حسین امیرعبداللهیان؛ فردی که از سوی ظریف عزل شد، جانشین او می‌شود؟

«حسین امیرعبداللهیان»، معاون معزول وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اول وزارت «محمدجواد ظریف»، در دیدارهای خارجی «ابراهیم رئیسی» حاضر شده و گمانه‌هایی مبنی بر این که گزینه جانشینی ظریف در وزارت امور خارجه است، مطرح شده است.

حضور او در دو دیدار اخیر ابراهیم رئیسی با وزرای خارجه بوسنی و عمان که به تهران سفر کرده‌اند، این گمانه‌زنی را تقویت کرده است. درباره حسین امیرعبداللهیان چه می‌دانیم؟

***

امیرعبداللهیان در حال حاضر مشاور رییس مجلس شورای اسلامی و مدیرکل امور بین‌الملل آن است و این کرسی را از زمانی که از معاونت امور عربی وزارت امور خارجه برکنار شد، در اختیار دارد.

امیرعبداللهیان از دوره ریاست جمهوری «محمود احمدی‌نژاد»، معاون وزارت خارجه در امور کشورهای عربی بود. او از چهره‌های بسیار نزدیک به نیروی «قدس»، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است؛ به گونه‌ای که مامور سپاه قدس در وزارت خارجه توصیفش می‌کردند.

اغلب سفرای جمهوری اسلامی در کشورهای عربی از درجه‌داران نیروی قدس سپاه هستند و حضور امیرعبداللهیان در معاونت امور عربی، هماهنگی احتمالی میان دو طرف را تسهیل می‌کرد.
جانشین او، «حسین جابر انصاری» هرگز موقعیت امیرعبداللهیان را پیدا نکرد و از سوی نیروی قدس، زمام‌دار اصلی سیاست‌های منطقه‌ای ایران، جدی گرفته نشد.

در دوره معاونت در وزارت امور خارجه، امیرعبداللهیان از چهره‌های معتمد نظام بود. او نه تنها ملاقات‌های پی در پی با مقام‌هایی از روسیه تا بریتانیا و اتحادیه اروپا درباره سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی داشت بلکه با «حسن نصرالله»، دبیرکل «حزب‌الله» لبنان، مهم‌ترین گروه شبه نظامی نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه به طور مرتب دیدار می‌کرد و این  نشانه‌ای مهم از اعتماد آیت‌الله «علی خامنه‌ای» ‌و البته نهادهای امنیتی به او است.
امیرعبداللهیان در گفت‌وگو با خبرگزاری «تسنیم» در سال ۱۳۹۶گفته بود: «اولین ملاقاتی که من به صورت مستقیم با ایشان (نصرالله) داشتم، در سال ۱۳۸۹ بود و بعد از آن تقریبا هر چند ماه یک‌ بار ایشان را می‌بینم و میانگین جلساتی که با هم داریم، فکر می‌کنم بین سه و نیم تا شش ساعت است. جالب است بدانید که ساعت سه بامداد وقتی با ایشان صحبت می‌کنید، ایشان چنان سرحال هستند که انگار ساعت شش صبح است و نماز صبح خود را خوانده و صبحانه را میل کرده و انرژی لازم را برای صحبت کردن دارد.»

امیرعبداللهیان متولد سال ۱۳۴۳، پنج سال جوان‌تر از ظریف و اهل دامغان است. بر خلاف ظریف که خانواده‌ای متمول داشته، او در یکی از محله‌های جنوبی تهران متولد شده و زندگی کرده که حتی فاقد درمانگاه بوده است: «بعد از این که جنگ تمام شد، محله ما درمانگاهی نداشت و خیلی تلاش کردیم درمانگاه در محله دایر کنیم. خیلی از دوستانی که بسیجی و مسجدی بودند، در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی درس خوانده بودند. به فکر ما رسید این‌ها را جمع کنیم و درمانگاه خیریه راه بیندازیم.»

امیرعبداللهیان تحصیل کرده دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه است که در دوره ریاست جمهوری «حسن روحانی» منحل شد.
او پیش از انتصاب به سمت معاونت وزارت امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی در بحرین بود؛ کشوری که با قطع روابط عربستان سعودی با ایران در دی ۱۳۹۴، رابطه‌اش را با ایران قطع کرد.

بحرین اولین و آخرین محل ماموریت او به عنوان سفیر بوده است. پس از عزل از سمت معاونت، قرار بود سفیر جمهوری اسلامی در عمان شود که کشوری بسیار کلیدی در کنترل سطح تنش و بحران میان جمهوری اسلامی و غرب است. اما رسانه‌های نزدیک به سپاه می‌گویند امیرعبداللهیان این ماموریت را احتمالا در اعتراض به عزل خود، نپذیرفت.

ظریف در مصاحبه‌ای از دوران وزارتش که قرار نبود منتشر شود و افشای آن به از دست رفتن آینده سیاسی وی سرعت داد، توضیح داده است که شماره تلفن امیرعبداللهیان را به «جان کری»، وزیر وقت امور خارجه امریکا داده بود تا تماس این دو را به صورت مستقیم با هم برقرار کند.

یکی از موضوعات مورد مذاکره در حاشیه گفت‌وگوهای اتمی ایران و امریکا، مساله یمن بود. ایران از «انصارالله» یا گروه «حوثی» یمن در برابر دولت قانونی این کشور حمایت می‌کرد.
ظریف روایتی از تلاش برای تماس وزیر خارجه امریکا با امیرعبداللهیان دارد که اگر درباره شخص دیگری بود، با توجه به منعی که آیت‌الله علی خامنه‌ای برای مذاکره درباره مسایل غیر اتمی با ایالات متحده گذاشته بود، شاید آینده سیاسی معاون او را تیره می‌کرد: «من داشتم سوار هواپیمای رییس جمهوری می‌شدم که بروم اندونزی برای اجلاس کشورهای اسلامی... رییس جمهوری اندونزی ۱۰، ۱۵ کشور اسلامی را دعوت کرده بود؛ از جمله عربستان سعودی. در راه فرودگاه، کری به موبایل من زنگ زد. گفت توانستیم با سعودی‌ها برای آتش‌بس توافق کنیم. گفتم انصارالله هم آماده است، من الان دارم سوار هواپیما می‌شوم و شاید هشت ساعت در دسترس نباشم؛ این شماره دکتر امیرعبداللهیان، معاون است، اگر با ایشان تماس بگیرید، ایشان هم به آقای (قاسم) سلیمانی (فرمانده وقت نیروی قدس) می‌گوید، آقای سلیمانی هم به یمنی‌ها می‌گوید و آتش‌بس را جوش می‌دهیم.»

ظریف در آن مصاحبه، حسین امیرعبداللهیان را فردی معرفی می کند که به دوربین علاقه دارد و زیاد مصاحبه می‌کند؛ بیانی که به نظر چندان هم‌دلانه نمی‌رسد.
پس از تغییر امیرعبداللهیان از معاونت وزارت امور خارجه، رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران در گزارش‌های خود می‌گفتند که این عزل به درخواست کری، وزیر خارجه امریکا بوده است.

امیرعبداللهیان در گفت‌وگویی با تلویزیون جمهوری اسلامی در پاسخ به این سوال که آیا به درخواست کری از سمت خود برداشته شدید، این موضوع را نه تنها رد نکرد بلکه به کنایه گفت: «این را از آقای ظریف بپرسید.»

حالا مهم‌ترین گزینه جانشینی ظریف، از معدود سیاست‌مدارانی است که با حکم او تغییر کرده است؛ درست همانند عاقبت حسن روحانی که رقیب خود در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶را کسی خواند که فقط اعدام بلد است. اما همان شخص، یعنی ابراهیم رئیسی چهار سال بعد صاحب کرسی ریاست جمهوری شد و روحانی دفتری را که هشت سال در اختیارش بود، به اکراه به او واگذار کرد.

حسین امیرعبداللهیان که احتمالا به زودی صندلی وزارت را پس از هشت سال از ظریف تحویل می‌گیرد، در کارنامه دیپلماتیک خود و در رقابت‌های داخلی، امتیازی به محمدجواد ظریف دارد؛ او جزو معدود مقام‌های جمهوری اسلامی است که سال‌ها پیش از ظریف و با اجازه آیت‌الله خامنه‌ای، به صورت مستقیم در مذاکرات رو در رو با ایالات متحده شرکت داشته است. این مذاکرات در بغداد و در سطح سفرای جمهوری اسلامی و امریکا انجام می‌شدند و نخستین مذاکرات علنی بودند که در زمان حکم‌رانی خامنه‌ای با امریکا انجام شدند.

وزارت احتمالی او، رسیدن «میدان» به دیپلماسی است؛ اصطلاحی که ظریف برای اشاره به تضاد سیاست‌های نیروی قدس سپاه با دیدگاه وزارت امور خارجه به کار برد و آیت‌الله خامنه‌ای آن را تکرار صدای دشمن خواند.