«ابراهیم رئیسی» اولین رییسجمهوری است که به دلیل کارنامهای هولناک در قوه قضاییه و نقض حقوق بشر ایرانیان به ظن «جنایت علیه بشریت» پیش از رسیدن به ریاستجمهوری از سوی ایالات متحده تحریم شده است. او عضو هیات تصمیمگیری درباره اعدام هزاران زندانی سیاسی در زمان حیات آیتالله «خمینی» است.
هیچکدام از روسای جمهور ایران در سطح بینالمللی، حتی «محمود احمدینژاد» که مهمترین پرونده او نزد غرب «انکار کشتار یهودیان توسط آلمان نازی» بوده است؛ وضعیتی همچون رئیسی در آغاز دوره ریاستجمهوری نداشتهاند. عفو بینالملل تنها چند دقیقه پس از اعلام پیروزی رئیسی خواستار تعقیب بینالمللی وی شده، اما او برخلاف وضعیتی تیره که در خارج ایران دارد، بسیار خوش اقبال خواهد بود که دوره ریاستجمهوری خود را احتمالا بدون تحریمهای ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی آغاز کند. «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران گفته است که متن پیشنویس توافق رفع تحریم را دیده و این متن قبل از پایان ریاستجمهوری روحانی قطعی خواهد شد.
**
تنها چند روز پس از شروع به کار دولت ابراهیم رئیسی، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک آغاز میشود. جایی که «احمدینژاد» و «روحانی» بارها در طول ریاستجمهوری خود به آن سفر کردند؛ اما به نظر میرسد که چنین فرصتی برای رئیسی به آسانی فراهم نیست. او به دلیل نقض گسترده حقوق بشر در ایران از سوی آمریکا تحریم است. شخص تحریم شده و اعضای درجه یک خانواده او از ورود به خاک ایالات متحده محروم هستند و دارایی احتمالی آنها باید توقیف شود.
دیپلماتهای اروپایی که در وین سرگرم مذاکره غیرمستقیم جمهوری اسلامی و آمریکا برای رفع تحریمها از ایران و محدود کردن دوباره برنامه اتمی آن هستند؛ گفتهاند که رفع تحریم از رئیسی جزء درخواستهای هیات ایرانی نبوده است. احتمال دارد که مذاکرهکنندگان ایرانی منتظر پیروزی رئیسی برای طرح این موضوع با آمریکا بودهاند.
ایالات متحده اعلام کرده که تحریمهای حقوق بشری را حتی در صورت بازگشت به برجام رفع نمیکند. این یعنی که تحریم رئیسی به قوت خود باقی خواهند ماند؛ مگر اینکه جمهوری اسلامی موفق شود با فشار بر دولت «بایدن» تحریم رئیسی را هم به شیوهای در وین بردارد.
در غیر این صورت، حضور رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل موضوعی پرحاشیه خواهد بود و ویزای او از طریق سفارت سوییس در تهران که حافظ منافع ایالات متحده در ایران است، همانند ویزا برای دیگر روسای جمهوری ایران صادر نخواهد شد.
اگر رییسی به حضور در نیویورک اصرار داشته باشد، نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد مجبور است از آمریکا بخواهد برای او به عنوان رییس دولت جمهوری اسلامی، مصونیت سیاسی قائل شود و علیرغم تحریم بودن، ویزا صادر کند.
در دوره ریاستجمهوری «دونالد ترامپ» با اینکه دولت آمریکا موظف به صدور ویزا برای اعضای بلندپایه دولتهایی است که میخواهند به نیویورک سفر کنند؛ از صدور ویزا برای «محمدجواد ظریف» که تحت تحریم قرار دارد، خودداری کرد. دلیل تحریم ظریف همکاری با نهاد رهبری است که از سوی ایالات متحده تحریم است و مبنای آن با تحریم رئیسی که نقض حقوق بشر و ظن به جنایت علیه بشریت است، بسیار فرق دارد.
طرح درخواست ویزا، مخالفت احتمالی آمریکا و کشمکش قابل پیشبینی میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده بر سر پرونده رئیسی باعث توجه بینالمللی به پرونده پیشین رئیسی و کارنامه غیرقابل دفاع او خواهد شد و احتمال دارد دولت آینده جمهوری اسلامی را طرح سفر وی به نیویورک از اساس پشیمان کند. در این صورت رئیسی از اولین فرصتی که برای حضور در یک محیط بینالمللی و احتمالا مهمترین آن دارد، باید در روزهای اول ریاستجمهوری خود صرفنظر کند.
این وضعیت برای دیگر سفرهای خارجی او و احتمالا اعضای دولتش خصوصا به کشورهای توسعهیافته قابل پیشبینی است و یکی از مسائل دائمی دولت سیزدهمین جمهوری اسلامی خواهد بود. با این همه رئیسی خوشاقبالیهای قابل توجهی هم دارد.
مهمترین آنها این است که مورد حمایت، اعتماد و علاقه آیتالله «علی خامنهای» و به تبع آن هواداران رهبر جمهوری اسلامی است و هر حرکت و اقدام او با موجی از مخالفتها و مانعتراشیها و پروندهسازیهای مرسوم علیه دولت در ایران، روبهرو نخواهد بود. طرحهای احتمالی او برای بهبود روابط با آمریکا همچون دوره اول ریاست احمدینژاد احتمالا از سوی خامنهای و «دولت پنهان» حمایت خواهد شد و حتی اگر چنین قصدی در کار نباشد، دستکم او با بحران تحریمهای اتمی ایالات متحده دست به گریبان نخواهد بود.
«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران گفته است که متن پیشنویس توافق رفع تحریم را دیده و این متن قبل از پایان ریاستجمهوری روحانی قطعی خواهد شد. رئیسی در جریان مناظرات انتخاباتی در اظهاراتی که به نظر از پیش تمرین شده میآمد، از توافق برجام و ضرورت احیای آن حمایت کرد و با ناتوان خواندن دولت روحانی گفت که «دولت مقتدر» او از این توافق به درستی استفاده خواهد کرد. این اقدام رئیسی اطمینانبخشی به طرفهای مذاکره وین بود.
تا پیش از ریاستجمهوری فردی همچون او، این احتمال میتوانست گفتوگوهای احیای برجام را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما هم اقدامات آیتالله خامنهای در نشان دادن قدرت اصلی در ایران که متعلق به او و نه دولتهاست و هم پیام صریح رئیسی در مناظرههای انتخاباتی به کم کردن نگرانیهای احتمالی انجامید.
«عباس عراقچی» مذاکرهکننده ارشد اتمی ایران یک روز پیش از رایگیری گفته بود؛ مواضع رئیسی در زمان رقابت انتخاباتی «نشاندهنده یک سیاست واقعبینانه و تعاملگرایانه است که بر مبنای همکاری با جامعه بینالملل و تعامل سازنده اقتصادی قرار دارد. مواضع ایشان در مورد برجام و مذاکرات جاری هم نشاندهنده همین واقعبینی و عملگرایی در سیاست خارجی است. اطمینان دارم در صورت انتخاب ایشان، هیچ خللی در مسیر مذاکرات ایجاد نخواهد شد.»
به این ترتیب زمینه کاهش شوک ریاستجمهوری رئیسی در مذاکرات وین هم مهیا شده بود. با نهایی شدن توافق و رفع تحریم، او بار دیگر میتواند به درآمدهای نفتی و گازی جمهوری ایران تکیه و در روزهای اول ریاستجمهوری خود میلیاردها دلار منابع مسدود شده مالی ایران در بانکهای خارجی را دریافت کند. هرچند برنامه اتمی ایران باید یکبار دیگر وارد فاز محدودیت شود؛ اما دولت پنهان از رییسجمهور برکشیده خود بابت این اقدام ناگزیر انتقادی نخواهد کرد.
دستیابی به دلارهای نفتی به طور ثابت باعث بالا رفتن اعتماد به نفس دولتها در ایران میشود و احتمالا یکبار دیگر جمهوری اسلامی را در موقعیتی قرار خواهد داد تا حمایت بیشتری از شبهنظامیان منطقه همچون «حزبالله» لبنان انجام دهد. این وضعیت بالقوه میتواند موجب بروز تنشهای تازه در آیندهای نه چندان دور شود؛ اما آمریکا دست به اقدامی پیشگیرانه زده است.
در اقداماتی که از سوی رسانههای آمریکا تلاش برای جلب رضایت جمهوری اسلامی توصیف شده، ایالات متحده تصمیم به کاهش نیروهای خود از مناطق پیرامونی ایران در خاورمیانه گرفته است.
ممکن است این کار سطح اصطکاک شبهنظامیان مورد حمایت ایران و نیروهای آمریکا و به دنبال آن میزان تنش در روابط جمهوری اسلامی و ایالات متحده را به وضعیتی قابل مدیریت بازگرداند که موقعیت مطلوب آیتالله خامنهای در ۳۲ سال زمامداری بوده است.
حاصل این وضعیت، به تقویت ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی منجر خواهد شد که اینک بیشتر از هر شخص دیگری احتمال جانشینی او پس از مرگ آیتالله خامنهای ۸۲ ساله وجود دارد. این تدارکات در صورت بروز موضوع جانشینی، فرایند داخلی آن را در نبود آقای خامنهای، آسانتر میکند؛ هرچند که رئیسی یکی از پرمشکلترین رهبران جمهوری اسلامی در روابط خارجی خواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر