دختر روبات‌ساز افغانستانی: سلاح ما مقابل طالب‌ها، روبات‌ها هستند

دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار

سال ۲۰۱۷ بود که دختران روبات‌ساز افغانستانی سرخط خبرها بودند؛ همان‌وقت که مدال «شجاعت» را در امریکا برنده شدند و چهره متفاوتی از زنان افغانستانی را در جهان به نمایش گذاشتند. آن‌ها تاکنون ۱۲ روبات را با کم‌ترین امکانات ساخته‌اند و هم‌چنان در پی خلاقیات‌ها و ابتکارات جدید هستند. آن‌ها در حالی‌ که پله‌های ترقی را می‌پیمایند، هم‌زمان هراس تازه‌ای دل‌‌های‌شان را می‌لرزاند؛ یعنی بازگشت «طالبان» به قدرت و اعمال محدودیت‌ بر تن، روح و توانمندی‌هایشان.

***

مجله «فوربز» در سال ۲۰۲۱، اعضای تیم دختران روباتیک افغانستانی را در فهرست ۳۰ جوان برتر و کارآفرین زیر ۳۰ سال آسیا معرفی کرد؛ آن‌هم درست زمانی‌ که زادگاه اعضای این تیم زیر حملات گروه طالبان قرار دارند و دل مردمانش از بازگشت این نیروهای تروریستی به هراس افتاده است.

در همین روزهای اخیر، صدای «الله اکبر» در شهرهای مختلف افغانستان، از جمله «کابل» و «هرات» طنین‌انداز شده که به نوعی، هم اعلام هم‌بستگی علیه نفوذ بیشتر طالبان است و هم درخواست حمایت ملی از حکومت این کشور در مقابله با آن‌ها.

در میان این هراس، دود و انتحاری‌ها، زنان بیشترین نگرانی را دارند که همواره قدرت‌گیری آن‌ها از جمله هدف‌‌ حمله‌های طالبان بوده است.

آن‌چه در حافظه مشترک مردمان افغانستان از حاکمیت طالبان نقش بسته، جنگ است و خشونت با محوریت حذف زنان و اعلام شدیدترین خشونت‌ها علیه آن‌ها.

در ادامه، متن گفت‌وگوی «ایران‌وایر»‌ را با «دیانا وهاب‌زاده»، سخن‌گوی تیم دختران روبات‌ساز افغانستان می‌خوانید:

نگرانی پیرامون بازگشت طالبان به قدرت در جامعه افغانستان موج می‌زند، آیا شما هم از این وضعیت نگرانی دارید؟

• من از خروج نیروهای خارجی نگران هستم و احتمالا در افغانستان جنگ بیش‌تر می‌شود. اگر طالبان به قدرت برسند، شاید اجازه ندهند که زنان در اجتماع حضور پیدا کنند و به مکاتب و دانشگاه‌ها بروند. جامعه جهانی باید از افغانستان، به‌ویژه حقوق و دست‌آوردهای زنان محافظت کند. ما دختران افغانستانی نمی‌خواهیم که به دوران حاکمیت طالبان برگردیم و از حقوق خود محروم باشیم. طالبان هم باید بدانند که زنان افغانستان به هیچ گروهی اجازه نمی‌دهند که حق‌شان را تلف کنند.

از دوران حکومت طالبان چه می‌دانید و چه شنیده‌اید؟

• مادر من از دوران حاکمیت رژیم طالبان قصه می‌کند [روایت می‌کند] که دختران از حق تحصیل محروم بوده‌اند. من پس از سقوط رژیم طالبان به رهبری ائتلاف جهانی امریکا به‌ دنیا آمدم و خوش‌بختانه در دوران طالبان به دنیا نیامده بودم که از حق آموزش محروم شده باشم. من حالا کلاس ۱۱ مکتب [مدرسه] هستم. تنها تصویری که از طالبان در ذهن دارم، این است که آن‌ها به زنان و دختران اجازه تحصیل نمی‌دادند. وقتی طالبان در قدرت شده بودند [حکومت را در اختیار داشتند]، مادر من از رفتن به مکتب محروم شد تا این‌ که رژیم طالبان سقوط کرد و مادر من دوباره مکتب رفت و از دانشکده ادبیات در دانشگاه هرات سند فراغت گرفت [فارغ‌التحصیل شد.] همگی اعضای خانواده من با سواد هستند و دانش آن‌ها بزرگ‌ترین سرمایه زندگی ما است. امیدوارم که دوباره زنان از حق آموزش محروم نشوند.

فکر می‌کنید در صورتی‌که طالبان دوباره قدرت را به دست‌آورد، شما می‌توانید به ساخت روبات ادامه دهید؟

• با وجود تمام نگرانی‌ها از حضور طالبان، امیدوار هستم که در ذهنیت آن‌ها تغییرات مثبتی مبنی بر مراعات کردن حقوق زنان ایجاد شده باشد. زنان بخش عمده جامعه را تشکیل می‌دهند و هیچ‌گاه نمی‌خواهند که حقوق‌شان پایمال شود. ما به جز ساخت روبات، کار دیگری کرده نمی‌توانیم [نمی‌توانیم انجام دهیم] و سلاح ما در مقابل طالبان و هر گروه دیگر، همین روبات‌ها هستند. ما با ساخت روبات‌ها، در تلاش برای به نمایش گذاشتن چهره مثبت و قوی از زن افغانستانی در سطح جهان هستیم و خوش‌بختانه توانستیم از زنان افغانستانی نمایندگی خوبی در چندین کشور بکنیم. حالا دختران روبات‌ساز افغانستانی را همه می‌شناسند. تمام این دست‌آوردها به لطف پشتکار و ساخت روبات‌های کاربردی بوده است. ما به ساخت‌ روبات‌ها هر حکومتی در افغانستان روی کار شود، ادامه می‌دهیم و این تنها روزنه امید ما است. اگر طالب هم بیاید، ما ساخت روبات‌ها را ادامه می‌دهیم. جهان بداند که زن افغانستانی امروزی از حقوقش نمی‌گذرد.

بزرگ‌ترین آرزوی شما در زندگی‌ چیست؟

• این‌که زنان از حقوق‌شان و هم‌چنین از آموزش محروم نشوند، بزرگ‌ترین آرزوی من در زندگی است. اگر طالبان هم در قدرت یک‌جا می‌شوند، باید به زنان افغانستانی اجازه بدهند که در حکومت سهیم باشد و بگذارند تا پیشرفت کنند. زنان افغانستانی باید در بخش تکنولوژی و دانش روبات‌ها پیشرفت کنند. امیدوارم که در آینده برای زنان فرصت‌های بیش‌تری برای فراگیری دانش درباره روبات‌ها فراهم شود و ما به یک کشور پیش‌رو در بخش دانش روبات‌ها مبدل شویم. این روز آمدنی است، در صورتی‌که طالبان به زنان اجازه درس خواندن بدهند.

چشم‌اندازی از صلح با طالبان دارید؟

• ما امیدوار بودیم که با امضای توافق‌نامه صلح میان امریکا و طالبان در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی در «دوحه»، پایتخت «قطر»، آرامش به افغانستان برگردد اما متاسفانه جنگ‌ها بیش‌‎تر شدند. به‌عنوان یک جوان افغانستانی، هم از حکومت و هم از طالبان می‌خواهم که جنگ را بس کنند. دوام جنگ به نفع ما نیست و همگی ما یک‌صدا صلح می‌خواهیم و زنان افغانستانی از قربانیان اصلی جنگ هستند.

از جامعه جهانی چه توقعی دارید؟

• با حضور نیروهای خارجی در افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، فصل تازه‌ای برای رشد زنان در افغانستان باز شد و آن‌ها توانستند که به مدرسه و دانشگاه بروند و حتی برخی در کشورهای خارجی تحصیل کردند. حالا که نیروهای خارجی از افغانستان خارج می‌شوند، به‌‎عنوان یک دختر افغانستانی از آن‌ها می‌خواهم که از افغانستان و حقوق زنان حمایت کنند. باید از دست‌آوردهای زنان محافظت شوند و این دست‌آوردها نباید قربانی صلح شوند. ما زنان دوشادوش مردان برای توسعه افغانستان کار می‌کنیم و همگی به امید روزی هستیم که جنگ در کشور ما ختم شود و فصل تازه‌ای برای بازسازی رقم بخورد و مردان سرزمین ما با جنگ‌افزار وداع کنند. این روز آمدنی است.