این ویرانه زمانی خانه حاکم تهران بوده است

صبا رحیم‌زاده، شهروند خبرنگار، تهران

در میان ویرانه باقی‌مانده، هنوز نشانه‌هایی از سر ستون‌های سنگی و هشتی‌های گچ‌کاری و شیشه‌های رنگی ارسی‌ها دیده می‌شود. این جا زمانی خانه حاکم تهران بوده است و حالا خرابه‌ای است که به حال خود رها شده است. در میان همین خرابه اما نشانه‌های شکوه و عظمت روزگار گذشته در این عمارت و خانه باغ دیده می‌شود؛ از درختان سرسبز تا طاقی‌های منبت‌کاری‌ شده.
***

کسی که تجار قند تهرانی را به جرم احتکار و بالا بردن قیمت به چوب و فلک بست و‌ همان طور که در تاریخ خوانده‌ایم یا شنیده‌ایم، این عمل خشن او، یکی از بهانه‌های شروع جنبش مشروطیت شد.

«احمد خان علاءالدوله»، حاکم تهران در اواخر دوره مظفرالدین شاه قاجار است. ویرانه امروز خانه علاءالدوله است.

علاءالدوله عاقبت در جلوی همین خانه باغ، با شلیک یکی از مشروطه‌خواهان کشته شد.

«ایرج»، کارشناس تاریخ می‌گوید: «میرزا احمد علاءالدوله، پسر بزرگ محمدرحیم خان علاءالدوله، نسقچی مشهور دربار قاجاریه بود. محمدرحیم خان در زمان ناصرالدین شاه مشاغل متعدد از پیشکاری آذربایجان و همدان تا وزارت دربار را داشته است. میرزا احمد خان در زمان صدارت عین‌الدوله در سال ۱۳۲۲ قمری حاکم تهران بود و مارهای او در پی گرانی قند، به فلک بستن و چوب زدن تجار یکی از بهانه‌های شروع جنبش مشروطیت شد. جایگاه این خانواده در بین مردم مقبول و مطلوب نبود.»

یکی از پژوهشگران سازمان میراث فرهنگی که نمی‌خواهد نامش فاش شود، درباره این خانه می‌گوید: «اطلاعات چندانی از این بنا وجود ندارد و تقریبا همه فکر می‌کردند، این بنا تخریب شده است؛ اما در اواخر دهه ۵۰ شمسی، کارشناسان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان بنای ارزشمند شناسایی می‌کنند و عکس‌های این بنا تا قبل از انحلال عکس‌خانه میراث تهران در دهه ۷۰، وجود داشت. با انحلال این مرکز و خروج نیروهای قدیمی از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، این بنا متاسفانه فراموش می‌شود. براساس عکس‌های آن دوره این بنا سالم و سرپاست و خانواده‌ای در آن ساکن هستند. البته این عکس‌ها در آن زمان فقط گرفته می‌شود و باز هم متاسفانه کوششی برای ثبت بنا صورت نمی‌گیرد.»

او در ادامه صحبت‌های خود این طور می‌گوید: «در کتاب بناهای ارزشمند تهران که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران چاپ می‌شود، عکس‌های این بنا به چشم می‌خورد. عبدالله انوار، قدیمی‌ترین طهران‌شناس، تاریخی بودن این ملک را تایید کرده و  ملک را متعلق به علاءالدوله می‌داند. می‌گوید در خاطرات احتشام‌السلطنه از این بنا تعریف شده است.»

نکته جالب در مورد «خانه علاءالدوله» و‌ کلیه خانه‌های تاریخی و عمارت‌های اصیل و قدیمی تهران رفتار حکومت، شهرداری و علی‌الخصوص میراث فرهنگی، بعد از تشخیص اصالت بنا است که انگار خیالشان راحت می‌شود و دیگر چیزی تحت عنوان مرمت و بازسازی ندارند و یا به شخصی با اجاره فضایی برای راه‌اندازی کافه واگذار می‌کنند یا آن‌قدر هیچ‌کاری نمی‌کنند تا بنا بر اثر فرسایش تبدیل به ویرانه شود.