در حالی‌که کمتر از ده روز به آغاز سال نو باقی مانده و در اغلب شهرهای ایران، شهروندان مشغول آماده شدن برای جشن سال نو و سر‌آمدن زمستان هستند، ده‌ها فعال مدنی کرد به منظور ممانعت از برگزاری مراسم نوروز در شهرها و روستاهای خود، احضار، بازداشت و تهدید شده‌اند.
چرا در حالی‌که جمهوری اسلامی در میدان‌های اصلی تمام شهرها، سفره هفت‌سین می‌چیند، با برگزاری مراسم نوروز در کردستان سر ستیز دارد؟ آیا این برخوردهای امنیتی پیش از این هم در مناطق کردنشین و سایر مناطق ایران سابقه داشته است؟ رهبران دیروز و امروز جمهوری اسلامی، چه دیدگاهی درباره نوروز دارند؟ برای پاسخ به این سوالات، با «ارسلان یاراحمدی»، فعال حقوق بشر کرد و هم‌مدیر سازمان حقوق‌بشری هه‌نگاو و «هاوری یوسفی»، روزنامه‌نگار و عضو تحریریه ایران‌وایر گفت‌وگو کرده‌ایم.
***
درباره فشار نیروهای امنیتی بر شهروندان کرد در آستانه نوروز چه می‌دانیم؟
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، روز پنج‌شنبه ۱۹ اسفندماه در گزارشی از احضار، تهدید و تعهد کتبی دهه‌ها نفر از شهروندان کرد در شهرهای مختلف کردستان خبر داده و نوشت که دلیل این احضارها، ممانعت از برگزاری مراسم نوروز در روستاها و شهرهای مختلف کردستان و سایر استان‌هایی است که مردم کرد در آن زندگی می‌کنند.
روز چهارشنبه نیز شمار زیادی از فعالان روستای تنگی‌سر از طریق تماس تلفنی توسط اطلاعات سپاه پاسداران تهدید شده و چندین فعال سیاسی و مدنی نیز برای روز شنبه آینده به این نهاد امنیتی در شهر سنندج احضار شده‌اند.
علاوه بر این‌ها، روز سه‌شنبه ۱۷ اسفند هم، «اتحادیه آزاد کارگران» از احضار«مظفر صالح‌نیا» از اعضای هیات مدیره این تشکل و سه شهروند دیگر به حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی سنندج خبر داده و نوشته بود که ماموران اطلاعاتی تلاش کردند تا از این افراد برای شرکت نکردن در مراسم و جشن‌های نوروز تعهد کتبی بگیرند.
اما، آن‌گونه که «ارسلان یاراحمدی»، فعال حقوق بشر و هم‌مدیر سازمان حقوق‌بشری هه‌نگاو می‌گوید، این برخوردهای امنیتی موضوع جدیدی نیست.
او در توضیح این موضوع به «ایران‌وایر» می‌گوید: «مراسم نوروز بین کردهای ایران، ترکیه و عراق از قدیم جنبه همبستگی اتنیکی و سیاسی داشته و نسبت به سایر مناطق ایران که این مراسم را در خانه و کنار سفره‌های هفت سین جشن می‌گیرند، نوروز در کردستان بیشتر در عرصه‌های عمومی جشن گرفته می‌شود.»
یاراحمدی درباره احضارها و بازداشت‌های چند هفته اخیر به ایران‌وایر می‌گوید: «در طی چند روز گذشته، فقط ۵۵ نفر از اهالی روستای نی در مریوان که ما هویت همه آن‌ها را می‌دانیم توسط دستگاه‌های امنیتی احضار شده و مجبور به تعهد کتبی شده‌اند که در مراسم نوروز شرکت نکنند.»
این فعال حقوق بشر درباره احضارهای اخیر و فشار امنیتی در سایر مناطق کردستان نیز می‌گوید: «در روزهای گذشته منابع آگاه به ما اطلاع داده‌اند، که شماری از فعالان مدنی در شهرها و روستاهای دیگر کردستان هم احضار و تهدید شده‌اند که در مراسم نوروز محل اقامت خود شرکت نکنند.»
آن گونه که این مدیر سازمان حقوق‌بشری هه‌نگاو می‌گوید، روز سه‌شنبه ۱۷ اسفندماه هم، «اطلاعات سپاه با اعضای شوراهای روستا جلسه داشته و حتی یک دستورالعمل هم به آن‌ها داده که مراسم نوروز چطور باید برگزار شود.» بنا به گفته او، ماموران امنیتی حتی اعلام کرده‌اند که زنان حق ندارند روسری سفید بر سر کنند، چون «نمادی از مادران دادخواه کرد است» که فرزندان آن‌ها به‌خاطر مخالفت با نظام سیاسی ایران، کشته شده‌اند.
آیا برخورد امنیتی با مراسم نوروز مسبوق به سابقه است؟
بنا به گفته ارسلان یاراحمدی، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی معمولا از چند ماه قبل از برگزاری مراسم نوروز، «تهدیدهای خود را آغاز می‌کنند.»
او در این‌باره توضیح می‌دهد: «اسفند سال گذشته، خانم «کژال نصری» از اهالی روستای «تنگی‌سر» در اورامانات را که خیاطی می‌کند، برای چندین ساعت بازداشت و بازجویی کرده بودند. همان زمان یک منبع آگاه به ما گفت که از او خواسته بودند لیست زنانی را که برای دوختن لباس کردی با پرچم کردستان یا جنس ابریشمین به او مراجعه کرده‌اند، به نیروهای امنیتی بدهد. امسال هم، آقای «عبدالله روزرخ» را که خیاط است، به این خاطر که لباس کردی شبیه به لباس‌های سازمانی احزاب کردی می‌دوخته، بازداشت کرده‌اند.»
اشاره این فعال حقوق بشر، به بازداشت عبدالله روزرخ، شهروند ۵۲ ساله کرد اهل مریوان است. سازمان‌های حقوق‌بشری کردستان پیش از این اعلام کرده بودند که او صبح روز شنبه ۳۰ بهمن‌ماه در مغازه خیاطی خود در محله «کوره موسوی» مریوان توسط نیروهای امنیتی وابسته به اداره اطلاعات این شهرستان بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده است. همچنین گزارش شده که در زمان بازداشت این شهروند کرد هیچ حکم قضایی به او ارائه نشده است. آقای روزرخ از بیماری کبدی رنج می‌برد و در بیست روز گذشته، از حق دسترسی به وکیل و تماس با خانواده خود نیز محروم بوده است.
آن‌گونه که ارسلان یاراحمدی، فعال حقوق بشر کرد می‌گوید، از حدود ۵ سال پیش، برخورد امنیتی حاکمیت با فعالانی که مراسم نوروز را در شهرها و روستاهای مختلف کردستان برگزار می‌کنند، شدت گرفته است.
او با اشاره به بازداشت‌های چند سال اخیر در آستانه نوروز، به ایران‌وایر می‌گوید: «هر سال عده‌ای از فعالان مدنی، قبل و بعد از برگزاری مراسم نوروز، به ویژه در روستاهایی مانند نی، تنگی‌سر و نیر در مریوان و اورامانات، بازداشت، احضار و تهدید می‌شوند.»
این فعال حقوق‌بشر ادامه می‌دهد: «سال گذشته، ۱۳ نفر به‌خاطر برگزاری مراسم نوروز در روستای نی در نزدیکی مریوان، بازداشت شدند. دو روز تمام روستا در محاصره نیروهای سپاه بود که کسی نتواند از بیرون از روستا به مراسم بیاید. ما ویدیوهای مختلفی را راستی‌آزمایی کرده‌ایم که نشان از جو امنیتی شدید در اطراف این روستا در آستانه بهار ۱۴۰۰ دارد.»
چرا جمهوری اسلامی با مراسم نوروز در کردستان مخالف است؟
نوروز برای کردهای ایران، به‌طور رسمی از «چهارشنبه سوری» آغاز می‌شود. اما، وجه تمایز چهارشنبه سوری و شب تحویل سال کردها، دسته‌جمعی برگزار کردن آن است. تصاویر و ویدیوهایی که از مراسم نوروز، یا همان شب تحویل سال از مناطق مختلف کردستان منتشر شده، نشان می‌دهد که شهروندان کرد، فارغ از سن و سال، جنسیت و وضعیت اجتماعی، با پوشیدن لباس‌های کردی، بردن آتش به دل کوه‌ها و روشن کردن آتشی بزرگ در دل کوه‌ها و رقص و پایکوبی، آمدن بهار را جشن می‌گیرند.
اما، آن‌گونه که «ارسلان یاراحمدی»، فعال حقوق بشر و هم مدیر سازمان حقوق بشری هه‌نگاو می‌گوید، برگزاری مراسم نوروز یا به زبان کردی «نه‌ورۆز»، فقط مختص کردهای ایران نیست و از زمان‌های دور، در میان کردهای ترکیه و عراق نیز، به همین سبک و سیاق جشن گرفته می‌شده است.
«هاوری یوسفی»، پژوهشگر علوم اجتماعی، روزنامه‌نگار و عضو تحریریه ایران‌وایر نیز درباره تاریخچه برگزاری این جشن به ایران‌وایر می‌گوید: «ماهیت خود مراسم نوروز و عناصر اصلی در برگزاری آن اغلب از شعر نوروز ماموستا پیره‌مێرد (١٨۶٧-١٩۵٠) شاعر معروف اهل سلیمانیه برگرفته شده است. ماموستا پیره‌مێرد اواسط دهه ۱۹۲۰ میلادی، با ترغیب دختران و پسران جوان در شهر سلیمانیه و تشویق آن‌ها به پوشیدن لباس کردی، پخش شیرینی، آواز خواندن، شعرخوانی و همچنین روشن کردن آتشی عظیم و رقص جمعی در گرداگرد آن بر بلندای کوه مامه‌یاره سلیمانیه، اولین مراسم باشکوه نوروز را برگزار کرد. به همین ترتیب، اغلب جشن‌های نوروز در شهرهای کردستان ایران و اقلیم کردستان به همین شکل برگزار می‌شود.»
این پژوهشگر مسائل اجتماعی همچنین می‌گوید: «برای پیره‌مێرد برگزاری مراسم نوروز، اساسا مقاومت جمعی کردها علیه متصرف یا دولت‌های مرکزی بوده و به همین دلیل هم او نوروز را بشارت آزادی کردها برای ملت‌های نزدیک و دور می‌داند. بنابراین، مراسم نوروز، مبارزه تقریبا یک‌سده‌ای کردها برای آزادی و رفع ستم ملی در درون و بیرون مرزهای ایران را در خود دارد.»
ارسلان یاراحمدی، بر نمادین بودن جشن‌های نوروز برای کردها تاکید کرده و می‌گوید که این مراسم نشانه‌ای از همبستگی مردم کرد و دادخواهی آنان برای کشته‌شدگان راه آزادی است.
او به حضور سایر شهروندان ایرانی در مراسم نوروز کردستان نیز اشاره کرده و می‌افزاید: «در تصاویر و ویدیوهایی که از مراسم نوروز در سال‌های اخیر منتشر شده، عده‌ای از شهروندان عرب، کرد خراسان، فارس و ترک را می‌بینیم که با لباس محلی خود و در کنار کردها مراسم نوروز را جشن می‌گیرند.»
یاراحمدی ادامه می‌دهد: «نوروز، به نمادی برای همبستگی بین تمام اتنیک‌های ایران که در مبارزه برای آزادی تلاش می‌کنند، تبدیل شده است.»
این فعال بشر، همچنین توضیح می‌دهد: «حکومت اصلا از این‌که مردم دور هم جمع شوند، خوشحال نیست و دوست دارد مراسم نوروز به شکلی که خودش ترویج می‌کند، یعنی جمع شدن مردم دور سفره‌های هفت‌سین در خانه‌ها و مسافرت و دید و بازدیدهای نوروزی برگزار شود و نه گردهمایی‌هایی که هر آن ممکن است به جرقه‌ای برای اعتراضاتی جدید تبدیل شوند.»
هاوری یوسفی نیز معتقد است که دست‌کم در بیست سال گذشته، مراسم نوروز به عنوان «بخشی از نظام ارزشی جامعه کردستان» و «تاکیدی جمعی بر مطالبات تاریخی کردها» است.
این عضو تحریریه ایران‌وایر همچنین می‌گوید: «مضاف بر این، زنان و مردان کرد در مراسم نوروز مشخصا با پوشیدن لباس کردی، سربندهای مخصوص، دستار کردی (جامانه) در دست گرفتن گل‌های سرخ، هم یاد جان‌باختگان جنبش کردستان برای رفع ستم ملی را ارج گذاشته و هم آمدن بهار را جشن می‌گیرند.»
یوسفی، با تاکید بر حضور گسترده مردم در مراسم نوروز در مناطق مختلف کردستان می‌گوید: «عموم مردم کردستان در این مراسم که در نقاط مختلف کردستان برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند و مراسم فقط منحصر به فعالان مدنی و سیاسی یا هواداران احزاب کرد نیست. از سوی دیگر، زنان به شکلی وسیع و داوطلبانه در برگزاری این مراسم مشارکت می‌کنند، سازماندهی می‌کنند و شعر می‌خوانند و می‌رقصند.»
او همین موضوع را یکی از انگیزه‌های حکومت برای برخورد با برگزارکنندگان مراسم نوروز دانسته و می‌گوید: «نوروز به عنوان قدر مشترک کردها در چهار‌گوشه جهان و به ویژه به‌دلیل مشارکت جمعی زنان و مردان، مستقل از تعلقات فکری‌شان در کردستان، موجب واکنش و حساسیت روزافزون جمهوری اسلامی نسبت به نوروز در سال‌های اخیر شده است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر