مذاکرات مقامهای اوکراینی با نیروهای مهاجم روسی، روز دوشنبه ۹ اسفندماه، بدون نتیجه جدی پایان یافت. این در حالی است که روسیه از ساعت ۵ صبح روز پنجشنبه ۲۴ فوریه، شهرهای اوکراین را زیر آتش گرفته است. اگرچه مقاومت نیروهای اوکراینی ادامه دارد، اما بسیاری از ساکنان اوکراین، از جمله ۹ هزار ایرانی که در این کشور یا دانشجو بودند یا سرمایه زندگیشان را در این کشور سرمایهگذاری کرده بودند، آواره شدهاند.
با اینکه احتمال حمله روسیه به اوکراین از چند هفته پیش واضح بود، وزارت خارجه جمهوری اسلامی برای نجات جان این شهروندان خود تا روز پنجشنبه که جنگ آغاز شد، تعلل کرد. حالا، هزاران ایرانی در پناهگاههای دوران شوروی در کیف و خارکف یا پشت مرزهای همسایگان غربی اوکراین، بدون غذا و سوخت کافی گرفتار شدهاند. درباره وضعیت ایرانیان ساکن اوکراین با «محمد جواد»، ویدئو بلاگر ساکن اوکراین گفتوگو کردهایم.
***
جمعیت ایرانیان ساکن اوکراین چقدر است؟
در سالهای گذشته و با سختگیرانهتر شدن سیاستهای مهاجرتی در کشورهای اروپای غربی و رد ویزاهای ایرانیان در ایالات متحده در دوره ریاستجمهوری «دونالد ترامپ»، اوکراین به یکی از مقاصد مهاجرت ایرانیان تبدیل شد و بسیاری از شهروندان ایران، برای گریختن از وضعیت اقتصادی بحرانی و تبعیضهای اجتماعی علیه اقلیتهای مذهبی و جنسیتی، راهی این کشور شدند.
بنا بر اعلام وزارت خارجه جمهوری اسلامی، حدود ۹ هزار نفر از شهروندان ایران در اوکراین زندگی میکنند. از این تعداد نیز، آنگونه که رییس مرکز همکاریهای بینالمللی وزارت علوم میگوید، بین هزار تا دوهزار نفر، دانشجو هستند.
«محمد جواد»، ویدیو بلاگر ایرانی که چند سالی است در شهر کیف اوکراین زندگی میکند، درباره ایرانیانی که در این کشور زندگی میکنند، به «ایرانوایر» میگوید: «اینجا اغلب ایرانیها یا دانشجو هستند یا برای سرمایهگذاری و مهاجرت آمدهاند.»
او ادامه میدهد: «خود من با ویزای دانشجویی آمدهام؛ ولی در اوکراین زندگیام را از صفر ساختهام. بنابراین سخت است که به این سادگی این همه زحمت را رها کنم و بروم یا در ایران دوباره این راه را طی کنم یا در جایی دیگر دوباره از نو شروع کنم.»
این ویدیو بلاگر جوان درباره سایر ایرانیانی که در اوکراین میشناسد نیزمیگوید: «خیلی از دانشجویان اینجا سالها زحمت تحصیل و مهاجرت کشیدهاند، بعضی فقط یک ترم از درسشان مانده است. خود من ۵ سال اینجا درس خواندهام. حالا که کمتر از یک سال مانده درسم تمام شود، واقعا نمیتوانم با این بلاتکلیفی آن را رها کنم. بعضی دیگر هم تمام سرمایه زندگیشان را آوردهاند در اوکراین سرمایهگذاری کردهاند و اصلا راحت نیست که همهچیز را رها کنند و بروند.»
وزارت خارجه و سفارت ایران برای خروج ایرانیان ساکن اوکراین چه کردهاند؟
از ابتدای بالا گرفتن بحران در اوکراین و به خصوص با شروع حملات مستقیم و پیشروی روسیه در خاک اوکراین، انتقادات زیادی به نحوه عملکرد وزارت خارجه ایران در تخلیه شهروندان ایرانی از خاک اوکراین وارد شده است.
ویدیوها و تصاویری که ایرانیان مقیم اوکراین از وضعیت خود منتشر کردهاند، نمونههایی زنده از این انتقادها است. با این وجود، وزارت خارجه جمهوری اسلامی، تنها با شروع جنگ، درباره اقدامات خود برای خروج شهروندان ایرانی مقیم اوکراین اطلاعرسانی کرده و پیش از آن عملا برنامه مشخصی برای خارج کردن شهروندان ایران از خاک اوکراین نداشته است.
در یکی از اولین اقدامات، «سعید خطیبزاده»، روز شنبه هفتم اسفندماه، در یک گفتوگوی تلویزیونی گفته بود که سفارت ایران در اوکراین از راهآهن و همه امکانات دیگری که در اختیار دارد، از جمله خودروهای وزارت خارجه برای کمک به خروج ایرانیان از شهرهای تحت حمله و انتقال آنها به مناطق مرزی استفاده خواهد کرد.
او در ادامه نیز اعلام کرده بود که بهدلیل وضعیت حکومت نظامی در شهرهای بزرگ اوکراین مانند کییف و خارکف، فعلا امکان خروج ایرانیان وجود ندارد.
روز جمعه ششم اسفندماه نیز، وزیر خارجه ایران، «حسین امیرعبداللهیان» در گفتوگویی تلفنی با همتای مجارستانی خود، از او خواسته بود که برای خروج ایرانیان از خاک اوکراین که در همسایگی مجارستان است، کمک کند.
آیا همه ایرانیان از اوکراین خارج شدهاند؟
مقامات وزارت خارجه ایران آمار دقیقی از شهروندان ایرانی که از اوکراین خارج شدهاند، ارائه نکردهاند. اما، آنگونه که محمد جواد میگوید، مساله فقط خروج از مرزهای اوکراین نیست و عده زیادی در شهرهای درگیر در جنگ، گرفتار شدهاند.
این ویدیو بلاگر ایرانی در توضیح این موضوع به ایرانوایر میگوید: «با اینکه بیشتر ایرانیان مقیم اوکراین خود را به مرزها رساندهاند، اما هنوز عدهای که تعدادشان هم کم نیست، در شهرهایی با وضعیت بسیار وخیم مثل خارکف و کییف، گیر افتادهاند و نمیتوانند خارج شوند. وزارت امور خارجه و سفارت کاری برای آن ها نکرده و گفته که بهخاطر حکومت نظامی است.»
اشاره این شهروند ایرانی ساکن کییف، به گفتههای سعید خطیبزاده است که اعلام کرده بود، بهخاطر حکومت نظامی در اوکراین، تا ساعت ۸ صبح روز دوشنبه عملا امکان اعزام بقیه دانشجویان و ایرانیان مقیم نیست. او همچنین گفته بود که با این وجود، سفارت ایران در کییف سعی کرده، شهروندان ایرانی ساکن این شهر را در مکانهای امنی اسکان دهد. ادعایی که به شهادت بسیاری از ویدیوهای منتشر شده از کییف، صحت ندارد و سفارت ایران در این شهر از اولین مکانهایی بوده که وزارت خارجه آن را تخلیه کرده است.
محمدجواد همچنین با اشاره به تعلل وزارت خارجه ایران و سفارت ایران در کییف نیز میگوید: «برعکس بقیه کشورها که از شروع درگیریها و قبل از آغاز حملات نظامی، به شهروندان خود اخطار دادند که اوکراین را ترک کنند، سفارت ایران اعلام کرد که هموطنان محترم، خونسرد باشید. حتی از ما خواستند که فرمی را پر کنیم و پیشنهاد دهیم که چهکار کنند. در واقع، تا آن روز که جنگ رسما آغاز شد، هنوز سفارت ایران به ایرانیها نگفته بود که اوکراین را ترک کنند. بنابراین، قبل از شروع رسمی جنگ، فقط تعداد کمی از ایرانیان اینجا، اوکراین را ترک کرده بودند.»
او همچنین می افزاید: «سفارت ایران در اوکراین، تا بهحال چند اعلامیه صادر کرده است. بعد از اعلامیه حفظ خونسردی، درست روزی که جنگ شروع شد و مرزهای هوایی بسته شده بود، سفارت ایران گفت که هر طوری که شده خودتان را از اوکراین خارج کنید. آن وقت هم، دیگر هیچ هواپیمایی نبود و آنهایی که میتوانستند با ماشین خود را به مرز لهستان رساندند.»
این دانشجوی رشته پزشکی در شهر کییف، درباره وضعیت خود نیز توضیح داده و میگوید: «البته من چند ساعت بعد از شروع حمله، کییف را ترک کردم ولی آن طور که میشنوم، بهجز تعداد محدودی که قرار بوده طی این چند روز از ورشو به ایران فرستاده شوند، عدهای از دانشجویان و سایر ایرانیان در خارکف و کییف گرفتار شدهاند. دولت اوکراین آنها را به پناهگاههایی که مردم را در این شهرها به آنجا منتقل کردهاند، برده و در حال حاضر آنجا هستند. در شهرهایی مثل ایرکین، خارکف و حتی خود کییف، تعداد ایرانیانی که هنوز گرفتارند، بسیار زیاد است.»
ایرانیان در اوکراین تحت حمله روسیه در چه وضعیتی هستند؟
محمدجواد، ویدیوبلاگر ایرانی که خود به دلایل شخصی، تصمیم گرفته فعلا در یکی از استانهای غربی اوکراین، پناه بگیرد و اوضاع را بسنجد، میگوید: «وضعیت حتی اینجا که من هستم و حدود ۳۰۰ کیلومتر از کییف دورم هم بد است. در همین چند دقیقهای که با شما صحبت میکردم، سه بار آژیر خطر به صدا در آمده است. در راه هم از هر روستایی که میگذریم، نیروهای مردمی و نظامی اوکراین، ایستوبازرسی گذاشتهاند و همه چیز را زیر و رو میکنند.»
بنا به گفته این شهروند ایرانی ساکن اوکراین، تعداد زیادی از ایرانیانی که موفق شدهاند با خودروی شخصی یا وسایل نقلیه عمومی خود را به مرزهای غربی اوکراین برسانند، در سرمای هوای منفی صفر درجه، بیش از ۳۶ ساعت است که در صفی چند ده کیلومتری منتظرند تا از مرز رد شوند.
او در مورد این موضوع نیز میگوید: «حجم پناهجویانی که به مرزهای غربی و به خصوص لهستان متواری شدهاند، این ترافیک چند ده کیلومتری را ایجاد کرده است. بعضی از دوستان خودم، حدود چهار روز است که هنوز لب مرز منتظرند که بتوانند با ماشین رد شوند.»
محمد جواد در ادامه به بحران تامین مواد غذایی و سوخت، از جمله بنزین نیز اشاره کرده و میگوید: «تا صبح دوشنبه، حکومت نظامی بود. ولی شنیدهام که در کییف و خارکف در عرض چند دقیقه بعد از برداشته شدن شرایط حکومت نظامی، صفهای چند صد متری جلوی فروشگاهها درست شده و الان مغازهها از مواد غذایی و مایحتاج زندگی مردم خالی شدهاند.»
او درباره مشکلات تهیه بنزین نیز میگوید: «پمپ بنزینها اکثرا بنزین ندارند، به خصوص پمپ بنزینهای جادهای. آنهایی که داشته باشند هم با محدودیت ۲۰ لیتر بنزین میدهند. الان هم هوا سرد است. خصوصا در شب که به زیر صفر میرسد. با وجود انتظار چند روزه پشت مرزها در ماشینهای خالی از بنزین، خیلی از ایرانیها در وضعیت بسیار بدی هستند و به کمک فوری از سوی وزارت خارجه ایران نیازمند هستند.»
در نبود حمایت دولت ایران، ایرانیان اوکراین چطور به هم کمک میکنند؟
علاوه بر اینها، تصاویری که چند تن از دانشجویان ایرانی دانشگاه شفچنکو در کییف از خود منتشر کرده بودند که در یک پناهگاه قدیمی با چند پتو و در کنار لولههای فاضلاب دراز کشیدهاند، واکنشهای بسیاری را در فضای رسانههای رسمی در ایران و شبکههای اجتماعی در پی داشته است.
علاوه بر سیل انتقاداتی که برخی رسانهها نسبت به تعلل وزارت خارجه ایران مطرح کردهاند، شماری از ایرانیان مقیم اوکراین در همدلی با یکدیگر، گروههایی را برای کمکرسانی به همدیگر تشکیل دادهاند.
ویدیوهایی که شهروندان ایرانی مقیم اوکراین از خود منتشر کرده و در همدلی با سایر ایرانیان، به همدیگر کمک میکنند، بسیار است. عدهای دیگر نیز با انتشار اعلامیههای وزارت خارجه ایران و لایوهای اینستاگرامی سعی دارند به روند انتشار اطلاعات قابل اتکا در این شرایط فوقالعاده کمک کنند.
در کنار اینها، برخی دیگر با اطلاعرسانی درباره وضعیت ایرانیان اوکراین، به حکومت ایران فشار آوردهاند تا اقدامات جدیتری انجام دهد. اطلاعرسانی برخی کاربران ایرانی درباره ترس دانشجویان مرد ساکن اوکراین برای بازگشت به ایران بهخاطر غیبت از سربازی اجباری، یکی از این اقدامات است. در نهایت، مقامات وزارت علوم ایران در روز یکشنبه هشتم اسفندماه، اعلام کردند که برای بازگرداندن دانشجویان ایرانی ساکن اوکراین، «به مشمولان غایب و غیرغایب مقیم این کشور اجازه داده میشود تا بهبود شرایط و بازگشت آرامش نسبی و امکان بازگشت به آن کشور، در ایران توقف داشته باشند.»
با اینحال، ویدیوهایی که در شبکههای اجتماعی منتشر میشوند نشان میدهند که هنوز هزاران ایرانی در شرایطی بسیار نامناسب در کنار مردم اوکراین گرفتار ماندهاند و علیرغم ادعای مسئولان وزارت خارجه ایران، خبری از همکاریهای دیپلماتیک برای اسکان این شهروندان ایران در کشورهای همسایه غربی اوکراین وجود ندارد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر