الهام، شهروندخبرنگار*
اولین دوره مسابقه «ما ایرانیم» با معرفی نفرات برتر به پایان رسید. در این مسابقه که با همراهی سایتهای «ایرانوایر» و «ادیان ایران» برگزار شد، شرکتکنندگان همزیستی جامعه اقلیتهای ایرانی را در قالب گزارش، عکس و ویدیو روایت کردند. این مطلب یکی از مطالب برگزیده این مسابقه است. نویسنده این مطلب مراسم عروسی اهل تسنن را در شهرستان «بستک» توصیف کرده است.
بستک یکی از شهرستانهای استان هرمزگان است که بیشتر اهالی آن اهل سنت هستند.
***
پس از جاری شدن خطبه عقد اسلامی بین پسر و دختر با مهریهای بنا به رسم اهل تسنن بستک، یعنی ۱۹ مثقال طلا که برای تمام دختران یکسان است، مراسم عروسی طی سه شب به نامهای «حنابندان»، «دوزدی» و «فاشتی» برگزار میشود که هر کدام از این شبها آیینی خاص دارند.
در ایامی نه چندان دور، مراسم عروسی در طبقه مشایخ بستک طی هفت شبانه روز برگزار میشد اما اکنون این مراسم بدون در نظر گرفتن طبقه اجتماعی خانوادههای مرتبط با وصلت، به سه شب تقلیل پیدا کرده است. در حالی که معذوریتهای اقتصادی و محدودیتهای مالی از تفصیل این مراسم کاسته و تغییرات سبک زندگی سبب دگرگونیهایی در شیوه برگزاری آن شده است اما مردمان این منطقه همچنان در اجرای این مراسم، وسواسگونه رسوم خود را اجرا میکنند.
برگزاری مراسم عروسی نزد مردمان بستک از اهمیت زیادی برخوردار است، به طوری که همکاری خویشان و نزدیکان در برگزاری هرچه بهتر این مراسم، نمادی از همبستگی بین اهالی و جنبهای از تعصب خانوادگی به حساب میآید. در همین راستا، خویشاوندان و دوستان در تهیه مایحتاج پذیرایی از میهمانها، با پیشکش هدیههایی مانند گوشت، برنج و روغن، صاحبان مجلس را کمک و همراهی میکنند.
در اولین شب از این جشن که به نام حنابندان شهرت دارد، صرفا از بستگان عروس دعوت میشود. دختران جوان محفل برای تزیین جایگاه عروس و آماده کردن حنا و دیگر وسایل پذیرایی، خود را زودتر به خانه عروس میرسانند.
دیوار پشت جایگاه عروس را با پارچههای رنگینی مزین به ذکرهای قرآنی، سجاده و برگ درخت نخل تزیین و برای عروس نشیمنگاهی با بالش و تشک زری دوزی شده به رنگ سبز فراهم میکنند؛ آذینی که در آن سعی میشود از عرفان مذهب با بهرهگیری از تقدس آیات قرآن و نیروی کائنات مانند برگ نخل که نمادی از سبزی و جاودانگی در زندگی است، برای این پیوند طلب پایداری و خوشبختی کنند.
در این شب، عروس به کمک زنان اقوام خود با سرخاب و سفیدآب آرایش میشود و لباسی محلی به رنگ سبز با گلدوزیهای فراوان طلایی بر تن میکند. رنگ سبز در بین مردمان این منطقه از تقدس بالایی برخوردار است و یادآور رشد و بالندگی است و رنگ طلایی نقشهای لباس، نمادی از کامروایی و خوشبختی دختر جوان است.
اهالی بستک برای اجرای موسیقی در این شبها همواره میزبان زنانی هستند که به «شروه» خوانی، ترانههای محلی و ساز «دایره» تسلط دارند. معمولا این خوانندگان روبهروی هم در وسط مجلس جای میگیرند و بقیه زنان میهمان دایرهوار اطراف آنها مینشینند و خوانندگان و نوازندگان را در حالی که با ساز دایره مشغول شروهخوانی هستند، با کف زدن و تکرار بخشی از ابیات همراهی میکنند.
شروهخوانی جزو رسوم این شبها است. شروه یا شرونت یا شروا، گونهای از خوانندگی است که در استان هرمزگان و بوشهر رواج بسیار دارد و معمولا اشعار دوبیتی را که اغلب سرایندگان آنها از همان خطه هستند، به این سبک اجرا میکنند. مضمون شروه ها در این شب، وصف دلتنگیهای مادرانه به واسطه جدایی از دختر است.
در شب حنابندان، دختران دم بخت مجلس بر دست عروس نقشهایی از حنا میزنند که هرکدام از آنها خاطرهای از خانه پدری را در افکار عروس تداعی میکنند.
به نظر میآید خانواده عروس جهت فراهم آوردن مجالی برای تجدید خاطرات دوران تجرد عروس، وداع او با بستگان خویش و آماده کردنش برای ورود به زندگی مستقل، امشب فقط میزبان اقوام خود هستند.
طی مراسم عروسی، میهمانها با آب و چای و قلیان پذیرایی میشوند اما در این سه شب جشن، صبحانه، ناهار و شام را در منزل پدر عروس یا داماد صرف میکنند. بنابراین زنان حاضر در مجلس از نیمههای شب مشغول تهیه صبحانه میهمانها میشوند.
مراسم امشب تا سحرگاه که میهمانها با صبحانهای شامل «بلالیت شیرین» (ورمیشل) و «نخود» و «نان فلزن» پذیرایی شوند، ادامه مییابد.
نان فلزن نانی است که با مواد اولیه آرد گندم، سس ماهی و پیاز و سبزیجات طبخ میشود.
شب دوم جشن را دوزدی می نامند. در این شب که خانواده عروس پذیرای میهمانهایی از سوی بستگان خویش و داماد هستند، عروس با آرایشی مانند شب قبل اما با لباسی محلی به رنگ قرمز که نشان از عشق و هیجان و سرزندگی دارد، در مراسم حضور مییابد.
در این شب، رسم بر آن است که چهره عروس را که شرم و حیایی دخترانه از اولین دیدار خانواده داماد بر رخسار او هویدا است را با چادر تا پایان مراسم بپوشانند. به نظر میرسد بنا به این رسم پوشش که تداعی کننده آشکار نبودن و مخفی کاری است،امشب را دوزدی نام نهادهاند.
امشب در خانه پدر داماد مراسم حنابندان داماد بر پا است و حنای آماده شده توسط مردان اقوام در بخش مردانه میهمانها بر دست و پای داماد نهاده میشود و دستان و پاهای او را با پارچههایی سبز رنگ میپوشانند.
پس از پایان حنابندان، داماد در حالی که مردان به رقص «پابلندی» و «سپا»مشغول هستند، زنانی از بستگان داماد با مهیا کردن قسمتی از حنا و هدیههایی برای پیشکش به عروس، رهسپار خانه او میشوند.
پابلندی و سپا رقصهایی مهم هستند که اهالی بستک در مراسمهای شادی اجرا میکنند. این رقصها گروهی و به صورت دایرهوار اجرا میشوند.
رقص پابلندی با بلند کردن بیش از حد پا و چرخشی ۹۰ درجه در هر گام و چرخاندن دو دستمال رنگین در دست انجام میشود و رقص سپا که بسیار شبیه رقص مناطق لرنشین است، با دو گام به عقب و یک گام به جلو و نیز چرخاندن دستمال و در بعضی روستاها با کف زدن همراه است.
در این شب، زنان مجلس علاوه بر شروهخوانی در وصف جمال عروس و داماد و دعای خیر برای زندگی آنها، با خواندن ترانه و دایره نوازی، رقصی به نام «بی دی» انجام میدهند؛ رقصی گروهی با ریتمی آرام نسبت به رقص پابلندی.
زنان با تجربه مجلس با همکاری هم در کنار مراسم رقصی که در میانه حیاط برقرار است، در گوشهای دیگر به مهیا کردن حلوا و نخود برای پذیرایی از مدعوین مشغول میشوند.
روز سوم با بردن عروس به حمام در میان هلهله و شروهخوانی زنان، آرایش او و کمک به پوشیدن لباس محلی که امروز سفید رنگ با زری دوزی است و بر سر انداختن چادر سفید عروس، شروع میشود.
لباس عروس در شب عروسی مانند سایر فرهنگها به رنگ سفید انتخاب میشود که نشانه پاکی و صداقت است.
در عصر سومین روز جشن، «سرتراشان داماد» که با مشایعت او توسط اهالی تا سر آب روانی که در اطراف بستک جاری است، به نیت تطهیر و پیرایش، در وسط حیاط ادامه مییابد.
داماد در حالی که زنان و مردان و بچهها اطراف او حلقه زدهاند و با نوای «نیانبان» و «دهل»، پابلندی میرقصند، با همراهی مردان مسن مجلس لباس بر تن میکند و برای مراسم شب مهیا میشود.
لباس داماد که در ایام دور شامل بلوزی بلند و شلواری گشاد به رنگ روشن، پارچهای به نام «مندیل» که بر سر بسته میشد و کمربندی سبز رنگ بوده، اکنون به کت و شلوار مبدل شده است.
شب سوم را که در آن جشن به پایان میرسد ولی آشنایی و اخوت دو خانواده به موجب این وصلت فرخنده آغاز و عروس با چهرهای بدون حجاب در بین کل مدعوین حاضر میشود، فاشتی نام نهاندهاند. از آنجایی که بر اساس رسم مردم بستک، تهیه جهاز بر ذمه خانواده داماد است، بعد از آن که خانواده داماد هر کدام قسمتی از جهیزیهای که برای این زندگی مشترک فراهم آوردهاند را به زوج جوان اهدا کردند، فقط زنان میهمان برای برگزاری جشن و پایکوبی در منزل پدر عروس حاضر میشوند و مردان در فضای باز و میدانگاهی که با چراغهای فراوان روشن و پر نور است، جمع می شوند و به رقص و پایکوبی میپردازند.
به دلیل پایبندی زیاد مردمان بستک به موازین اسلامی اهل تسنن، همه مراسمهای عروسی به صورت مردانه و زنانه و تفکیک شده اجرا میشوند.
- برای حفظ امنیت نویسنده مطلب از نام مستعار استفاده شده است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر