«حق دسترسی به اینترنت»؛ حق انسان قرن بیست و یک

آیا می‌دانید که از نظر فعالان حقوق بشر، حق دسترسی آزاد و استفاده از اینترنت به عنوان «یک حق مسلم» در نظر گرفته شده و بسیاری از سازمان‌های جهانی و کشورها نیز این حق را پذیرفته‌اند؟

این موضوع تا بدانجا جدی گرفته شده که چند سال قبل گروهی از فعالان حقوق بشر و سازمان‌های غیر انتفاعی، معاهده‌ای در همین زمینه با عنوان معاهده «پویای اصول و حقوق اینترنت» تنظیم کردند که هدف آن آگاهی‌رسانی و گسترش حق استفاده از اینترنت به تمام شهروندان جهان اعلام شده است.

در این گزارش نگاهی داریم به این معاهده ۲۱ ماده‌ای که نسخه ی انگلیسی آن تحت عنوان «منشور حقوق انسانی و اصول اینترنت» در تارنمای رسمی سازمان ارائه کننده‌ی این معاهده منتشر شده است.

از جمله مفاد این معاهده می‌توان به «حق استفاده غیر تبعیض آمیز همه مردم از اینترنت»، «حق آزادی بیان و اجتماع در اینترنت»، «حق حفظ حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات در اینترنت»، «حق حیات داشتن امنیت در اینترنت»، «حق آزادی مذهب و باورها»، و «حق آموزش از طریق اینترنت» اشاره کرد.

بر اساس این معاهده «دسترسی و استفاده از اینترنت برای بهره بی‌قیدوشرط از حقوق بشر شامل حق آزادی بیان، حق آموزش، حق تجمع مسالمت‌آمیز و اجتماع، حق مشارکت در امور سیاسی کشور، حق کار و حق آسایش و اسکان ضروری است.»

امضا کنندگان این معاهده معتقدند که حق دسترسی و استفاده از اینترنت باید همه حقوق فوق را تضمین کند.

این معاهده می‌افزاید که «کشورها مسئول حصول اطمینان از امکان دسترسی به اینترنت هستند و هیچ کشوری حق ندارد بدون دلیل، دسترسی فردی به اینترنت را محدود کند.»

این معاهده همچنین به «کیفیت خدمات اینترنت» اشاره می‌کند و در یک بند اعلام کرده که «کیفیت خدمات به مردمانی که حق دسترسی‌ به اینترنت از حقوق اصلی آن‌ها به شمار می‌رود، بایستی در راستای قابلیت‌های تکنولوژیک باشد».

بر اساس این معاهده، هیچ کس مالک اینترنت به شمار نمی‌رود و اینترنت یک «مالکیت جهانی» دارد.

در یکی دیگر از بندهای این معاهده به «حق بی‌طرفی شبکه» اشاره شده است؛ براین اساس بی‌طرفی شبکه یا به عبارت دیگر «بی‌طرفی اینترنت» یک اصل است که ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی و دولت‌ها باید به یک شکل با اطلاعات روی اینترنت برخورد کنند.

در بند دیگری از مفاد این معاهده به «امنیت در اینترنت» اشاره شده است. امضا کنندگان این معاهده خواستار حفظ امنیت همه‌ی کاربران اینترنت در عین حق استفاده از آزادی بیان شده است.

از دیگر بندهای این معاهده نیز می‌توان به «حق حفظ حریم خصوصی» در اینترنت اشاره کرد؛ این بند اعلام می‌کند که هیچ دولت و نهادی حق ندارد بدون مجوز قانونی که از سوی یک نهاد مستقل قضایی صادر شده باشد، به حریم خصوصی افراد در اینترنت تجاوز کند.

حق دسترسی اینترنت آزاد؛ حقی که از ایرانیان گرفته شده است!

بسیاری از کنشگران اجتماعی معتقدند که گردش آزاد اطلاعات از طریق اینترنت یکی از فاکتورهای اساسی و تضمین کننده‌ی دموکراسی در جامعه به شمار می‌رود. این حق در بسیاری از اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و درباره‌ی‌ آن تعاریف جامعی ارائه شده است.

اکنون دسترسی آزادنه به اینترنت در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان یک حق بشری و بنا به گفته‌ی بسیاری از فعالان حقوق بشر به عنوان یک حق بنیادین پذیرفته شده است.

در عین حال برای اجرای این حق قوانین و مقرراتی در کشورها وضع شده و سازوکارهایی برای چگونگی گردش آزاد اطلاعات در جوامع مختلف اندیشیده شده است.

در حالی که سخن از «حق دسترسی به اینترنت» در بسیاری از کشورها به میان می‌آید، اصولی‌ترین مفاد معاهده «پویای اصول و حقوق اینترنت» در ایران نقض می‌شود.

ارائه سرویس اینترنت در ایران همواره با محدودیت‌هایی همچون سرعت دسترسی و پهنای باند و فیلترینگ برای کاربران ایرانی همراه بوده، به طوری که این مساله را به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‏‌های آنان تبدیل کرده است.

بر اساس آمار، ایران به لحاظ سرعت اینترنت در بین کشورهای جهان، به عنوان یکی از بدترین کشورها شناخته می‌شود.

علاوه بر محدودیت‌های فنی نظیر سرعت دسترسی به اینترنت، کاربران اینترنت در ایران نه تنها از فیلترینگ اعمال‌شده توسط نهادهای دولتی، که از فیلترینگ معکوس اعمال‌شده توسط  کشورهایی که ایران را تحریم کرده‌اند نیز رنج می‌برند.

همچنین، تولیدکنندگان محتوا در اینترنت طبق قانون موظفند که اطلاعات شخصی خود و ویژگی‌های فنی سایت خود را نزد دولت ثبت کنند که بدین‌ترتیب حق «حفظ حریم خصوصی» عملا از آن‌ها گرفته می‌شود.

خدمات اینترنتی در ایران علاوه بر پایین بودن کیفیت، هزینه ی بالایی را نسبت به کشور های دیگر دارد.

فعالان اینترنتی دولت ایران را بزرگ‌ترین مانع کاهش قیمت و افزایش کیفیت اینترنت می‌دانند. آنها همچنین ایجاد رویه ثابت توسعه، حمایت از بخش خصوصی و ایجاد بازار رقابتی واقعی را راه عبور از این وضعیت پیشنهاد می‌کنند.

به گفته بسیاری از کارشناسان، در جهان امروز که تکنولوژی و فناوری اطلاعات به سرعت خیره کننده‌ای در حال رشد است، محدودیت‌های اینترنت در ایران از موانع پیشرفت این جامعه به شمار می‌رود.