آغاز جشنواره 4 روزه جوکول در پیاده راه مرکزی رشت

 استان وایر- جشنواره «جوکول»، از عصر چهارشنبه 13 مرداد به مدت چهار روز با اجرای موسیقی زنده محلی در پیاده راه فرهنگی کلانشهر رشت (میدان شهدای ذهاب) آغاز شد.

جوکول خوشه نارس برنج است که نوید رسیدن فصل برداشت و دسترنج چند ماه کار و تلاش بی وقفه را به کشاورز می دهد.

به گزارش شبستان، اجرای موسیقی محلی، آیین های سنتی، لافند بازی، عرضه غذاهای محلی، صنایع دستی و سوغات از مهم ترین برنامه های جانبی جشنواره جوکول است.

بنابراین گزارش، زمان برداشت جوکول از ۱۵ مرداد است که نوید رسیدن برنج را می دهد و گیلانیان آن را به عنوان سنتی متبرک می شمارند.

گیلان با برنج خود شهرت دارد و از گذشته‌های دور مردم این سرزمین امرار معاش خود را از طریق کار در شالیزارها و کاشت و برداشت خوشه‌های طلایی برنج توام با فرهنگ و باورهای خاص خود می‌گذراندند و سنت جوکول چینی به تاریخ پنج هزار ساله برنج و تلاش خستگی ناپذیر مردم این دیار اشاره دارد.

جوکول از دو کلمه «جو» به معنای برنج و «کول» به معنای نارس تشکیل شده و در واقع جوکول، برنج نارسی است که در گذشته‌های دور، گیلانی‌ها به عنوان تنقلات و آجیل از آن استفاده می‌کردند. این جکول بعد از جداکردن پوست، با شکر و گردو مخلوط و با گل و ریحان تزیین و به عنوان یک پیش غذا و دسر سرو می شود.

«فاطمه شعبانپور» ملقب به «شمالی»، کارآفرین گیلانی است که با راه اندازی «خانه گیلک»، از زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست با آموزش صنایع دستی و فروش محصولات آن ها حمایت می‌کند. وی دو سالی است که به همت اعضای موسسه اش(شیک پوشان نسل آریا) درصدد احیای سنت جوکول چینی در استان برآمده و در برگزاری جشنواره سنتی جوکول مشارکت دارد.

 به گفته وی، زمانی که دانه‌های برنج نارس است، خوشه‌های آن را با دست می‌چینند و با داس دانه‌ها را از خوشه جدا می‌کنند. دانه‌های نارس را کمی حرارت داده تا دانه‌هایی که هنوز آب‎دار هستند، کمی سفت شوند. سپس به وسیله جوکو‌ب‌های دستی آن قدر دانه ها را می‌کوبند تا پوسته از مغز و دانه برنج جدا شود. این روش قدیمی‌ترین روش جداسازی پوسته از دانه است که تا قبل از ماشین‌های خرمن‌کوب از این روش استفاده می‌شد.

او می افزاید: «جوکول‌ها را با سینی چوبی یا همان مجمع تمیز کرده و به اصطلاح هوا می‌دهند تا از خاک و خاشاک و پوسته‌ها کاملا جدا شود که به این عمل در زبان گیلکی "هپاچین" گفته می‌شود. جوکول تمیز شده را با شکر و مغز گردو مخلوط کرده و با گل و ریحان تزیین می‌کنند و به عنوان تحفه برای بزرگان و فامیل‌های عروس و داماد می‌فرستند.»

وی با اشاره به این که روز قبل از جوکول چینی، عروس از دوستان خود و دختران فامیل داماد برای خوشه چینی دعوت می‌کند، اضافه می کند:« پیش از طلوع آفتاب حدود 12 دختر به خانه عروس می‌روند و به اتفاق هم به شالیزار رفته و چند ساعت به صورت دسته جمعی خوشه‌ها را از ساقه‌های برنج که حاوی جوکول است، جدا می‌کنند. دانه‌های جوکول را در یک دیگ بزرگ ریخته و کمی به آن حرارت می‌دهند، بعد داخل زنبیل ریخته، به"دنگ سر" می‌برند و بعد از کوبیدن، ساقه ها و پوسته را جدا می‌کنند و این کار تا پاسی از شب طول می‌کشد‌. پس از تمیزکردن جوکول، آن را به خانه عروس می‌برند و صبح روز بعد مادر عروس از فامیل داماد دعوت می‌کند تا برای آماده سازی و تقسیم بندی جوکول به خانه عروس بیایند. حدود 20 نفر از خانم‌های کدبانو به خانه عروس می‌روند و جوکول‌ها را با مغز گردو مخلوط کرده می‌سایند و بعد از تزیین، توسط دختران جوان به خانه بستگان داماد می‌فرستند. خانواده و بستگان داماد در عوض، در داخل ظرف‌ها هدایا و مقداری پول می‌گذارند و این هدایا در دفتری ثبت و در روز عروسی تحویل عروس خانم می‌شود.»

وی به سنت همسریابی در جوکول چینی اشاره می کند: «پسران جوان هنگام جوکول کوبی، دستمال تمیزی را توسط یکی از دختربچه‌ها برای دختر مورد نظر خود که می‌خواست با او عروسی کند، می‌فرستادند. اگر دختر رضایت می‌داد، او نیز مقداری جوکول در دستمال ریخته و توسط همان دختربچه قاصد برای پسر پس می‌فرستاد.»

 وی زمان برداشت جوکول را از15 مرداد اعلام کرد و گفت: «در واقع، جوکول نوید رسیدن برنج را می‌دهد و گیلانیان آن را به عنوان سنتی تبرک می‌شمارند.»

«علیرضا قانع»، مدیرعامل سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری رشت گفته است بحث هویت در اولویت‌های اول سیاست‌های شهرداری رشت قرار دارد و این جشنواره براساس برنامه عملیاتی برند سازی شهر رشت در سال ۹۵، «رشت شهر جشنواره ها» برگزار شده است.

او افزوده است: «آشنایی عموم مردم، خصوصا گردش گران و سرمایه گذاران با جوکول و وسایل قدیمی مانند پادنگ و آبادنگ و بازآفرینی آیین و رسوم گذشتگان می تواند بسترمناسبی برای برندسازی رشت ایجاد کند.»

به گفته قانع،غرفه های این جشنواره به زنان توانمند استان واگذار شده است.