فارسکو؛ شرکتی برای مهندسی تعمیر هواپیما با سازوکار سنتی

صنعت نگهداری و تعمیر هواپیما نقشی کلیدی در صنعت هوایی دارد؛ صنعتی که در جمهوری اسلامی توفیق و پیشرفت چندانی نداشته است. یکی از مهم‌ترین شرکت‌هایی که در ایران در این عرصه فعالیت می‌کند، «شرکت مهندسی تعمیرات هواپیمایی فارسکو» نام دارد. فصلنامه «بهبود مدیریت» در تازه‌ترین شماره خود به سراغ شیوه‌های به‌کار گیری استراتژی تولید «ناب» در شرکت «فارسکو» رفته تا نشان دهد این شرکت مرجع، در زمینه ارائه خدمات به ایرلاین‌های داخلی چگونه عمل می‌کند.

***

از چند و چون و زیر و بم این صنعت که با تحریم‌ها و مسائل امنیتی و نظامی گره خورده است، اطلاعات و داده‌ خاصی در دسترس نیست و طی ۴۰ سال گذشته تلاش شده تمام مسائل این صنعت دور از نگاه رسانه‌ها و افکار عمومی پی گرفته شود و تنها به برخی از خروجی‌های این صنعت که منجر به تعمیر و بازآماد برخی هواپیماهای زمین‌گیر شده، پرداخته شده و از آن به عنوان خودکفایی در این صنعت یاد شده است.

شرکت مهندسی تعمیرات هواپیمایی «فارسکو» که  سال ۱۳۸۲ با هدف ایجاد یک مرکز تخصصی جهت بازآماد و تعمیر هواپیماهای تجاری در ایران راه‌اندازی شده، در حال حاضر مهم‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت فعال در این صنعت در ایران محسوب می‌شود.

پیش از تاسیس شرکت فارسکو، یک مرکز تخصصی به منظور تعمیر و بازآماد هواپیماها در بخش تجاری در ایران وجود نداشت و حجم قابل توجهی از هواپیماهای موجود در ناوگان هوایی به مراکز تعمیر کشورهای خارجی، از جمله مرکز تعمیراتی لوفتانزا، ایرفرانس و ... فرستاده می‌شد.

این شرکت آشیانه‌ای به مساحت ۵۴ هزار متر مربع دارد که بزرگ‌ترین آشیانه خاورمیانه محسوب می‌شود و قادر است هم‌زمان چهار فروند بویینگ ۷۴۷ و دو فروند ایرباس سری ۳۰۰ را در خود جای دهد.

با توجه به فعالیت گسترده در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیما، این شرکت به عنوان یکی از شرکت‌های مطرح در بین مراکز تعمیرات هواپیماهای پهن‌پیکر به خصوص در زمینه تعمیرات اساسی هواپیمای بویینگ ۷۴۷ و نیز نوسازی و بهینه‌سازی برخی سیستم‌های حساس هواپیمایی تبدیل شده است. 

علاوه بر انجام تعمیرات سنگین بر روی هواپیمای پهن‌پیکر بویینگ ۷۴۷ ، کلیه خدمات تعمیراتی انواع مختلف هواپیماهای بویینگ، ایرباس و فوکر در این شرکت انجام می‌شود.

علاوه بر مجموعه فعالیت‌های تعمیراتی فوق، این شرکت نسبت به سرمایه‌گذاری بر روی تعمیرات انواع موتورهای هواپیما نیز متمرکز شده و در حال حاضر در حال فعالیت بر روی تعمیرات موتور هواپیمای ام دی با نام JT8D است.

آمار‌ها می‌گوید که مشتریان اصلی این شرکت، ۱۶ ایرلاین داخلی هستند که در مجموع ۳۱۰ فروند هواپیمای مسافربری در اختیار دارند و کار تعمیرات آن‌ها را به این شرکت واگذار می‌کنند.

شرکت آسمان و ایران‌ایر هم دارای آشیانه‌های تعمیراتی و تکنسین‌های فنی اختصاصی هستند و به عنوان مشتری اصلی فارسکو به شمار نمی‌روند.

براساس تحقیقات انجام شده از جمله مهم‌ترین دلایلی که ایرلاین‌ها مراکز تعمیرات و اورهال را برای خدمت‌دهی انتخاب می‌کنند، به ترتیب کیفیت، زمان خدمت‌دهی و هزینه تمام شده تعمیرات است. اصولی که هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان از اهمیت بالایی برخوردار است.

یکی مهم‌ترین ابزارهایی که راستای کاهش زمان خدمت‌دهی مورد توجه است و در شرکت‌هایی تعمیرات و بازآماد در سطح دنیا کاربرد دارد، به‌کارگیری اصول و تکنیک‌های تولید «ناب» است.

تولید «ناب» و به‌کارگیری اصول مرتبط با آن‌ها در سطح دنیا در بسیاری از ایرلاین‌ها و مراکز تعمیراتی به‌کار گرفته می‌شود و بررسی وضعیت به‌کارگیری اصول ناب با توجه به ماهیت هر یک از شرکت‌ها و پیاده‌سازی و اجرای آن‌ها منجر به کسب نتایج قابل توجه شده است. 

فلسفه تولید ناب این است که زمان تولید بین سفارش مشتری و ارسال محصولات و قطعات را با از بین بردن انواع اتلاف‌ها کوتاه می‌کند.

فصلنامه «بهبود مدیریت» در تازه‌ترین شماره خود به سراغ شیوه‌های به‌کار گیری استراتژی تولید «ناب» در شرکت «فارسکو» رفته تا نشان دهد این شرکت مرجع، در زمینه ارائه خدمات به ایرلاین‌های داخلی چگونه عمل می‌کند. عنوان تحقیق منتشر شده در این فصلنامه «وضعیت بکارگیری اصول ناب در مراکز تعمیرات هواپیمایی در راستای کاهش زمان خدمت‌دهی» است.

این تحقیق بر اساس نظر کارشناسان نوشته است، فلوچارتی که «ارتباط بین فرآیندی در هر یک از واحد‌های عملیاتی» این شرکت را نشان دهد، وجود ندارد که همین مساله باعث شده که روند کار‌ها در این شرکت زمان‌بر شود.

این تحقیق همچنین نشان می‌دهد در شرکت عظیم «فارسکو»، واحد برنامه‌ریزی در معاونت موتور هواپیما جهت صدور تسک‌های تعمیراتی {عملیاتی که دارای یک پایان منطقی باشد) و انجام کار به شیوه سنتی در این معاونت (مشابه با واحد برنامه‌ریزی هواپیما در معاونت تعمیرات)، خود منجر به طولانی شدن روند تعمیرات موتور هواپیما‌ها شده است. 

بخش دیگری از این تحقیق می‌گوید در شرکت «فارسکو» سیستم نرم‌افزاری یکپارچه وجود ندارد و سیستم‌های بین بخشی هم جزیره‌ای عمل می‌کنند که همین مساله باعث زمان‌بر شدن روند انتقال اطلاعات بین واحدهای عملیاتی و ستادی شده و در نهایت منجر به زمان‌بر شدن روند تعمیرات می‌شود.

یکی از دیگر از موارد دارای اهمیت که در ارتباط با موضوع موجودی‌های انبار و توسط مصاحبه‌شوندگان در این تحقیق به آن‌ها اشاره شده، عدم وجود مدیریت موجودی و برنامه‌ریزی جایگزینی برای کامپوننت‌های قابل خدمت و تعمیراتی است. بروز شرایط فوق و نیاز هواپیماها به این اقلام، عملا منجر به بروز تاخیر‌های قابل توجه در تحویل‌دهی و افزایش زمان خدمت‌دهی هواپیماها در این شرکت شده است.

این تحقیق همچنین نشان می‌دهد در بزرگ‌ترین مرکز تعمیر و نگهداری هواپیمای تجاری در ایران به چه میزانی از روش‌های سنتی استفاده می‌شود و چنین شرکتی تا چه حدی از آخرین دستاورد‌های روز دنیا در زمینه تعمیر و بازآماد هواپیما عقب است.

این عقب‌افتادگی در شرایطی است که بخش اعظمی از ناوگان هواپیمایی ایران بالای ۲۵ سال عمر دارد و در عمل ناوگانی فرسوده و به شدت پر ریسک است که هزینه تعمیر هر یک از این هواپیما در نوع خود پیچیده و گران است.

نتایج تازه‌ترین تحقیق‌ها می‌گوید که مهم‌ترین علت سوانح هوایی در هوانیروز ارتش طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸ نقص فنی پرنده‌ها (بیش از ۵۷ درصد) بوده که می‌تواند نشان از فرسودگی و خارج شدن قطعات آن‌ها از چرخه مصرف باشد.

در میان سهم «وازدگی موتور»، «اشکال در موتور» و «اشتباه خلبان» هم بیشتر از سایر عوامل در بروز سوانح هوای نقش داشته است.

در هوانیروز ارتش از سال ۱۳۶۸ تا پایان ۱۳۹۸ بیش از ۶۶۰ هزار ساعت پرواز انجام شده که طی این مدت تنها هزار و ۱۰ واقعه برای بالگردهای هوانیروز ثبت شده است.

این تحقیق می‌گوید که در پی افزایش دامنه تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی، سوانح هوایی دست‌کم در هوانیروز ارتش رشد صعودی به خود گرفته است.

نکته مهم دیگر این تحقیق سانحه برای بیش از ۴۰ پرونده هوانیروز ارتش طی این سال‌ها بر اثر برخورد با گلوله گزارش شده که دقیقا مشخص نیست که این پرنده‌ها آیا از سوی پدافند خودی دچار سانحه شده‌اند یا نه؟

«جسم خارجی» هم که در این تحقیق عامل وقوع حادثه برای ۱۰۰ پرنده اعلام شده هم دقیقا توضیح نمی‌دهد که چه اجسامی و در چه شرایطی منجر به بروز سانحه شده‌اند.

فرسودگی قطعات انواع پرنده‌های تجاری و نظامی در ایران در کنار فاصله قابل توجه صنایع مربوط به تعمیر و نگهداری هواپیماها با استاندارد‌های جهانی، منجر به ناامن شدن سیستم حمل و نقل هوایی در ایران شده است.

سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین بر فراز شهر تهران از سوی سیستم پدافند هوایی سپاه پاسداران هم در سال‌های اخیر به شدت این ضریب امنیت را کاهش داده است.