رسانه‌های وابسته به حکومت ایران در افغانستان کدامند؟

مجید معینی، شهروند خبرنگار 

در سال‌های اخیر رسانه‌ها در افغانستان رشد چشم‎گیری داشته‎‌اند و حکومت این کشور آن را یک دست‎آورد بزرگ عنوان می‌کند. اما آن چه که تا کنون کم‌تر مورد توجه قرار گرفته، استقلال نداشتن این رسانه‌ها است؛ رسانه‌هایی که به کشورهای همسایه، به ویژه ایران وابسته هستند و سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی را تبیین می‌کنند. در چند روز گذشته، تبلیغ «روز قدس» و برگزاری مراسم این روز ازسوی یکی از این رسانه‌ها با واکنش شهروندان افغانستان رو به رو شد.

«لطف‌الله مشعل»، سخن‌گوی اداره امنیت ملی افغانستان در سال ۱۳۹۱ از وابستگی شبکه تلویزیونی «تمدن»، «نور» و روزنامه «انصاف» به جمهوری اسلامی ایران حرف زده بود. او در بخشی از حرف‎هایش گفته بود: «تلویزیون نور در تدوین برنامه‌های سیاسی و خبری خود، از سوی ایران دیکته شده و در برنامه‌های خود به صورت هدف‌دار تلاش می‌کند ذهنیت مردم افغانستان را در قبال نیروهای امریکایی و روند کنونی تحریک کرده و از سیاست‌های ایران در افغانستان حمایت کند.»

او درباره تلویزیون تمدن گفته بود: «تلویزیون اکثرا موضوعات، تحلیل‌ها و برنامه‌های خبری و سیاسی خود را براساس رهنمود‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران تدوین نموده و با دعوت از کسانی که برای جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند، به عنوان کارشناس، تحلیل‌ها و تبصره‌هایی را به خورد مردم می‌دهند که مخالف منافع ملی افغانستان هستند و در راستای سیاست‌های ایران قرار دارند!»

موسس تلویزیون تمدن، «شیخ آصف محسنی»، یکی از عالمان اهل تشیع در افغانستان است. او علوم دینی را در جمهوری اسلامی فرا گرفته است و روابط نزدیکی با این کشور دارد. آصف محسنی علاوه بر شبکه تلویزیونی تمدن، حوزه علمیه «خاتم النبین» را نیز با کمک مالی جمهوری اسلامی راه اندازی کرده است. این حوزه علمیه یکی از بزرگ‎ترین حوزه‌های علمیه اهل تشیع در کابل به شمار می‌رود.

 شبکه تلویزیونی تمدن هم از کابل اداره می‌شود. می‎گویند تمام هزینه‎های آن از سوی جمهوری اسلامی پرداخت و البته  سیاست‌های این شبکه هم توسط جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود.

فیلم‌ها و سریال‌هایی که از شبکه تلویزیونی تمدن پخش می‌شوند، ایرانی هستند و برنامه‌های دیگر آن نیز روی موضوعات دینی و اسلامی تمرکز می‎کنند؛ موضوعاتی که ایدئولوژی مذهب شیعه را تبلیغ می‌کند.
گردانندگان برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و گوینده‌های خبر آن با لهجه‌ای ایرانی صحبت می‌کنند و هنگام تماشای برنامه‌های آن، مخاطب احساس می‌کند که این شبکه از ایران پخش می‌شود. به عبارت دیگر، تفاوتی بین برنامه‌های این شبکه و تلویزیون جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد.

یکی از کارمندان سابق این شبکه تلویزیونی که بیش از پنج سال با این رسانه کار کرده است، می‌گوید تمام هزینه‌های تلویزیون تمدن از سوی جمهوری اسلامی پرداخت می‌شوند: «در ابتدا ساختمان مال خودش نبود. آن زمان هزینه کرایه ساختمان، هزینه آنتن، معاش کارمندان و نمایندگی‎هایی که در ولایات دارد را ایران پرداخت می‎کرد. در کنار این که رسانه یک سری عواید هم دارد، مثلا از طریق اعلانات تجاری برای خودش عواید کسب می‌کند، به این معنی نبود که این عواید را صرف هزینه‎های رسانه می‎کردند. کل هزینه‌های رسانه از جمهوری اسلامی پرداخت می‎شد.»

به گفته او، کارمندان این شبکه تلویزیونی هر سال یک برنامه سفر آموزشی به ایران دارند و ضمن بازدید از صداوسیمای ایران، کلاس‌های آموزشی برای آشنایی بیش‎تر با سیاست‌های خبری جمهوری اسلامی نیز برای آن‎ها برگزار می‌شود: «در آن‎جا برایشان ورک‎شاپ برگزار و کاملا به آن‎ها در زمینه خبرنویسی یا بخش‎های فنی، کارگردانی، تصویر و... آموزش داده می‎شد. سالی یک بار هم استادان ایرانی به افغانستان می‎آمدند و ورک‎شاپ آموزشی برگزار می‎کردند.»

او در مورد سیاست‌های خبری این رسانه وابسته به جمهوری اسلامی می‌گوید: «ما هم باید مطابق سیاست‎های جمهوری اسلامی پیش می‎رفتیم و خبرها را از زاویه‎ای به خورد مخاطب می‎دادیم که با سیاست‌های ایران هم‎خوانی داشت. حتی خبرهای داخلی افغانستان جهت‎گیرانه بودند و باید به نفع ایران ساخته و پرداخته می‎شدند. در بخش خبرهای خارجی، بیش‎تر به خبرهایی که مربوط و به نفع هم‌پیمانان جمهوری اسلامی بود، پرداخته می‌شد؛ مثل خبرهای مربوط به به سوریه و فلسطین.»

به گفته وی، در مناسبت‌هایی مانند سال روز انقلاب ۱۳۵۷، رحلت آیت‌الله خمینی، روز قدس و برنامه‌های دینی، اولویت این شبکه تلویزیونی، پوشش خبرهای مربوط به ایران بود که در سر خط خبرها قرار می‌گرفتند. در حالی که این رسانه در افغانستان فعالیت داشت و باید به خبرهای مربوط به این کشور اولویت داده می‎شد: «یکی از سیاست‌های هر رسانه این است که در هر کشوری که فعالیت می‎کند، اولویت با خبری باشد که مربوط به آن کشور است. حالا گاهی اگر اولویت دادن در قدم نخست به خبرهای ایران نبود، در قدم دوم ۱۰۰درصد اولویت به خبرهای مربوط به جمهوری اسلامی بود؛ چه مربوط به خود ایران و چه مربوط به کشورهای هم پیمان جمهوری اسلامی ایران.»

این کارمند سابق تلویزیون تمدن می‎گوید با وجود هزینه هنگفتی که تهران برای این رسانه پرداخت می‏کرد، باز هم دست مسوولان آن از فساد اداری کوتاه نبوده است: «قراردادهای ما دو تا بودند. زمانی که ما قرارداد امضا می‌کردیم، یک نسخه از قرارداد به ایران فرستاده می‌شد و یکی هم در افغانستان نزد مسوولان شبکه می‌ماند. مقدار معاش که در ایران گزارش داده می‌شد، بالاتر از چیزی بود که ما دریافت می‎کردیم؛ مثلا در قراردادی که برای دفتر افغانستان بود، معاش یک کارمند ۴۰۰ دلار نوشته شده بود ولی در قراردادی که به ایران فرستاده می‎شد، ۶۰۰ دلار بود.»

کارشناسانی که برای تحلیل و بررسی در برنامه‌های سیاسی رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی دعوت می‎شوند نیز افراد وابسته یا هم‌سو با سیاست‌های ایران هستند. آن‎ها در صحبت‌ها و تحلیل‌های خود همواره جانب جمهوری اسلامی را می‌گیرند؛ حتی اگر طرف مقابل، افغانستان باشد؛ مثلا زمانی که مرز تجارتی ایران چند روز بر روی تاجران افغانستانی مسدود شد، برخی از کارشناسان در تلویزیون تمدن بدون در نظر داشتن منافع ملی افغانستان، اقدام مسوولان جمهوری اسلامی را  ایران را موجه جلوه می‌دادند.

 دیگرکارمند سابق یکی از رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی در افغانستان می‌گوید حتی در زمان استخدام کارمندان این رسانه، علاوه بر سوالات تخصصی مربوط به رشته تحصیلی و تخصص افراد، سوالات دینی مانند اصول دین، نماز و دیگر مسایل دینی نیز از آن‎ها می‌پرسیده‎اند.
به گفته او، در صورتی که فرد به سوالات دینی پاسخ درست نمی‌داد، در آزمون استخدام پذیرفته نمی‌شد: «حتی شبکه‌های اجتماعی کارمندان، از جمله فیس‎بوک و توییتر آن‎ها همواره تحت نظر مسوولان این رسانه قرار داشت. در صورتی که مطالب منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی آن‎ها بر خلاف سیاست‌های این رسانه و ایران بود، برای شخص گوشزد می‌شد که از نشر چنین مطالب خودداری کند، در غیر آن صورت از رسانه اخراج خواهد شد.»

وی می‎گوید پس از تیره شدن روابط جمهوری اسلامی با عربستان سعودی، تنها خبرهایی از عربستان در این رسانه انعکاس داده می‌شدند که در آن‎ها نقض حقوق بشر رخ داده بود: «فقط باید به خبرهای منفی که به ضرر عربستان بود، پرداخته می‌شد. پوشش مراسم مذهبی شیعیان مثل عاشورا و تاسوعا و دیگر مناسبت‌هایی چون ولادت و شهادت امامان شیعیان مهم‎ترین برنامه‌های این رسانه‌ها هستند.»

مطالب مرتبط:

تجمع اعتراضی شهروندان افغانستان در واکنش به برگزاری مراسم روز قدس

واکنش شهروندان افغانستانی به نصب بیلبوردهای قدس در کابل؛ این‌جا افغانستان است نه ایران!