توافق جدید ایران وسوریه؛ تبادل علم یا تبلیغ فرهنگ شیعه؟

دکتر «بسام ابراهیم»، وزیر آموزش عالی دولت بشار اسد در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۲۱ مصادف با ۱۸ آبان ۱۴۰۰ بر اهمیت همکاری دانشگاه‌های سوریه و ایران در زمینه‌هایی؛ مانند تحقیق و تولید و پروژه‌های علمی و معرفت‌شناختی و ارتباط آنها با برنامه‌های توسعه، صنعتی و تولیدی بین دو کشور تاکید کرد.

به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه «سانا»، وی این سخنان در دیدار با هیئت ایرانی؛ متشکل از دکتر «سیدمحمد مقیمی»، رئیس دانشگاه تهران و مدیران دانشکده‌های مختلف آن در پایتخت ایران ابراز داشت. در این نشست، دکتر «شفیق دیوب»، سفیر سوریه در تهران نیز حضور داشت. مسئولین ایرانی و سوری در این نشست همچنین اهمیت تلاش برای استفاده از تکنولوژی‌های جدید، به‌ویژه نانوتکنولوژی و تهیه طرحی برای اجرای آن، سازوکارهای اجرایی همکاری دانشگاه‌های سوریه و ایران، تاسیس مراکز تحقیقاتی در دو کشور به منظور همگامی با آخرین دستاوردهای علمی را مورد بررسی قرار دادند.

ابراهیم در ادامه بر ضرورت تبادل تجربیات و استاد و دانشجو، انجام پژوهش‌های مشترک، تاسیس دانشگاه‌های دوقلو (خواهرخوانده) و بوستان‌های دانش و فناوری و سوپروایزری پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی که همگی موجب تقویت همکاری علمی ایران و سوریه می‌شود و پیشرفت دو کشور  را در پی خواهد داشت، تاکید کرد.

سیدمحمد مقیمی به همراه مدیران دانشکده‌های دانشگاه تهران نیز به نوبه خود آمادگی کامل‌ ایران را برای تقویت همکاری علمی بین طرفین از طریق افزایش اعطای بورسیه تحصیلی به دانشجویان سوری و اجرای پروژه‌های علمی مشترک را اعلام کرد.

وزارت آموزش عالی دولت سوریه در سال ۲۰۱۷ هم اعلام کرد که ایران در راستای اجرای توافق‌نامه‌های فرهنگی بین دو کشور ۱۰۷ بورسیه رشته‌های مختلف، به‌جز پزشکی برای سال تحصیلی ۲۰۱۷-۲۰۱۸ به دانشجویان سوری اختصاص داده است.

به گزارش خبرگزاری «سانا»، در پایان این نشست همچنین دکتر «محمد یسار عابدین» و سید محمد مقیمی، به ترتیب از سوی دانشگاه‌های دمشق و تهران تفاهمنامه‌ای را به‌عنوان اساس و پایه تمام توافق‌های طرفین در حوزه تخصص‌های آموزشی در آینده را امضا کردند. گفتنی است در تاریخ ۲۳ ژانویه ۲۰۲۰ مصادف با ۳ بهمن ۱۳۹۸ نیز وزارتخانه‌های آموزش و پرورش ایران و سوریه تفاهمنامه‌ای را برای تبادل توانمندی‌ها و تجربیات در زمینه‌های علمی، آموزشی، تربیتی و ارائه خدمات فنی، مهندسی و تعمیر مدارس به امضا رساندند.

روزنامه «واشنگتن پست» هم چندی پیش گزارشی درباره کتاب‌های آموزشی مدارس ایران را منتشر کرد. در این گزارش با اشاره به اینکه از طریق این کتاب‌ها، فرهنگ فرقه‌گرایانه تبلیغ و تقویت می‌شود، آمده است که برعکس دوره اخیر، در چند دهه نخست پس از انقلاب اسلامی این کشور، اختلافات مذهبی موجود در خاورمیانه، مسئله‌ای اساسی و حادّی به شمار نمی‌رفت.  

به گزارش روزنامه مذکور، «کتاب‌های درسی جدید در ایران شدیدا قوم‌گرایانه هستند و تاکید می‌کنند که هویت ایرانی باید بر مبنای مذهب تشیع باشد.».

دکتر «طاهره کاغذچی» اندیشمند برجسته ایرانی هم به اشکالات و نواقص موجود در نظام آموزشی این کشور اشاره و تصریح کرده است: پروسه آموزشی در ایران استعدادها را نابود می‌کند. جوانان در چنین شرایطی دچار افسردگی می‌شوند، چون درس‌ها و امتحانات مبتنی بر حفظ متن، تکراری و خسته‌کننده هستند. مشکلات پژوهشی دیگری نیز در کشور ما وجود دارد که نمی‌توان تمام آنها را در اینجا بررسی کرد.

ایران و سوریه تاکنون ۱۱ توافق‌نامه در زمینه‌های اقتصادی، علمی، فرهنگی، سرمایه‌گذاری، مسکن و غیره را امضا کرده‌اند. بسیاری از شرکت‌های ایرانی، از جمله هلدینگ «نگین» در ماه‌های اخیر امتیاز اجرای پروژه‌های بازسازی و سرمایه‌گذاری در سوریه را گرفته‌اند.

سایت ایران وایر نیز چند ماه پیش گزارشی پیرامون رقابت ایران و روسیه در سوریه را تهیه کرد. براساس آن گزارش، این رقابت تنها محدود به حوزه‌هایی مانند نفت و برق و منابع اقتصادی نمی‌شود، بلکه به زمینه آموزشی نیز سرایت کرده است. برای نمونه، ایران برای گنجاندن درس آموزش زبان فارسی در سوریه و افزایش سطح آگاهی مردم این کشور نسبت به مذهب دوازده امامی تلاش می‌کند. از نهاد «مجمع تقریب» که برای ایجاد نزدیکی بین دیدگاه‌های پیروان مذاهب تاسیس شده است نیز برای گسترش فرهنگ شیعی در سوریه استفاده می‌شود.

از سوی دیگر، روسیه به دنبال تدریس فرهنگ و زبان روسی در دانشگاه‌های سوریه است. در همین راستا، زبان روسی در سال ۲۰۱۴ رسما به‌عنوان زبان دوم در برنامه‌های آموزشی دو مرحله لیسانس و فوق لیسانس دانشگاه‌های سوریه گنجانده شد. دپارتمان زبان روسی نیز در دانشگاه دمشق تاسیس و افتتاح شده است. علاوه بر این، برخی کتب و برنامه‌های آموزشی روسی نیز در مدارس سوریه تدریس می‌شود.

ایران نیز به نوبه خود بر درخواستش از رژیم سوریه برای تدریس رسمی و الزامی زبان فارسی در مدارس این کشور اصرار می‌ورزد. تهران و دمشق سال گذشته توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که بخشی از آن، کمک ایران به بازسازی مدارس در سوریه است. بلافاصله پس از امضای این توافق، محسن حاجی میرزایی، وزیر وقت آموزش و پرورش ایران بر لزوم گنجاندن زبان فارسی در نظام آموزشی سوریه تاکید کرد.