گرفتن حقوق انسانی و افزایش بی‌احترامی و توهین به روزنامه‌نگاران در ایران مطرح است، تحت فشار قرار دادن رسانهها و روزنامه‌نگاران توسط نهادهای امنیتی است؛ نهادهایی که با کوچک‌ترین انتقاد، خبرنگاران را بازداشت می‌کنند و پای میز محاکمه می‌کشانند.
حسین رئیسی در این‌باره نیز توضیح می‌دهد: «با توجه به این که فعالیت روزنامه‌نگاری در ایران با تحدید روبه‌رو است، ولی متاسفانه این محدودیت‌ها در برخی نهادهای زیرمجموعه حکومت به رسمیت شناخته شده است. از این رو است که کوچک‌ترین فعالیت، حتی صد در صد مرتبط با بحث روزنامه‌نگاری و رسانه، به مسایل امنیتی گره زده می‌شود. این فرآیند نتیجه‌ای جز افزایش بی‌ارزش شدن روزنامه‌نگار در جامعه را به همراه نخواهد داشت. »
به عقیده این حقوق‌دادن، در مقابل اهانت‌های مکرر مسوولان، علاوه بر این که یک روزنامه‌نگار باید به صورت شخصی از مسوول خاطی شکایت کند، نیاز است نهادهای حمایتی از روزنامه‌نگاران نیز در چنین مواردی برخورد قضایی جدی کنند.
حسین رئیسی می‌گوید: «علاوه بر روزنامه‌نگار، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز باید شکایت مجزایی را مطرح کند. چرا که توهین به یک روزنامه‌نگار در واقع توهین به همه روزنامه‌نگاران و اهانت به آزادی بیان است. »
او می‌گوید در نگاهی دیگر می‌توان گفت اهانت به روزنامه‌نگاران و خبرنگاران، به گونه‌ای اهانت به مردم است چرا که این افراد با هدف اطلاع‌رسانی فعالیت می‌کنند.
موسی برزین: با روحیه‌ای مواجه هستیم که خبرنگار را مزاحم می‌داند
طی ماه‌های اخیر روزبه‌روز بر روند توهین و برخورد مسوولان با خبرنگاران افزوده شده است. «موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان با اشاره به این که اصلاح نحوه برخورد مسوولان با خبرنگاران را نباید در کتاب قانون جست‌وجو کرد، به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید: «نمی‌شود قانون بگوید توهین به خبرنگاران مجازات جداگانه و شدیدتری خواهد داشت. این از نظر قانونی در هیچ جای دنیا درست نیست. ما در ایران با روحیه‌ای مواجه هستیم که خبرنگار را مزاحم می‌داند و می‌گوید این قشر همیشه مشکل‌ساز است. این روحیه در کوتاه مدت هم قابل اصلاح نیست و نیاز به یک سیستم دموکراتیک است. در صورت اصلاح موارد این‌چنینی، تازه ایران به کشورهای آزاد دنیا برای رسانهها می‌رسد. »
برزین خلیفه‌لو در خصوص امکان صدور مجازات متناسب با جرم توهین به خبرنگاران نیز می‌گوید: «قضات می‌توانند مجازاتی مثل انجام تحقیقات در خصوص فعالیت خبرنگاران صادر یا مسوول متهم را به کار خبرنگاری در یک رسانه موظف کنند؛ به عبارتی، فرد را به انجام به کار معین وا دارند که در قانون مجازات اسلامی نیز به آن اشاره شده است. این گونه شاید آن فرد مسوول تا حدودی متوجه شود که کار خبرنگاری تا چه اندازه کار مهمی است. »
برزین در پایان تاکید می‌کند که صدور چنین مجازات‌هایی برای مسوولان در سیستم جمهوری اسلامی امری بعید به نظر می‌رسد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر