روز یکشنبه ۲۳آبان۱۴۰۰ رسانههای ایران از مرگ دردناک مادری به نام «فاطمه» نوشتند که بعد از عمل سزارین، گاز استریل برای سه سال در شکمش جا مانده، عفونت کرده و دردی جانکاه داشته که سرانجام منجر به مرگ او شده است. خانواده فاطمه اما تنها خانوادهای نیستند که در هفته گذشته به علت قصور پزشکی رخت سیاه به تن کردهاند. داستان غمانگیز مرگ بر اثر اشتباهات پزشکی قصه پرتکرار این روزهاست. روایت تلخ خانوادههای داغدار و گفتوگو با چند پزشک متخصص را درباره خطای پزشکی در این گزارش میخوانید.
***
داستان مرگ دردناک فاطمه ۲۵ ساله در دو روز گذشته در صفحه حوادث رسانهها منتشر شده است.
«فاطمه» روز ۱۳مهر۱۳۹۷ فرزند دوم خود را در یک بیمارستان دولتی به دنیا آورد. یک هفته بعد از زایمان و وقتی سوزش و درد بخیهها فروکش کرد، دلدردهای شدید فاطمه امانش را بریده بود. با اینکه بارها به پزشکان متعددی مراجعه کرده و سونوگرافی و سیتیاسکن داده بود، اما علت دردش را به موقع تشخیص ندادند. همسرش به روزنامه همشهری گفته فاطمه صبور بود و درد را تاب آورده بود.
اما با وخامت حالش، به تصور اینکه کیست شکمی دارد درخواست امآرآی دادند و راهی اتاق عمل شد. اما وقتی جراحان، شکم فاطمه را باز کردند، با پدیده عجیبی مواجه میشوند. گاز استریل جا مانده در شکم بیمار، روده او را سوراخ کرده و امعا و احشا شکمی را درگیر عفونت کرده بوده. کادر جراحی اقدام به فیلمبرداری کردند و این ویدیو به قاضی «حبیب صادقی»، بازپرس ویژه قتل تهران و بعد از آن به دادسرای جرایم پزشکی ارائه شد تا علت مرگ زن جوانی که فقط ۲۵ بهار، فرصت زندگی داشت، مورد ارزیابی قرار گیرد.
روشن است که سهلانگاری انسانی عامل مرگ فاطمه بوده است؛ با این همه دکتر «سعید»، ساکن خوزستان به ایرانوایر میگوید عفونت بیمارستانی که یک مکان کاملا مهیا برای رشد آلودگی است، اشتباه در تزریق و یا احتمال اشتباه در عمل جراحی، یک امر محتمل است.
به گفته او خطای انسانی هرگز به صفر نمیرسد؛ اما سعی یک سیستم باید بر آن باشد که این خطا را به حداقل کاهش دهد: «تصور نمیکنم به دلیل شلوغی بیمارستانها و نامتناسب بودن عرضه و تقاضا، ارادهای برای کاهش خطا وجود داشته باشد و اگر چنین ارادهای هم باشد، گمان نمیکنم اساسا امکانپذیر باشد. مثلا در کشورهای پیشرفته، پزشک تا یک سقفی میتواند کار کند و از آن ساعت به بعد، کار کردنش قانونی نیست. در ایران خستگی پزشک، یکی از مهمترین عوامل ارتکاب خطاست. پزشک کافی وجود ندارد، پرستارها دو شیفت یا حتی گاهی سه شیفت کار میکنند. تصورش را بکنید شب تا صبح بیدار باشی و فردا تا عصر هم سر پا بمانی. به هر حال درصد اشتباه را افزایش مییابد.»
همزمان در همان روز مرگ فاطمه، یک بیمار دیگر به دلیل اشتباه پرستار در تشخیص دارو، در بیمارستانی در رفسنجان درگذشت.
«سعید خانی» که به علت یک مشکل سرپایی راهی بیمارستان شده بود، از آنجا خارج نشد و یکی از پرستاران بیمارستان که میخواسته به بیمار، ویتامین ث تزریق کند، به دلیل شباهت بین این دارو با داروی دیگر و تزریق اشتباه، باعث مرگ بیمار شد.
دکتر «لادن رضایی عدل» متخصص قلب و عروق ساکن قم، به ایرانوایر میگوید نباید فاکتور تجهیزات فرسوده را نادیده گرفت: «هر چه روشهای تشخیصی و درمانی، بهروزتر و تجهیزات پزشکی، پیشرفتهتر باشد، درصد خطای پزشکی کاهش مییابد. مسلما با توجه به شرایط فعلی در ایران، بسیاری وسایل تشخیصی یا داروهایی که در بازار جهانی قابل دستیابی هستند، در ایران قدیمیاند و همین موضوع درصد خطا را افزایش میدهد.»
خبر مرگ ناشی از خطای پزشکی در این هفته، به این دو مورد محدود نشد، «مهرنوش جعفری»، دختر جوان و نخبه اهوازی به دلیل آنچه پدرش تزریق اشتباهی و بیش از اندازه داروی بیحسی خوانده، عامل مرگ مغزی او شد. او برای یک جراحی کوچک زیبایی به کلینیک معروفی مراجعه کرده بود.
بهمن سال گذشته «بابک سلحشور»، مدیر کل امور کمیسیون پزشکی قانونی گفته بود پروندههای قصور پزشکی در ایران با رشدی ۱۲ درصدی مواجه بوده و عمده شکایتها هم مربوط به جراحی زنان و زایمان است.
از مجموع ۱۶ هزار و ۵۳۶ پرونده تشکیل شده در سال گذشته، وقوع قصور پزشکی در بیش از شش هزار و ۱۴۹ پرونده ثابت شده و در بسیاری موارد، رای به محکومیت پزشک صادر شده است.
مرگ نابهنگام زن جوان در یکی از بهترین بیمارستانهای ایران
«مهدی محمودی» پدری داغدار است که دختر جوانش را بر اثر خطای پزشکی از دست داده است. گفتوگو با آقای محمودی نشان میدهد که مرگ بیمار، الزاما در بیمارستان دولتی یا شلوغ رخ نمیدهد. او حین مصاحبه چندین بار بغضش میترکد. دختر ۳۳سالهاش «ویدا» در سپیدهدم یک روز در مردادماه سال گذشته، در نهایت صحت و سلامت و شادابی و با آرزوی خوشیمنی، برای اولین زایمان خود راهی بیمارستان خصوصی دی تهران شد. قرار بود یک پزشک مشهور، «حمید مظاهری» او را جراحی کند. اما ویدا هرگز کودکش را ندید.
دکتر جراح عمل جراحی را با موفقیت به پایان رساند. به مادر بزرگ نوزاد تبریک گفت و راهی اتاق عمل شد تا به داد بیمار بعدی برسد. مادر ویدا وقتی دستهای دخترش را لمس کرد، متوجه غیرعادی بودن وضعیت دخترش شد. کادر پزشکی را صدا زد. ویدا آثار حیاتی نداشت، بلافاصله عملیات احیا برای بازگرداندن او انجام شد. با این همه ویدا به دلیل استفاده بیش از حد از داروی بیهوشی و بعد از هفتاد روز تحمل وضعیت کما، درگذشت.
مهدی محمودی بعد از این ماجرا به دادسرای ویژه رسیدگی به امور پزشکی شکایت کرد: «فرزندم در نهایت صحت و سلامت راهی اتاق عمل شد. شما هرگز تصورش را نمیکنید که فرزندتان با جراحی سزارین بمیرد. کارشناسان پزشکی قانونی وضعیت جسمی دخترم را فقط تا پنج درصد دخیل در مرگ او دانستند. یعنی ۹۵ درصد، بر عهده قصور کادر بیمارستان بود. پزشک بیهوشی به میزان ۴۵ درصد، مدیر بیمارستان به عنوان کسی که مسوول فنی آنجا بوده و میبایست روی کار ابواب جمعی بیمارستان نظارت میداشته تا ۳۵ درصد و هفتونیم درصد این تقصیر، متوجه پرستاران بخش ریکاوری و مسوول مانیتور کردن بیماران بود.»
در گزارش پزشکی قانونی نوشته شده بود، علت مرگ ویدا محمودی تزریق اضافه بر میزان داروی القاکننده بیهوشی بوده است.
پدر ویدا میگوید آنها حتی تا زمان انتقال بیمار به بخش عمومی هم متوجه نشده بودند که او هنوز به هوش نیامده است: «شاید اگر متوجه شده بودند میتوانستند اکسیژن به مغزش برسانند. دیر دیدند و از دست دادن همین دقایق طلایی باعث شد سکته مغزی کند. در همان دقایق اولیه، بازرسانی از طرف وزارت بهداشت به بیمارستان آمدند و موضوع در دانشگاه امور پزشکی ایران هم مطرح شد. اما پزشک بیهوشی به نام دکتر حوائجی که حتی حکم محکومیتش هم در جریان رسیدگی به پرونده صادر شده، در هیچ دادگاهی حاضر نشد. بخش بزرگی از تقصیرات متوجه او بود؛ اما به دادگاه بیتوجهی کرد.»
علیرغم صدور حکم محکومیت پزشکان بیمارستان، آنها به پرداخت دیه و نفری هشت میلیون تومان جزای نقدی محکوم شدند. مهدی محمودی که خودش هم حقوق خوانده، میگوید مجازات چنین جرمی در قانون، یک تا سه سال حبس است: «من میدانم فرزندم دیگر برنمی گردد. اما تقاضا کردم به این پرونده رسیدگی کنند تا امکان بروز این اشتباه برای کسانی که فریادرس ندارند و یا برای زنانی که در معرض این قصورند، کمتر شود؛ وگرنه دیه برای من چه اهمیتی دارد؟ من محتاج دیه نبودم. الان چرا باید نوهام از موهبت مادرش محروم باشد؟»
خطای پزشکی تا چه حد قابل کنترل است؟
دکتر «فرین کمانگر»، استاد دانشگاه مورگان که سابقه ریاست دپارتمان تحلیل بهداشت عمومی این دانشگاه را هم در کارنامه خود دارد، به ایرانوایر میگوید راهحلهایی برای کنترل خطای پزشکی در دنیای پزشکی تدوین شده که میشود با توسل به آنها، درصد قصور را تا حد قابل توجهی کاهش داد.
او به اقداماتی اشاره میکند که در دنیای پزشکی مدرن برای کنترل قصور پزشکی تدوین شده است: «در این مورد کارهایی انجام شده، شخصی به نام پیتر پرنوس که هم اکنون هم در دانشگاههای آمریکا مسوولیتهای زیادی دارد، چند سال پیش که در دانشگاه هاپکینز بود، یک پروتکل چکلیست برای بخش مراقبتهای ویژه ابداع کرد، کتابهایی همچون بیماران ایمن و بیمارستانهای هوشمند را هم در این باره که چگونه این چک لیستها میتواند به کاهش خطای پزشکی کمک کند، نوشت.»
او در ادامه صحبتهای خود به محقق بهنام دیگری اشاره میکند که دغدغه کاهش خطای پزشکی را داشته است: «محقق دیگری در هاروارد به نام آتول گاوانده که مطالب فراوانی در مورد بهداشت عمومی و کاهش خطای پزشکی برای نیویورکر و نشریات معتبر نوشته، برای ورود و خروج از اتاق عمل، چکلیستهایی تدوین کرده مبنی بر اینکه چه کارهایی باید بکنیم که با کمترین میزان آسیب و خطا روبرو باشیم. آتول استدلالش این بود که هواپیماها همواره با خطر سقوط روبرو میشوند؛ اما چطور برخی شرکتهای هوایی، احتمال سقوط را به حداقل رساندهاند؟ چون چکلیستهای سختگیرانهای تهیه کردهاند و پیش از پرواز، همه موارد لازم را بررسی میکنند.»
کمانگر معتقد است با اجباری کردن یک لیست چند شمارهای، میتوان خطای انسانی در اتاق عمل را کاهش داد.
به نظر میرسد مواردی همچون ساعت کار اضافی، وجدان کاری، قوانین سختی که کادر پزشکی را به سلامت بیمار متعهد میداند و تمرین و آموزش کیفی پزشکان میتواند در کاهش خطای پزشکی موثر باشد.
خطاهایی که اگر کنترل میشد، زنی همچون ویدا هم میتوانست کنار فرزندش باشد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر