کاترین هیگنت برای «هلث استودیو»
این مقاله بخشی از مجموعهای است که «ایرانوایر» با همکاری «هلث استودیو» در مورد انتشار اخبار ساختگی و گمراهکننده در کشورهای مختلف منتشر میکند.
***
به گزارش «سازمان گزارشگران بدون مرز»، چین از جمله حکومتهایی است که شدیدترین محدودیتها را بر رسانهها اعمال میکند. این سازمان در تازهترین گزارشِ سالانه خود که بر اساس آزادی مطبوعات و شفافیت در اطلاعرسانی در کشورهای جهان تنظیم میشود، چین را در قعر جدول ردهبندی، در چهارمین رتبه از آخر قرار داده است.
گزارشگران بدون مرز نقش «حزب کمونیست چین» را در سانسور، اعمال نظارت بر اینترنت و ترویج پروپاگاندا، «بیسابقه» توصیف کرده است. کنترل شدید بر گردش اطلاعات نه تنها موجب عدم دسترسی شهروندان به اطلاعات دقیق و درست میشود بلکه این امکان را هم فراهم میکند که دولت چین اخبار نادرست و اطلاعات دروغینی را که در حمایت از خط مشی حزب است، پخش و منتشر کند.
کارشناسان میگویند در دوران همهگیری کووید-۱۹، کنترل روزافزون حکومت بر گفتمان غالب درباره این بیماری نه تنها حق آزادی بیان بلکه سلامت جامعه را نیز به خطر انداخته است.
سانسور آنلاین و بازداشت خبرنگاران
چین به اعمال محدودیت و ممنوعیت در اینترنت معروف است؛ از فیلترینگ شبکههای پرهواداری مثل فیسبوک گرفته تا سانسور رسانههای خبری و بعضاً قطع کامل اینترنت. سازمان گزارشگران بدون مرز میگوید چین در بازداشت و سرکوب خبرنگاران نیز در ردهی بدترین کشورهای جهان قرار دارد.
در حال حاضر در چین دستکم هفت خبرنگار که درباره بحران کووید-۱۹ گزارش تهیه کرده بودند، زندانی یا مفقودالاثر هستند. حدود ۴۵۰ کاربر شبکههای اجتماعی نیز به اتهامِ به اشتراک گذاشتن «شایعات کذب» درباره این همهگیری، مدتی را در بازداشت گذراندهاند. این به اصطلاح شایعات کذب شامل هر نوع مطلبی است که خارج از گفتمان حکومتی باشد.
«هریت موینهن» و دکتر «چامپا پاتل» که به تازگی برای اندیشکده «چتم هاوس» گزارشی در مورد محدودیتهای مطبوعاتی در رسانههای چین تهیه کردهاند، میگویند کنترل حکومتی بر نحوه پوشش اخبار مربوط به بیماری کووید-۱۹ گسترش یافته است و این رسانههای خبری آنلاین را نیز در برمیگیرد.
آنها میگویند این رسانهها مجبورند خط به خط «فرامین» پکن را دنبال کنند و اخبار مربوط به این بیماری را با توجه به روایت و نگرش حکومت پوشش دهند.
دولت چین علاوه بر اعمال محدودیتهای شدید بر منابع خبری، از رسانههای تبلیغاتی و پروپاگانداهای حکومتی نیز برای تحت تأثیر قرار دادن گفتمان عمومی استفاده میکند.
روزنامههای «چاینا دیلی» و «گلوبال تایمز»، چه به صورت آنلاین و چه در نسخههای چاپی خود، گزارشها و مقالاتی زیادی را در تحسین از حزب کمونیست چین و نیز در نقد کشورهای غربی منتشر میکنند.
علاوه بر این نوع رفتار که مشخصاً پروپاگاندا است، دولت چین از شگردهای غیرمستقیم و سایهواری نیز استفاده میکند؛ از جمله ترغیب فعالان رسانهای به تولید مطالب مختلف در حمایت از مواضع پکن و به خدمت گرفتن صدها هزار کاربر آنلاین برای ترویج گفتمان ناسیونالیستیِ حکومت در فضای مجازی.
در گزارش «موینهن» و «پاتل» آمده است که در دوران بیماری همهگیر کووید-۱۹، کنترل و محدودیت آزادی بیان در فضای مجازی چین افزایش یافته است.
دروغپراکنی هواداران حکومت چین
تشدید مدیریت و اعمال محدودیت در گردش آزاد اطلاعات این امکان را برای دولت چین فراهم کردهاند که تصویری غلط از وقایع اخیر، چه در داخل کشور و چه در سطح بینالمللی ارایه کند. بارزترین نمونه آن هم تلاش دولت برای زیر سؤال بردن این واقعیت است که ویروس جدید کرونا نخستین بار در شهر «ووهان» کشف شده است.
مقامات چینی بارها کوشیدند تا کشورهای دیگری را مقصر اصلی همهگیری کرونا معرفی کنند. سال گذشته، روزنامه «ساوت چاینا مورنینگ پست» در چندین گزارش مختلف این احتمال را مطرح کرد که این بیماری نخست در ایالات متحده امریکا شیوع یافته است.
موینهن و پاتل میگویند دستکاری در فضای مجازی به نحوی که شهروندان فقط و فقط به نسخه حکومتی اخبار دسترسی داشته باشند، عواقب خطرناکی دارد که به موضوع آزادی بیان محدود نمیشود بلکه شهروندان را از دسترسی به اطلاعات درستی نیز محروم میکند که ممکن است در حفظ سلامت آنها نقش ایفا کنند.
در گزارش این دو پژوهشگر آمده است: «اعمال محدودیت در فضای مجازی چین در روزهای نخست شیوع بیماری موجب شد که برخی از شهروندان نتوانند به اطلاعاتی درست درباره نحوه رویارویی با ویروس یا استفاده از کمکهای پزشکی دست یابند.»
سرکوب خبرنگاران
«کریستوف دولوآر»، دبیرکل سازمان گزارشگران بدون مرز در نشست خبری امسال که به مناسبت انتشار گزارش جدید این سازمان برگزار شد، با تأکید بر این که خبرنگاری بهترین واکسن علیه دروغپراکنی است، گفت: «خبرنگاری مؤثرترین ابزار را برای تبادل نظر در سطح جامعه به دست میدهد. خبرنگاری تضمین میکند که این مباحث بر اساس حقایقِ به اثبات رسیده مطرح شوند.»
جلوگیری از تولید و پخش اخبارِ درست موجب حذف این شیوه حیاتیِ مقابله با دروغپراکنی حیاتی میشود که تأثیرِ مخربی نیز بر فعالیتِ گزارشگران و شهروندخبرنگاران در چین داشته است.
تلاش دولت چین برای به سکوت وا داشتن شهروندان این کشور و جلوگیری از همرسانی اخبار و اطلاعات درباره بیماری همهگیرکووید-۱۹، امری شناخته شده است. ماجرای دکتر «لی ونلیانگ» شاید مشهورترین نمونه آن است. این چشمپزشکِ اهلِ ووهان در ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ به دلیل اینکه نسبت به شیوع ویروسی جدید ابزار نگرانی کرده بود، مورد بازخواست مقامات امنیتی کشور قرار گرفت، اندکی بعد به کووید-۱۹ مبتلا شد و در فوریه همان سال جان باخت.
نمونههای دیگری نیز هستند که هرچند کمتر شناخته شدهاند ولی از کنترل حکومتی بر روایتهایی که از این بیماری همهگیر ارایه شدهاند، حکایت دارند. به گزارش سازمان غیردولتی «مدافعان حقوق بشر چین»، در سه ماه اول سال ۲۰۲۰، دستکم ۸۹۷ کاربر اینترنتی به دلیل انتشار مطالبی درباره بیماری کووید-۱۹، مجرم شناخته شدهاند.
پلیس اکثر این افراد را به «پخش اطلاعات دروغین [یا] برهم زدن نظم عمومی» متهم کرده است. اما واقعیت این است که آنها تنها روایت حکومت از این بیماری را به چالش کشیده بودند.
سانسور آکادمیک
در چین، حتی پژوهشهای دانشگاهی درباره کووید-۱۹ نیز باید پیش از انتشار، مجوز و تأیید مقامات را بگیرند؛ مسألهای که میتواند کوششهای بینالمللی در جهت شناخت بیشتر و دقیقترِ ویروس جدید کرونا را دچار اختلال کند.
در ماه آوریل سال ۲۰۲۰، «سدریک آلویانی»، رییس دفتر آسیای شرقی سازمان گزارشگران بدون مرز این رفتار دولت چین را «خودخواهی بیشرمانه» توصیف کرد؛ رفتاری که به گفته او، با آن تصویرِ مسوول و متعهدی که دولت چین میکوشید در روزهای نخست بحران از خود به دست دهد، فاصله زیادی دارد.
به گفته موینهن و پاتل، کنترل چین بر مباحث آنلاین کار را برای شهروندان سختتر کرده و موجب شده است که آنها نتوانند به حقوق خود، از جمله حق دسترسی به اطلاعات، حق آزادی بیان و عقیده و حتی حق سلامت خود آگاهی یابند.
البته این احتمال هست که مقررات سختگیرانه جدید علیه مطبوعات- محدودیتهایی که با درجات مختلف در منطقه آسیا-اقیانوسیه نیز مشاهده شدهاند- با پایان بحران کرونا کاهش یابد. اما موینهن و پاتل نگران هستند که این همهگیری، چشماندازِ رویکردهای باز و حقوقمحور به فنآوری را خدشهدار کرده باشد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر