مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «بررسی وضعیت حقوق بشر در یمن در آستانه هفتمین سالگرد حمله ائتلاف سعودی» که در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ منتشر کرد، مدعی شد: «هر پنج دقیقه یک کودک در یمن جان خود را از دست میدهد.»
در این گزارش آمده است: «بر اثر بیماریهای مختلفی که در طول جنگ یمن در این کشور شیوع یافته است، هر پنج دقیقه یک کودک از شدت بیماری جان خود را از دست میدهد. تاکنون ۳۰۰ کودک کمتر از پنج سال بر اثر بیماری فوت کردهاند.»
این گزارش در خبرگزاری «فارس» نیز با تیتر «گزارش مرکز پژوهشهای مجلس/ هر ۵ دقیقه یک کودک یمنی جان میدهد!» منتشر شده و این پرسش را ایجاد کرده است که آیا هر پنج دقیقه یک کودک در یمن جان میدهد؟ آیا این آمار را منابع رسمی و معتبر دیگر نیز تایید کردهاند؟
«ایرانوایر» در این گزارش میکوشد به این پرسش پاسخ دهد.
حتی یک مرگ قابل پیشگیری کودکان هم زیاد است. اما پیش از ورود به موضوع، لازم است روشن شود که اگر قرار باشد هر پنج دقیقه یک کودک جان دهد، سالانه چند کودک در این کشور جان خود را از دست میدهند؟ هر پنج دقیقه یک مرگ یعنی ساعتی ۱۲، روزانه ۲۸۸، ماهانه هشت هزار و ۶۴۰ و سالانه ۱۰۵هزار و ۱۲۰ کودک جان خود را از دست میدهند. آیا این آمار واقعی است؟
***
جنگ یمن-عربستان و مرگ کودکان
همانطور که در عنوان گزارش مرکز پژوهشهای مجلس آمده، جنگ یمن و عربستان در آستانه ورود به هفتمین سال درگیری است. این جنگ از سال ۲۰۱۵ آغاز شده و تاکنون بیش از شش سال است که درگیری میان طرفین جاری است. در این سالها، چند کودک جان خود را از دست دادهاند؟
«صندوق بینالمللی کودکان» (یونیسف) به این سوال پاسخ داده است. یونیسف در گزارشی در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۱، یعنی کمتر از پنج ماه پیش اعلام کرد: «از ابتدای جنگ در یمن در سال ۲۰۱۵ تاکنون حدود ۱۰ هزار کودک جان خود را از دست دادهاند. این گزارش البته تاکید دارد حتما وجود دارد مواردی از مرگ کودکان در گوشه و کنار یمن که در آمار ثبت و ضبط نشدهاند. ولی آنچه سازمانهای بینالمللی گزارش کردهاند، نشان میدهد که ۱۰ هزار کودک در این کشور در این سالها جان خود را از دست دادهاند.
براساس این گزارش، در شش سال گذشته روزانه ۴.۶ کودک، ماهانه ۱۳۸.۸ کودک و سالانه ۱۶۶۶.۶ کودک جان خود را از دست دادهاند؛ آماری که اختلاف فاحش با آمار مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی دارد.
«مارتین گریفیتس»، مدیر برنامه کمکهای بشردوستانه سازمان ملل متحد نیز در گزارشی که در روز ۱۵ فوریه (۲۵ روز پیش) در وبسایت سازمان ملل متحد منتشر کرده، از بالا گرفتن درگیریها و افزایش کشته شدن غیرنظامیان در یمن خبر داده و برآورد کرده است که در طول شش هفته گذشته، ۶۵۰ غیرنظامی کشته و به طور متوسط روزانه ۲۱ نفر (اعم از کودک و بزرگسال) کشته یا مجروح شدهاند.
نمایندگان یونیسف، سازمان بهداشت جهانی و برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد پس از سفری به یمن در سال ۲۰۱۸، در بیانیهای مشترک نسبت به وضعیت کودکان در یمن ابراز نگرانی و اعلام کردند: «نزدیک به دو میلیون کودک یمنی به شدت دچار سوءتغذیه هستند. سوء تغذیه آنها را بیشتر در معرض ابتلا به وبا قرار میدهد که ترکیبی به شدت مضر برای کودکان است.»
وضعیت کودکان در یمن به روایت یونیسف
صندوق بینالمللی کودکان یونیسف در اکتبر ۲۰۲۱ اعلام کرد در نتیجه طولانی شدن جنگ یمن و عربستان:
- ۱۰ هزار کودک جان خود را از دست دادهاند.
- ۱۱ میلیون کودک یمنی، یعنی چهار کودک از هر پنج کودک یمنی به حمایتهای انساندوستانه نیاز دارند.
- ۴۰۰ هزار کودک از سوء تغذیه شدید رنج میبرند.
- دو میلیون کودک از تحصیل بازماندهاند و یک میلیون کودک با ریسک ترک تحصیل مواجهاند.
- ۱.۷ میلیون کودک یمنی آواره شدهاند و جایی برای زندگی ندارند.
- ۸.۵ میلیون کودک یمنی به آب سالم، سرویس بهداشت و بهداشت عمومی دسترسی ندارند.
میانگین مرگ کودکان در دنیا و مقایسه وضعیت یمن
سازمان ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی، بانک جهانی و یونیسف در گزارشی مشترک در سال ۲۰۲۱ به بررسی وضعیت مرگ کودکان در دنیا پرداختهاند.
در این گزارش، مرگ کودکان در دو گروه سنی زیر پنج سال و پنج تا ۲۴ سال را مورد بررسی قرار داده و در آن آمده است به طور میانگین به ازای هر هزار نفر جمعیت در دنیا، ۳۷ کودک زیر پنج ساله و ۱۸ کودک و جوان پنج تا ۲۴ ساله در سال ۲۰۲۰ جان خود را از دست دادهاند:
آیا یمن به دلیل جنگ، سوءتغذیه و شیوع بیماریهای مختلف، وضعیتی متفاوت با سایر کشورهای دنیا را تجربه میکند؟
نگاهی به جدول آماری مرگ و میر کودکان زیر پنج سال در یمن نشان میدهد که در این کشور در سال ۱۹۹۹، یعنی سالها پیش از جنگ فعلی، ۱۲۶ کودک زیر پنج سال به ازای هر هزار نفر جمعیت در این کشور، جان خود را از دست دادهاند. در سال ۲۰۰۰ این عدد به ۹۵ و در سال ۲۰۲۰ به عدد ۶۰ رسیده است.
مقایسه این آمار با میانگین کشورهای غرب آسیا نشان میدهد که یمن وضعیت وخیمتری دارد. در غرب آسیا در سال ۱۹۹۰، به ازای هر هزار نفر جمعیت، ۶۵ کودک جان خود را از دست دادهاند. در سال ۲۰۰۰، این عدد به ۴۲ و در سال ۲۰۲۰ به ۲۲ نفر رسیده است؛ یعنی تعداد مرگ و میر کودکان در هر هزار نفر، جمعیت در یمن در سال ۲۰۲۰ به نسبت سال ۱۹۹۰ نصف شده حال آن که در منطقه غرب آسیا میزان کاهش مرگ و میر دو سوم بوده است. در واقع یمن به نسبت سایر کشورهای غرب آسیا با کاهش مرگ و میر کودکان روبهرو نبوده است:
اما در گروه سنی پنج تا ۲۴ سال، این گزارش حاکی از آن است که در یمن در سال ۱۹۹۰ به ازای هر هزار نفر جمعیت، ۱۵ کودک ۱۰ ساله جان خود را از دست دادهاند.
این عدد در سال ۲۰۲۰، به ۱۰ کودک ۱۰ ساله کاهش یافته اما در همین بازه زمانی در سال ۱۹۹۰، تعداد ۱۶ کودک ۱۵ ساله و در سال ۲۰۲۰ تعداد ۲۰ کودک ۱۵ ساله جان خود را از دست دادهاند.
در این گروه سنی (۱۵ سالهها)، افزایش مرگ و میر دیده میشود که میتوان آن را مرتبط با شرایط جنگی در این کشور دانست. حال آن که میانگین مرگ کودکان ۱۰ ساله در سال ۱۹۹۰ در غرب آسیا ۱۱ و میانگین جهانی آن ۱۳ کودک بوده است.
این رقم در سال ۲۰۲۰ در غرب آسیا به پنج کودک و در جهان به هشت کودک کاهش یافته است. در گروه ۱۵ سالهها نیز در سال ۱۹۹۰ در غرب آسیا به ازای هر هزار نفر جمعیت، ۱۴ کودک ۱۵ ساله و در جهان ۱۷ کودک جان خود را از دست دادهاند. در سال ۲۰۲۰ در غرب آسیا به ۹ و در جهان به ۱۱ کودک ۱۵ ساله کاهش پیدا کرده است.
برآورد سازمانهای بینالمللی تهیه کننده این گزارش نشان میدهد که آمار مرگ کودکان زیر ۱۵ سال بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ همچون سایر نقاط جهان رو به کاهش بوده است؛ هرچند این شیب در یمن کندتر بوده است.
ولی در گروه سنی ۱۵ سالهها، برخلاف سایر نقاط دنیا که در این بازه زمانی مرگ و میر کاهش داشته، در یمن از ۱۶ مرگ به ازای هزار نفر جمعیت در سال ۱۹۹۰، به ۲۰ مرگ در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.
جمعبندی
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان بررسی وضعیت حقوق بشر در یمن در آستانه هفتمین سالگرد حمله ائتلاف سعودی مدعی شد: «هر پنج دقیقه یک کودک در یمن جان خود را از دست میدهد.
اگرچه انتظار نمیرود گزارش مراکز تحقیقاتی که در نقش مشاور سیاستگذاران عمومی فعالیت میکنند و گزارشهای آنها میتواند مبنای تصمیمگیری نمایندگان مجلس شورای اسلامی باشد، نیاز به فکت چک دارد و قاعدتا باید معتبر تلقی شوند ولی به دلیل بزرگ بودن ادعا و انتشار آن در خبرگزاری فارس، مورد توجه «ایرانوایر» قرار گرفت. بررسیهای «ایرانوایر» صحت این ادعا را تایید نمیکند چراکه سازمانهای معتبر بینالمللی، از جمله یونیسف، آمار بسیار متفاوتی از آمار مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی از مرگ کودکان در یمن در طول جنگ با عربستان منتشر کردهاند.
«ایرانوایر» حتی یک مرگ قابل پیشگیری کودکان را هم زیاد میداند، با این حال این ادعا را بررسی کرده و به این نتایج دست یافته است:
- از دست دادن یک جان در هر پنج دقیقه، یعنی روزانه ۲۸۸ و سالانه ۱۰۵ هزار و ۱۲۰ کودک در یمن میمیرند، حال آن که یونیسف در گزارشی تعداد مرگ کودکان در طول شش سال گذشته در یمن را ۱۰ هزار مورد عنوان کرده است؛ یعنی روزانه ۴.۶ مرگ.
- بررسی وضعیت مرگ و میر کودکان در دنیا توسط سازمانهای بینالمللی نشان میدهد که آمار مرگ کودکان زیر ۱۵ سال در یمن بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ همچون سایر نقاط جهان رو به کاهش رفته است؛ هرچند این شیب در یمن کندتر بوده است. ولی در گروه سنی ۱۵ سالهها، برخلاف سایر نقاط دنیا که در این بازه زمانی مرگ و میر کاهش داشته، در یمن از ۱۶ مرگ به ازای هزار نفر جمعیت در سال ۱۹۹۰، به ۲۰ مرگ در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است؛ یعنی به نسبت سالهای قبل از جنگ، مرگ کودکان ۱۵ ساله چهار مورد در هر هزار نفر جمعیت افزایش یافته است.
بنابراین «ایرانوایر» ضمن تاکید بر وخیم بودن اوضاع کودکان در یمن و ضرورت توجه جهانی به مساله کودکان در این کشور، ادعای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی مبنی بر این که هر پنج دقیقه یک کودک در یمن جان خود را از دست میدهد را خلاف واقع میداند و به دلیل اختلاف بسیار فاحش با آمار منابع رسمی بینالمللی، از جمله یونیسف، به آن نشان «دروغ پینوکیو» میدهد.
- دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آنها قبلا ثابت شده است یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمدهاند و یا به عبارتی، یک دروغ عیان هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روششناسی راستیآزمایی در «ایرانوایر»، اینجا را کلیک کنید.
لطفا با کلیک بر روی لینک و شرکت در نظرسنجی، ما را در بهبود مطالب یاری کنید. (اطلاعات شخصی شما در نظرسنجی ثبت نمیگردد)
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر