لحن دو طرف نرم تر شده است
حالا نمایندگان دولت جمهوری اسلامی دیگر ابایی ندارند که با گزارشگر ویژه حقوق بشر بگو و بخند داشته باشند، عکس یادگاری بگیرند و وارد گفت و گوهای چند نفره شوند. این یعنی که تلاشهای دولت حسن روحانی برای ایجاد تصویری بهتر از وضعیت حقوق بشر در ایران تا حدی نتیجه داده و گفت و گوهای انتقادی با غرب درباره حقوق بشر هم به رغم پرخاش های تند محافظه کاران ایرانی در جریان است. گزارش اخیر احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور ایران هم تاییدی بر همکاریهای هر چند محدود جمهوری اسلامی بود. او روز دوشنبه (۲۶ اسفند) در مقر اروپایی سازمان ملل بیانیهای را در تکمیل گزارش اخیر خود ارایه کرد و در آن به تماسهای خود با مقامهای ایرانی نیز پرداخت. تماسهایی که در حاشیههای نشست و پس از ارایه گزارش از سوی وی نیز ادامه داشت. گرچه مشخص نیست که ایرانیها در دیدارهای حاشیهای خود چه موضوعهایی را با شهید در میان گذاشتهاند اما موضع گزارشگر ویژه در قبال دولت ایران مشخص بود. او ضمن تکرار تقاضای خود برای سفر به ایران گفت که ادامه تعاملاش با مقامهای جمهوری اسلامی در مسیر همکاریهای فنی و بسیج همکاریهای بین المللی موثر خواهد بود. بسیاری از کشورهای شرکت کننده در نشست نیز از گامهای محدود ایران حمایت کردند اما گفتند که اوضاع در بسیاری از حوزههای بحرانی نظیر اعدام ها٬ برخورد با اقلیتهای قومی و مذهبی نه تنها بهتر نشده بلکه نگران کنندهتر نیز شده است.
لیست بلند بالای نقض حقوق بشر
لیست بلند بالایی از موارد نقض حقوق بشر در گزارش اخیر احمد شهید مورد اشاره قرار گرفته بود. لیستی که شامل بازداشت فعالان مدنی و سیاسی به دلیل فعالیتهای مسالمت آمیز٬ وقوع شکنجههای روانی و جسمی در زندانها، ارعاب وکلا، اعدام نوجوانان و مجرمان قاچاق مواد مخدر میشد. او در گزارش خود از آزادی ۸۰ زندانی عقیدتی به عنوان اقدامی مثبت پس از روی کار آمدن دولت تازه اشاره کرد ولی گفت که اقدامات مثبت دولت به طور کامل نگرانیهای بین المللی از وضع حقوق بشر ایران را برطرف نمیکند و این نگرانیهایی است که عمدتا در عدم تعهد به حاکمیت قانون، مغایرت قوانین داخلی با معاهدات بین المللی و نیز در عدم تحقیق درباره شکایات از ناقضان حقوق بشر ریشه دارد.
قوانین یک شبه تغییر نمیکند
روند برگزاری جلسه در شورای حقوق بشر به این شکل است که ابتدا گزارشگر ویژه به مدت یه ۱۵ دقیقه برای بیان توضیحاتش فرصت دارد. پس از آن دولتی که در گزارش به آن اشاره شده، به مدت ۵ دقیقه میتوانند از خود دفاع کند. سایر کشورهای عضو شورای حقوق بشر هر کدام دو دقیقه فرصت برای بیان نظرات شان دارند و برخی نهادهای غیردولتی نیز میتوانند به مدت دو دقیقه موضعشان را درباره گزارش بگویند. جلسه روز دوشنبه شورای حقوق بشر هم با همین ترتیب برگزار شد. نقطه تمرکز احمد شهید پیرامون نقض حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی٬ تنبیههایی مانند اعدام٬ سنگسار و شلاق و تداوم حصر معترضان به انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ یعنی میرحسین موسوی٬ زهرا رهنورد و مهدی کروبی بود. احمد شهید که این بار در گزارش خود به طور خاص تری بر ساختار عملکرد قوه قضاییه متمرکز شده بود در جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل گفت که میداند قوانین یک شبه تغییر نمیکند ولی انتظار دارد که ایران گامهای موثر در زمینه تغییر قوانین بردارد و اعدامها را دستکم به طور موقت به حال تعلیق درآورد.
تغییر لحن ایران
ایران برای اینکه نشان دهد رفتارش با جامعه جهانی نسبت به گذشته تغییر کرده است این بار به جای فرستادن محمد جواد لاریجانی به عنوان نماینده خود در شورای عالی حقوق بشر از مرتضی سرمدی، قائم مقام وزیر امورخارجه برای این ماموریت استفاده کرده بود. لحن و ادبیات به کار گرفته شده توسط جمهوری اسلامی نیز تا حدودی نرمتر شده بود هر چند که حملات لفظی به گزارشگر ویژه این بار هم در دفاعیه ایران وجود داشت. نماینده جمهوری اسلامی گفت که قصد همکاری با سازمان ملل در موضوع حقوق بشر را دارد اما "گزارش تهیه شده توسط گزارشگر ویژه محصول یک فرایند سالم نیست بلکه سازمان ملل را به چالش کشیده است." ایران همچنین شکایت داشت از اینکه چرا گزارشگر ویژه به شرایط ایجاد شده پس از انتخابات ریاست جمهوری و اتفاقهایی نظیر تدوین منشور حقوق شهروندی اعتنای کافی نکرده و دیگر اینکه چرا پاسخهای ارایه شده توسط تهران به گزارشگر در این گزارش دیده نشده است. از نگاه جمهوری اسلامی بیاعتنایی به این موارد باعث شده که گزارش احمد شهید از کمترین حد انصاف برخوردار نباشد. او با رد استنادهای به کار رفته در گزارش احمد شهید پیرامون سرکوب فعالان سیاسی و مدنی٬ از انتخابات ریاست جمهوری اخیر به عنوان نمونه روشنی از دموکراسی و تحقق خواست مردم ایران اشاره کرد و گفت که ما به دنبال تمرین دموکراسی بر مبنای اصول اسلامی ایرانی خود هستیم.
گزارش سیاسی یا بیان واقعیت؟
تقریبا دو نگاه کلی پیرامون گزارش اخیر احمد شهید درباره ایران وجود داشت. دوستان جمهوری اسلامی نظیر کوبا٬ سوریه٬ ونزوئلا و بلاروس به شدت علیه احمد شهید حمله کردند و ماموریت او را در خدمت منافع قدرتهای بزرگ دانستند. نماینده سوریه گفت که گزارش احمد شهید کاملا سیاسی است. نماینده زیمباوه گفت که موارد این گزارش گزینش شده و یکسویه است. نماینده ونزوئلا از گزارش احمد شهید به عنوان یک گزارش مشئمز کننده و عوام فریبانه یاد کرد که باعث مسمومیت فضا میشود. نماینده کوبا گفت اقدام گزارشگر ویژه نمونه بارز شیادی و دو رویی است و نیت پشت آن کاملا سیاسی است و نماینده بلاروس هم گفت قدرت های بزرگ از از گزارشگر ویژه سوء استفاده کردند تا بتوانند علیه ایران تحریمهایی تصویب کنند. در سوی دیگر اما کشورهای غربی قرار داشتند که به صورت یکدست از گزارش احمد شهید حمایت کردند. ایالات متحده٬ کانادا٬ آلمان٬ فرانسه٬ نروژ٬ استرالیا و بلژیک از جمله کشورهایی بودند که نمایندگانش به مواردی مانند افزایش موارد اعدام٬ ادامه سرکوب اقلیتهای دینی و قومی و تداوم فشار علیه روزنامه نگاران و فعالان سیاسی منتقد به عنوان موارد عمده نقض حقوق بشر اشاره کردند و از گزارشگر ویژه خواستند توضیح دهد که چگونه میتوان تهران را متقاعد به رعایت حقوق بشر در این حوزهها کرد. کشورهای غربی همگی از گامهای حداقلی برداشته شده توسط دولت به ویژه تدوین منشور حقوق شهروندی جدید استقبال کردند ولی خواهان اقدامهای عملی تهران شدند.
فرصتی برای گروههای غیردولتی
برخی نهادهای غیردولتی حاضر در نشست هم این فرصت را داشتند که موضع خود را در قبال گزارش احمد شهید بیان کنند. دیان علایی، نماینده بهاییان در سازمان ملل متحد در سخنان خود گفت که وضعیت این اقلیت مذهبی در ایران پس از روی کار آمدن دولت روحانی هیچ تغییری نکرده و در منشور حقوق شهروندی تدوین شده توسط دولت روحانی هم هیچ اشارهای به این اقلیت نشده است. گروه کانادایی "وکلا برای وکلا" نیز موضوع فشار علیه وکیلهای حقوق بشری در ایران را طرح کرد و از نسرین ستوده و عبدالفتاح سلطانی به عنوان قربانیانی یاد کرد که بابت فعالیتهای قانونیشان تحت پیگیر قرار گرفتهاند. حسن نایب هاشم، نماینده سازمان غیردولتی سودویند در سخنان خود به حمله های شخصی علیه گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر و دبیرکل سازمان ملل توسط مقام های ایران اشاره کرد و گفت که این نوع حملات نشان می دهد روندها در ایران به طور واقعی تغییر نکرده است. وی موضوع اعدامها در ایران را نیز مورد توجه قرار داده و از تلاش های گزارشگر ویژه برای جلوگیری از اجرای بی رویه احکام اعدام حمایت کرد. دو تشکل حامی حکومت ایران نیز در این بخش از نشست به بیان نظرات خود پراختند و خواهان آن شدند که گزارشگر ویژه به موضوع تحریم های بین المللی علیه جمهوری اسلامی به عنوان یکی از موارد نقض حقوق شهروندان ایرانی بپردازد.
اقلیتهای قومی موضوع بحث جانبی
ساعتی پس از پایان نشست شورای حقوق بشر در ژنو یک نشست جانبی توسط سازمان غیر دولتی سودویند در مقر سازمان ملل برگزار شد و موضوع اقلیتهای قومی توسط سخنرانهای این نشست مورد بررسی قرار گرفت. روح الله مرادی درباره اقلیت قومی قشقایی٬ فرامرز مرمزی درباره عربهای ایران٬ ژیلا تبریزی پیرامون وضعیت آذریها و اجمد حسین پناهی درباره کردها سخن گفتند. امیر صفاریان هم نگرانیهای محیط زیستی درباره آثار ریزگردها در ایران را موضوع سخنرانی خود کرده بود. فرامرز مرادی گفت که عربها در ایران به دلیل تبعیضها شهروند درجه دو به شمار میروند و تنها در سال گذشته بیش از ۳۰۰ نفر در مناطق اهوازی بازداشت شدهاند. ژاله تبریزی گفت که مبارزه علیه تبعیض فرهنگی یکی از خواستههای اصلی آذری زبان هاست و حق تحصیل به زبان مادری را به عنوان یکی از اولویتهای قومی در ایران معرفی کرد. روح الله مرادی گفت که قشقاییها با وجود جمعیت ۳ میلیونی در ایران از داشتن روزنامه و نهادهای فرهنگی خاص خود محروم هستند. جاوید پناهی گفت که بیشترین زندانیان قومی ایران را کردها تشکیل میدهند و اکنون ۳۰۰ فعال کرد در زندان به سر میبرند که برای ۴۰ نفر از آنان حکم اعدام صادر شده است. امیر صفاریان هم پس از ارایه اطلاعاتی درباره عوارض ریزگردها بر سلامتی شهروندان خواهان فعالیت نهادهای غیردولتی در این زمینه بدور از تهدیدهای دولتی شد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر