«حسن خمینی»، نوه رهبر پیشین جمهوری اسلامی ایران روز ۱۶ مهر ۱۴۰۰، در مراسمی که در حسینیه «جماران» برگزار شد، ادعا کرد: «جز از مسیر دین، به برابری نمیرسیم.»
او این ادعا را بن‌مایه تفکر علامه «محمدرضا حکیمی» که حدود ۴۰ روز پیش فوت کرد، دانست و گفت: «برابری از دین بر می‌آید و دین دال بر برابری است و شما را برابر می‌خواهد. دین شما را برادر آفریده است. از منظر دینی است که همه انسان‌ها فرزند آدم و حوّا هستند. این نگاه برابری، پایه‌ای است که از دل آن دموکراسی، آزادی و پذیرش آزادی برای بشر در می‌آید. از دل آن، عدالت بیرون می‌آید.»
آیا دین و حکومت دینی به برابری منجر شده است؟ آیا در دنیا کشوری داریم که مبتنی بر اصول دینی، برابری را رقم زده باشد؟ کشورهایی که در شاخص عدالت رتبه‌های تک رقمی دارند، آیا با اصول دینی اداره می‌شوند؟ ایران و سایر کشورهای اسلامی و کشور یهودی‌نشین اسرائیل در کجای جدول شاخص عدالت قرار دارند؟
«ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
برابری و تبعیض جنسیتی
وقتی مساله برابری مطرح می‌شود، اولین شاخصی که نظرها را به خود جلب می‌کند، شاخص «برابری جنسیتی» است. چه‌قدر کشورهای جهان در تحقق ایده برابری جنسیتی، موفق عمل کرده‌اند؟
«سازمان جهانی اقتصاد» (World Economic Forum) از جمله موسساتی است که به طور سالانه نگاهی ویژه به مساله برابری جنسیتی دارد و گزارشی از عملکرد کشورها در کاهش فاصله جنسیتی منتشر می‌کند.
نگاهی به گزارش ۲۰۲۰ این سازمان و رنکینگ کشورهای عضو نشان می‌دهد از میان ۱۵۳ کشوری که مورد سنجش قرار گرفته‌اند، ۱۰ کشور ایسلند، نروژ، فنلاند، سوئد، نیکاراگوئه، نیوزیلند، ایرلند، اسپانیا، رواندا و آلمان بالاترین جایگاه را دارند؛ یعنی شکاف جنسیتی در این کشورها به حداقل رسیده است.
در نقطه مقابل، کشورهای یمن، عراق، پاکستان، کنگو، ایران، چاد، عربستان، لبنان، عمان و مراکش که عموما مسلمان‌نشین هستند و دین نقشی هرچند ظاهری در حکومت آن‌ها دارد، ۱۰ رتبه آخر جدول را از آن خود کرده‌اند. در این رنکینگ، کشور اسرائیل و امریکا جایگاهی بهتر از ۶۴ و ۵۳ ندارند.
سازمان اقتصاد جهانی در سنجش میزان برابری جنسیتی در کشورهای عضو، از چهار زاویه به این مساله پرداخته است:
- دسترسی برابر به سلامت
- دسترسی برابر به آموزش
- مشارکت اقتصادی و برابر بودن فرصت‌ها
- حوزه سیاسی و برابری جنسیتی
برآورد منطقه‌ای سازمان جهانی اقتصاد که در نمودار زیر به تصویر کشیده شده است نیز نشان می‌دهد که حکومت‌های سکولار غرب اروپا کمترین فاصله زمانی را تا از بین رفتن کامل شکاف جنسیتی و کشورهای مسلمان منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بیشترین فاصله را با تحقق برابری دارند:
بررسی‌های سازمان جهانی اقتصاد نشان می‌دهد که وضعیت ایران از منظر برابری جنسیتی، در میان کشورهای منطقه نیز وخیم بوده و در میان ۱۹ کشور منطقه، رتبه ۱۶ را به خود اختصاص داده است. این رتبه نشان می‌دهد حکومت دینی در ایران بدترین نتیجه را برای شکاف جنسیتی در میان کشورهای جهان رقم زده است:
برابری در محیط کار
وقتی به طور مشخص به مساله برابری در محیط کار پرداخته می‌شود، باز کشورهای عموما سکولار در صدر بهترین کشورها قرار دارند.
رنکینگ جهانی شاخص برابری در محیط کار که در «Women's workplace equality index» در دسترس است، نشان می‌دهد کشورهای استرالیا، کانادا، نیوزلند، اسپانیا، مکزیک، بوسنی و هرزگوین، بریتانیا، لیتوانی، ایسلند، و لتونی بالاترین رتبه‌ها را در اختیار دارند. اگرچه در این لیست نام کشوری با اکثریتی مسلمان به نام بوسنی و هرزگوین هم دیده می‌شود ولی جالب توجه است که این کشور دارای حکومتی سکولار و دموکرات و در حال پیوستن به اتحادیه اروپا است.
کشورهایی که در نقشه زیر با رنگ سبز مشخص شده‌اند، ۱۰ کشور اول دنیا با بالاترین نرخ برابری جنسیتی در محیط کار به شمار می‌روند:
در نقطه مقابل، کمترین عدالت جنسیتی در محیط کار را در کشورهای یمن، سوریه، قطر، سودان، ایران، موریتانی، عراق، بحرین، کویت و عمان شاهد هستیم با اکثریتی مسلمان و دارای حکومت‌هایی دینی یا شبه‌دینی.
جهان بدون تبعیض
تبعیض یکی از مسایلی است که در بسیاری از کشورهای دنیا جاری است و کمتر کشوری را می‌توان در ردیف کشورهای عاری از تبعیض نام برد.
گزارش سال ۲۰۲۰ «Migrant Integration policy index» از کشورهای مقدونیه شمالی، بلغارستان، سوئد، بلژیک، پرتغال، کانادا و فنلاند به عنوان کشورهایی که کمترین تبعیض در آن‌ها وجود دارد، یاد کرده است.
نقشه زیر، وضعیت تبعیض در کشورهای جهان را نشان می‌دهد؛ گزارشی که در آن نیز نمی‌توان رابطه مثبتی میان دین‌داری و تبعیض‌زدایی یافت. هرچه کشورها توسعه یافته‌تر و به اصول دموکراسی پایبندتر هستند، رابطه نزدیک‌تری هم با تبعیض‌زدایی دارند:
نتایج گزارش سال ۲۰۲۱ «Corporate Equality Index» نشان می‌دهد هر ساله تعداد بیشتری از کمپانی‌های بزرگ دنیا به تبعیض علیه اقلیت‌های جنسی پایان داده و با اصلاح مقررات خود، شرایط را برای محیط کاری عاری از تبعیض مهیاتر می‌سازند.
نمودار زیر نشان می‌دهد بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۱، چه تغییرات عمده‌ای به نفع اقلیت‌های جنسی و در جهت تبعیض‌زدایی از مقررات سازمانی کمپانی‌های بزرگ دنیا حاصل شده است؛ مقرراتی که اگر قرار بود بر اساس قوانین دینی تنظیم شوند، جایی برای تبعیض‌زدایی به نفع اقلیت‌های جنسی در آن‌ها دیده نمی‌شد:
برابری در حکومت دینی جمهوری اسلامی ایران
ممکن است وقتی صحبت از نظام جمهوری اسلامی ایران می‌شود، عده‌ای موضع بگیرند که این نظام از اصول دینی فاصله گرفته است و مدیران بی‌کفایت آن سبب بروز تبعیض‌هایی شده‌اند، حال آن که «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» با تبیین حقوق ملت، بر حکومت عاری از تبعیض اصرار دارد؛ یعنی مدعیان برابری بر اساس دین را به اصل قانون اساسی ارجاع دهند، نه آن چه در طول ۴۰ سال گذشته در ایران اتفاق افتاده است. لذا مروری داریم بر اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی که براساس دین مبین اسلام تدوین شده است تا به این سوالات پاسخ دهیم که آیا دین اسلام قائل به برابری است؟ آیا در متن قانون اساسی جمهوری اسلامی که در سال ۱۳۵۸ و توسط عده‌ای دین‌دار، براساس اصول اعتقادی دین اسلام مدون شد، برابری محقق شده است؟
در مقدمه قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران و در تشریح «شیوه حکومت در اسلام» آمده است: «حکومت از دیدگاه اسلام، برخاسته از موضع طبقاتی و سلطه‌گری فردی یا گروهی نیست بلکه تبلور آرمان سیاسی ملتی هم‌کیش و هم‌فکر است که به خود سازمان می‌دهد تا در روند تحول فکری و عقیدتی، راه خود را به سوی هدف نهایی (حرکت به سوی الله) بگشاید.»
در اصل سوم با وجود تاکید بر تبعیض‌زدایی ولی هرگز از واژه برابری استفاده نشده است. بند ۹ اصل سوم قانون اساسی، بر «رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی» و بند ۱۴ همین اصل، بر «تامین حقوق همه جانبه افراد، از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون» تاکید کرده ولی در اصول متعددی که بعد از آن‌ها آمده‌اند، انواع و اقسام تبعیض‌ها و نابرابری‌ها علیه اقلیت‌ها و زنان به رسمیت شناخته شده است.
- تبعیض علیه غیر مسلمانان و غیر شیعیان (اصول ۱۳، ۱۲ ،۲۰، ۲۶، ۶۴، ۹۱، ۹۴)
- تبعیض به نفع طبقه روحانیت شیعه، (اصل ۵)
- تبعیض علیه زنان ( اصل ۲۱)
- تبعیض علیه اقلیت‌های قومی (اصل ۱۵)
دین اگر در کشوری توانسته است برابری را جاری سازد، آن کشور به هیچ عنوان نامش ایران نیست. تمام شواهد نیز نشان می‌دهند که هر کشوری رنگ و بوی مذهبی‌تری دارد، فاصله بیشتری با برابری دارد و فاصله جنسیتی در آن بیشتر است.
جمع‌بندی
حسن خمینی، نوه رهبر پیشین جمهوری اسلامی ایران مدعی شده است: «جز از مسیر دین، به برابری نمیرسیم.»
این ادعا اگرچه در ظاهر نظری است و احتمال می‌دادیم که با دیتا و فکت نتوانیم آن را مورد درستی سنجی قرار دهیم ولی با این حال احساس کردیم بررسی شاخص‌های برابری، عدالت جنسیتی، ضدیت با تبعیض و عدالت جنسیتی در محیط کار و میزان پذیرش اقلیت‌های جنسی در کمپانی‌های بزرگ دنیا می‌تواند تصویری از واقعیت و رابطه میان دین و برابری به ما ارایه کند.
بررسی این شاخص‌ها که در ایندکس‌های «Global Gender Gap» سازمان جهانی اقتصاد، Women's workplace equality و یا Migrant Integration policy و Corporate Equality موجود هستند، نشان می‌دهد کشورهایی که به بالاترین سطح برابری دست یافته‌اند، عموما دموکراتیک، سکولار و خو گرفته با فرهنگ غربی هستند. در نقطه مقابل، ایران و سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که عموما مسلمان و دارای حکومت‌های دینی یا شبه‌دینی هستند، در رتبه‌های آخر جدول کشورهای پایبند به اصول برابری قرار دارند.
ایران نه تنها در دنیا بلکه در میان کشورهای اسلامی نیز کشوری مقید به رعایت اصول برابری شناخته نمی‌شود و در این شاخص، در قعر جدول رنکینگ جهانی و منطقه‌ای قرار دارد.
مجموع شواهد نشان می‌دهند برای یافتن جوامع معتقد به برابری، باید در میان کشورهای دموکراتیک و توسعه یافته گشت، نه کشورهای دارای حکومت‌های دینی یا شبه‌دینی. بنابراین، «ایران‌وایر» به ادعای حسن خمینی، نوه رهبر اول جمهوری اسلامی ایران مبنی بر این که «جز از مسیر دین، به برابری نمیرسیم»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.
حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی است که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است، با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر