چهارمین نمایشگاه کتاب «تهران بدون سانسور» از ۲۷ آوریل سال جاری با حضور ناشران مستقل خارج از ایران در اروپا و امریکا به مدت یک ماه شروع به کار کرد.
در چهار سال گذشته، این نمایشگاه با همت ناشران مستقل خارج از کشور در راستای مبارزه با سانسور کتاب در ایران برپا شده است. «تینوش نظم جو»، مدیر انتشارات «ناکجا» و برگزارکننده این نمایشگاه در مورد چهارمین دوره از نمایشگاه کتاب «تهران بدون سانسور» می‌گوید: «ما سعی کرده‌ایم امسال از سه دوره گذشته کمی متفاوت‌تر باشیم. چند شهر در اروپا که در دوره‌های قبل نمایشگاه کتاب در آنها برگزار نشده بود، به لیست ما اضافه شده‌اند. در برخی از شهرها برنامه‌هایی مانند اجرای تئاتر و پرفورمنس داریم. مانند سال‌های قبل، نویسندگان نیز در کشورهایی که هستند، کتاب‌خوانی دارند و ... سعی کرده‌ایم اتفاقات مهم ادبی و فرهنگی را در این نمایشگاه عرضه کنیم.»
نظم‌جو ۴۵ سال پیش در تهران به دنیا آمده و کارگردان و نویسنده تئاتر، مترجم، بازیگر و ناشر است. گفتوگوی «ایران‌وایر» با این ناشر از نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور آغاز می‌شود و به مشکلات صنعت نشر ایران و راه‌حل‌های پیش رو می‌رسد.
ناشران مستقل خارج از ایران آثار نویسندگان ایرانی را بدون سانسور و ممیزی عرضه می‌کنند که این اتفاق در راستای مبارزه با سانسور اهمیت دارد.
مخاطبان ساکن ایران چهگونه می‌توانند به کتاب‌های منتشر شده در انتشارات ناکجا دسترسی داشته باشند؟
ـ بدون تردید ما دغدغه این را داریم که مخاطبان ساکن ایران کتابها را بدون سانسور مطالعه کنند. ما به دنبال راه‌‌های دسترسی آسان هستیم. در طول سال و یا در نمایشگاه کتاب بدون سانسور، بخشی از آثار منتشر شده به واسطه مسافر و یا خود مخاطبانی که به اروپا سفر کرده‌اند، وارد ایران می‌شوند.
این بخش از مخاطبان امکان سفر به اروپا را دارد اما بخشی از جامعه به دلیل فقر و مشکلات اقتصادی، توان سفر ندارد. برای آن قشر از جامعه چه برنامه‌ای دارید؟
ـ متاسفانه یا خوش‌بختانه کتاب‌هایی که در خارج از ایران منتشر می‌شوند، در طول مدت زمان اندکی در ایران توسط دست‌فروش‌ها و ناشران زیرزمینی چاپ و در خیابان انقلاب عرضه می‌شوند. البته امیدوارم امسال بخش کتاب‌های الکترونیک را بتوانیم برای مخاطبان ساکن ایران راه‌اندازی کنیم. یک سالی می‌شود که در حال اجرایی کردن فروش کتاب‌های منتشر شده به صورت الکترونیک در ایران هستیم. اما خب متاسفانه در ایران مشکل پرداخت آنلاین وجود دارد و ما هنوز نتوانسته‌ایم راهی پیدا کنیم که مشکلی برای کسی ایجاد نشود.
مدتی پیش خبر جمع‌آوری دست‌فروشان میدان «انقلاب» تهران و بازداشت افرادی که کتاب‌های بدون سانسور و زیرزمینی را چاپ و پخش می‌کردند، منتشر شد. کتاب‌فروشان و ناشران دولتی و خصوصی در ایران از این اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رضایت داشتند و مخاطبان و برخی از نویسندگانی که با سانسور مخالف هستند، این اقدام را نقض آزادی بیان می‌دانند. نظر شما چیست؟
ـ دزدی که دست‌فروشان خیابان انقلاب و یا افرادی که در شبکه‌های اجتماعی مرتکب می‌شوند، راه‌حل خوب و مناسبی نیست. انتشار و فروش کتاب به این شکل مشکلی را حل نمی‌کند. ما در صنعت چاپ به اقتصاد ناشر و مولف باید اهمیت بدهیم. اولین چیزی که این دزدی را زیر سوال می‌برد، این است که تعداد زیادی از این کتابها همان کتاب‌های هستند که در ایران با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده‌اند. سارقین صنعت نشر می‌آیند کتاب را به صورت ارزان منتشر می‌کنند و در میدان انقلاب به فروش می‌رسانند. یعنی در راستای مبارزه با سانسور کاری نکرده‌اند بلکه مولف و ناشر را دور زده‌اند. آنها کتابی که در ایران با مجوز منتشر شده است را فقط بازنشر می‌کنند؛ بدون این که پول نویسنده یا مترجم و مابقی هزینه‌های نشر را پرداخت کرده باشند. این یک اتفاق گسترده‌ای است که به ضرر بازار کتاب است. ما باید خیلی گسترد‌ه‌تر به این موضوع نگاه کنیم و فقط نگوییم خب در این بازار، حداقل چند کتابی به دست مخاطب می‌رسد. مگر ما سالیانه چند کتاب در خارج از ایران بدون سانسور منتشر می‌کنیم؟ عمده‌کتاب‌های منتشر شده توسط ناشران، کتاب‌های هستندکه در خود ایران چاپ و عرضه شده‌اند. متاسفانه ما همیشه در صنعت نشر به بازار خودمان نگاه کرده‌ایم. برای نمونه، وقتی هزینه کاغذ پرداخت می‌شد، کسی به حق‌التالیف نویسنده اهمیت نمی‌داد. اصلا کسی به نویسنده فکر نمی‌کرد که بگوید خب این باید از لحاظ مالی تامین باشد تا بتواند بیشتر بنویسد. در نتیجه، نویسندگان به صورت پاره‌وقت مشغول نوشتن بودند؛ یعنی کارشان چیز دیگری بود و درآمدشان از کاری دیگر بود. بعد می‌گفتند کتاب باید ارزان باشد تا ملت کتاب بخوانند و حالا چون کتاب گران شده است، ملت به علت گرانی کتاب نمی‌خوانند. در حالی که هزاران کتاب «پی#دیاف»(pdf) در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به صورت رایگان هست و باز کسی نمی‌خواند. به همین دلیل من فکر می‌کنم باید راه‌حلی کلی و نهایی پیدا کنیم. من به شخصه به عنوان مولف و ناشر هیچ وقت راه‌حل دزدی را نمی‌پسندم. باید راه‌حل‌های منطقی‌تری پیدا کرد.
خودتان راه حلی دارید؟
- ما خودمان در انتشارات ناکجا، در مورد آخرین کتابی که منتشر کردیم ، «چهار مقاله محسن نامجو»، تا حدی این مشکل را حل کردیم. درخواست برای خرید کتاب بسیار زیاد بود. هرچند همین حالا هم کتاب چهار مقاله آقای نامجو در بین کتاب‌های عرضه شده در دست‌فروشی‌های تهران وجود دارد. ما از همان اول کتابی صوتی که با صدای محسن نامجو تهیه کرده بودیم را در تلگرام انتشارات ناکجا و کانال تلگرامی محسن نامجو به صورت سریالی منتشر کردیم. به مخاطب گفتیم کتاب را در ایران نمی‌توانیم عرضه کنیم اما فایل صوتی را برایتان گذاشته‌ایم. این از جمله راه‌حل‌های است که می‌شود پیدا کرد. برای دور زدن سانسور و جلوگیری از سرقت آثار، ناشران مستقل باید خلاق باشند.راه نادرست که همان راه دزدی کتاب است، مشکل صنعت نشر ما را حل نمی‌کند.
نمایشگاهی که به واسطه ناشران مستقل در خارج از کشور برپا می‌شود، خواهان مبارزه با سانسور کتاب در ایران است. می‌گویید که دغدغه مخاطب ساکن ایران را دارید، در چهار سال گذشته که این رویداد فرهنگی به صورت مستقل برپا شده، چه دست‌آوردی در راستای مبارزه با سانسور کتاب در ایران داشته است؟
ـ امسال برای پوستر نمایشگاه فراخوانی منتشر کردیم و گفتیم که طراحان و گرافیست‌ها به صورت رقابتی پوستر این نمایشگاه را تهیه کنند. بیش از ۱۰۰ گرافیست که ۹۰ درصد آنها در ایران هستند، برای ما کار فرستادند. خب این یعنی به واسطه این که چهار سال است این نمایشگاه را برپا کرده‌ایم، موفق بوده‌ایم. ما حتی پیام‌هایی که در سایت نمایشگاه و یا انتشارات ناکجا دریافت می‌کنیم، از مخاطبان ساکن ایران است. برای مخاطب موضوع سانسور در سال‌های گذشته جدی شده است و این نشان می‌دهد که جامعه نسبت به این پدیده در حال مخالفت و مبارزه است. خیلی از فعالان فرهنگی حتی در طی دهه‌های گذشته سانسور را به عنوان یک قانون پذیرفته بودند اما حالا می‌بینیم که به خاطر فعالیت‌هایی که همه در حوزه مبارزه با سانسور انجام داده‌اند، پدیده سانسور به عنوان یک ضدارزش در حال نقد و حمله است. تاریخ و فرهنگ ایران و شیعه همیشه درگیر خودسانسوری بوده است اما موضوع این است که ما باید به صورت ریشه‌ای با سانسور مقابله کنیم. فرض را بر این بگذاریم که حکومت جمهوری اسلامی از این تاریخ به بعد هیچ کتابی را سانسور نکند، موضوع خودسانسوری است که در ناخودآگاه نویسنده و مخاطب وجود دارد و باید کم‌کم از بین برود. ما باید خودسانسوری را در فرهنگ عمومی جامعه به عنوان یک خطر معنی و تعریف کنیم.
سال گذشته انتشارات ناکجا شماره صفر فصل‌نامه‌ای به نام «بدون سانسور»(Uncensored) را منتشر کرد. شما وعده تداوم این فصل‌نامه را دادید اما چرا این وعده عملی نشد؟
ـ این مشکل ناشر و مستقل بودن در خارج از کشور است. ما آن مجله را در سه زبان منتشر می‌کردیم که زمان گیر بود و هست. ما باید کپی‌رایت و هزینه مترجم و مابقی کارها را بپردازیم، بعد تازه برسیم به این موضوع که ترجمه‌ها در هر سه زبان خوب و قابل قبول هستند یا نه. خب همه این‌ها زمان‌گیر و وقت‌گیرند و متاسفانه نشد که ادامه بدهیم. اما در سال جاری میلادی شماره اول این مجله را منتشر می‌کنیم. به هرحال، وقتی بوجه‌ای نباشد، کار کردن با این گونه مجلات تخصصی سخت و دشوار است. حالا البته شماره یک آن را داریم آماده می‌کنیم که کل آن ویژه نویسنده شناخته شده ژاپنی، «هاروکی موراکامی» است که همه آثارش در ایران با سانسور منتشر شده‌اند.
مطالب مرتبط:
تینوش نظم‌جو؛ برای مبارزه با سانسور به ناکجا رفتم
تینوش نظم‌جو؛ ناشران مستقل مبارزه‌ای در ویترین‌سازی با ناشران دولتی ندارند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر