تهران- سوسن بخشی، شهروندخبرنگار
در چوبی کهنه و منحصر به فرد آن امروز تنها نشان باقی مانده از باغ یا پارک «امینالدوله» است؛ باغی که به استناد نقشهها و عکسهای قدیمی موجود از تهران، در ابتدای سال ۱۲۹۰ قمری، یعنی بیش از یک قرن پیش، به دست «میرزا علیخان امینالدوله»، وزیر «ناصرالدینشاه» و صدراعظم «مظفرالدینشاه» ساخته شد.
این باغ مصفا به دلیل استفاده از نمادهای فرنگی در ساخت آن، در دوره خود نام «پارک» گرفت. پارکی که با شکل امروزی پارکها تفاوت بسیاری دارد، ملک شخصی بوده و کاربری عمومی نداشته است. اما مورخان معتقدند که اولین پارک پایتخت، همین پارک امینالدوله است. بعد از این پارک، پارکهای عمومی با سر و ظاهر امروزی در پایتخت ساخته شدند.
اولین مکانی که نام پارک گرفته، حوالی خیابان «دروازه شمیران» تهران است؛ پارک امینالدوله که امروز فقط یک تابلوی شهرداری روی سر درش به این نام دارد و یک در چوبی.
***
امینالدوله از رجال سیاسی دوره قاجار بود که در زمان ناصرالدینشاه ریاست «دارالشورای کبری» را برعهده داشت و در هر سه سفر ناصرالدین شاه به فرنگ همراهش بود.
او بعد از بازگشت از سفر اول فرنگ و دیدن پارکهای انگلیسی، تصمیم گرفت در ملک شخصی خود که بسیار هم بزرگ بود، یک بوستان تمام عیار فرنگی بسازد. این پارک در مغایرت با اصول باغهای ایرانی ساخته شد و به سبک و سیاق فرنگیها، دارای دریاچه، قایقهای تفریحی، آلاچیق، گلخانه، گلکاریهای بینظیر و عمارت کلاهفرنگی بود و به همین دلیل نام پارک گرفت.
پارک امینالدوله اما تنها به دلیل اولین بودن معروف نیست و اتفاقات تاریخی زیادی به خود دیده و نامش در اسناد تاریخی بارها ذکر شده است.
«ایمان» دانشجوی تاریخ است و به دلیل نزدیکی خانهاش به پارک امینالدوله، هر آنچه درباره این پارک خوانده، در ذهنش مانده است: «بارها از جلوی این در چوبی رد شده و به اتفاقات تاریخی و لحظههایی که در این محل تجربه کرده است، فکر کردهام. اهمیت این باغ اصلا به این خاطر که اولین پارک تهران است و موارد اینچنینی نیست بلکه این مکان در تاریخ کشور نیز نقش مهمی داشته است.»
ایمان دستی به سرش میکشد و در ادامه توضیح میدهد: «تقریبا ۱۱۵ سال پیش، در صبح یک روز تابستانی، این کوچه و این گذر با همین در ساده و قدیمی خود شاهد یکی از پر سر و صداترین رویدادهای سیاسی در تاریخ کشورمان بود. این اتفاق، آغاز یک دوره بسیار مهم در تاریخ کشور هم بود که به استبداد صغیر مشهور است.»
ایمان بدون مکث، حرفهایش را ادامه میدهد و میگوید: «محمدعلی شاه قاجار از ابتدای سلطنت خود قصد برانداختن مشروطه و مجلس را داشت و سرانجام در دوم تیر ۱۲۷۸ این تصمیم را عملی کرد. به همین منظور به کلنل لیاخوف، فرمانده نیروی قزاق در ایران دستور داد با سربازانش ساختمان مجلس را به توپ ببندند. با شروع توپباران، جمعی از مشروطهخواهان پس از فرار از مجلس شورای ملی، به همین پارک امینالدوله پناه بردند. البته که سربازان پس از اطلاع از موضوع، از طریق دروازه ورودی به پارک حمله کردند، عدهای را به قتل رساندند و مشروطهخواهان سرشناسی را دستگیر و روانه زندان کردند.»
اتفاقات تاریخی که پارک امینالدوله به خود دیده، تنها معطوف به ماجرای به توپ بستن مجلس نبوده و در دو رویداد تاریخی دیگر نیز حضور مستقیم داشته است؛ یکی در همان سال اول افتتاح باغ، یعنی سال ۱۲۹۷ قمری بود که جلسه تصمیمگیری برای عزل نایبالسلطنه از وزارت جنگ و تفویض آن به «ضلالسلطان» در این پارک برگزار شد.
«مهسا»، دانشجوی شهرسازی است و در مورد تاریخچه پارک در تهران اینطور میگوید: «تا قبل از ساخت این پارک، اصلا بوستانی به معنای رایج امروزی در تهران و دیگر شهرها نبود و واژه پارک هم به دلیل ماهیت فرنگی در ادبیات آن روزهای عامه مردم جایی نداشت.»
او دلیل نبود پارک یا بوستان امروزی به صورت عمومی را در آن زمان، کمبود جمعیت، وجود خانههای بزرگ حیاط دار، عدم احساس نیاز به یک باغ عمومی و نبودن فرهنگ استفاده عامه مردم از یک فضای باز عمومی میداند و میگوید: «جنس ساخت چنین فضاهایی تا قبل از باغ امینالدوله در معماری ما هم جایگاهی نداشت. معماری آن دوره در خانههای معمولی بسیار ساده به شکل اتاقهای تک یا تو در تو در دور خانه و حیاط در وسط با حوض فیروزهای بود. معماری خاص هم که متمرکز بر طاقهای ضربی و بادگیرها بود. پارک امینالدوله آغاز تحولی در معماری ایرانی و مقدمه ساخت فضاهای عمومی مشترک به شمار میرفت که به صورت کامل با کپیبرداری از پارک امینالدوله این اتفاق افتاد.»
«داوود» از کسبه بازار تهران است و به قول خودش، جد اندر جدش تهرانی و اهل محله امینالدوله هستند. او میگوید: «پدر بزرگم خیلی دروازه شمیران و این منطقه را دوست داشت. در مورد باغ امینالدوله هم میگفت خدا پدر علیخان امینالدوله را بیامرزد چون قبل از این اتفاق اصلا به زیبایی در شهر اهمیتی داده نمیشد. میگفت امینالدوله علاوه بر ساخت این باغ که بنیانگذار قسمت زیادی از زیبایی شهرمان شد، با توجه به علاقه زیادی که به گل و گیاه داشت، برای اولین بار نوعی گل یاس را از اروپا به ایران آورد و در باغش کاشت که بعدا این نوع گل یاس به نام خودش شهرت یافت و به یاس امینالدوله یا پیچ امینالدوله شناخته میشود.»
او در ادامه صحبتهایش شرح میدهد: «علاقه امینالدوله به طبیعت و گل و گیاه به قدری زیاد بود که در کتاب سفرنامه امینالدوله آمده است او وصیت کرده بود جسمش را در جایی به خاک بسپارند که سقف نداشته باشد و دور تا دورش را درختهای سبز و گلهای رنگارنگ بکارند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر