آنچه که باید درباره‌ شنود مکالمات تلفنی بدانیم

یکی از نگرانی‌های شهروندان کشورهای غیر آزاد، شنود مکالمات تلفنی آن‌ها توسط نهادهای امنیتی و دولتی‌ست و همواره این مساله که مکالمات شخصی و تلفنی آن‌ها بدون مجوز قانونی مورد شنود قرار می‌گیرند برای آن‌ها آزار دهنده و اضطراب آور است.

اما شنود مکالمات تلفنی دقیقا به چه معناست و انجام این مساله چه طیفی از افراد را شامل می‌شود؟

در حالت کلی می‌توان گفت که شنود مکالمات تلفنی به معنای این است که یک ارگان قانونی و اطلاعاتی در صورتی که نیاز این کار را به هر دلیلی تشخیص دهد، امکان این را داشته باشد که شماره آن تلفن یا تلفن همراه را زیر نظر قرار دهد. به بیان گسترده‌تر، همه مکالمه‌ها، پیامک‌های نوشتاری (SMS) و تصویری (MMS)، ارتباط با اینترنت (GPRS) که به آن شماره می‌رسند و یا از آن فرستاده می‌شوند، مورد شنود قرار می‌گیرد.

این شنود می‌تواند هم زمان باشد و یا تنها ضبط و آرشیو شود و بعدا مورد بررسی قرار گیرد.

شیوه‌های فنی شنود مکالمات تلفنی

به طور کلی می توان گفت که روش‌های فنی شنود در لایه‌های زیری مخابراتی شبکه تلفن همراه با روش‌های شنود و فیلترینگ اینترنت مشابه (بررسی بسته‌های اطلاعاتی) است.

شنود به هیچ وجه قابل شناسایی نیست و فرد تحت نظر، متوجه شنود نمی‌شود. اینگونه نیست که صدایی بیاید و یا در مکالمه تاخیری احساس شود، بلکه حتی در کیفیت مکالمه نیز هیچ تفاوتی ایجاد نمی‌شود.

شماره‌ها و موقعیت کسانی که با شماره «تحت شنود» تماس می‌گیرند، نیز ثبت می‌شود و همینطور هرگونه فعالیت دیگر چون انتقال مکالمه به شماره دیگر (Call Divert) یا کنفرانس سه نفره و غیره نیز در پروتکل اطلاعاتی ثبت می‌شود. تغییر موقعیت جغرافیایی و تغییر سلول رادیویی اختلالی در شنود ایجاد نمی‌کند و تمام این فعالیت‌ها قابل پیگیری و ثبت هستند.

بدین ترتیب می‌توان گفت که شنود مکالمات تلفنی از نظر فنی یک امر بسیار عادی و شدنی‌ست و فردی که مکالماتش شنود می‌شود به هیچ وجه متوجه این شنود نخواهد شد.

شنود از طریق میکرفن تلفن همراه

نهادهای امنیتی ایران به تجهیزات پیشرفته شنود مجهزند و در برخی موارد گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه این نهادها از تلفن‌های همراه خاموش نیز برای شنود مکالمات عادی یک فرد بهره برده‌اند.

به طور کلی باید گفت که امکان شنود از تلفن‌های همراه حتی در حالت معمولی یا «استندبای» نیز وجود دارد. تلفن همراه اگر روشن باشد می توان میکروفن آن را از مرکز روشن کرد و به گفتگوها گوش فرا داد. فرد صاحب تلفن تنها از خالی شدن باتری و یا تلاش بیش از حد دستگاه برای یافتن نزدیکترین آنتن می تواند به فعالیت غیر عادی تلفن خود پی ببرد.

تنها راه مقابله با این نوع شنود، درآوردن باتری موبایل است. بیرون آوردن سیم کارت به تنهایی مشکل را حل نمی کند چون تنها شماره تلفن (MSISDN) و IMSI نیستند که در شبکه ثبت می شوند، بلکه شماره IMEI نیز ثبت می شود که بر اساس آن خود دستگاه قابل شناسایی است. از این رو تلفن بدون سیم کارت نیز، اگر روشن باشد، با شبکه ارتباط دارد و قابل ردیابی است.

قوانین شنود مکالمات تلفنی در ایران

بر اساس قوانین ایران نهادی که بخواهد به شنود مکالمات تلفنی بپردازد باید باحکم قاضی یا دادستان این کار را انجام بدهد و برای شنود تک تک افراد نیاز به حکم جداگانه از سوی قوه قضاییه است.

با این حال و پس از انتخابات مناقشه بر انگیز ریاست جمهوری در سال ۸۸ گزارش‌های بسیاری از «شنود غیر قانونی» بدون مجوز قاضی‌های مستقل از سوی نهادهای امنیتی مانند سپاه و وزارت اطلاعات منتشر شده است.

نهادهای امنیتی در ایران در چند سال گذشته نشان داده اند که خود را فراتر از قانون می‌دانند و از قانون‌شکنی و تلاش برای دسترسی به مکالمات خصوصی شهروندان ابایی نداشته‌اند. بنابر این بهترین راه ممکن این است که مکالمات شخصی و مهم خود را از طریق تلفن انجام ندهید و از نرم‌افزارهای رمز گذاری شده و امن برای ارتباطات مهم خود استفاده کنید.