ونوس امیدوار
«قصد راه انداختن یک صندوق قرض‌الحسنه خانگی را دارم؛ وام ۱۰ میلیون تومانی با پرداخت ماهیانه ۵۰۰ هزار تومان. اما باید تعدادمان به ۲۰ نفر برسد، تا الآن ۱۷ نفر شده‌ایم. باید سه نفر دیگر به جمع‌مان اضافه شوند. اگر خودت یا از خانواده‌ات کسی مایل است، لطفا سریع‌تر اعلام کن.»
مدت‌هاست که صندوق‌های قرض‌الحسنه خانگی در بسیاری از نقاط ایران مشغول به کارند. شهروندخبرنگار «ایران‌وایر» نگاهی داشته است به مزایا و معایب احتمالی که این صندوق‌ها می‌توانند داشته باشند.
***
«سهیلا» سال‌هاست که با مشارکت جمعی از همکاران و خانواده‌هایشان صندوق وام خانگی راه می‌اندازد و با جمع‌آوری پول‌های خودشان به آن‌ها وام می‌پردازد. دوره‌های این وام‌ها معمولا دو ساله هستند و هر دو سال یک بار به نسبت تورم حاکم بر کشور، مبلغ وام و اقساط ماهیانه نیز بالاتر می‌روند.
به گفته خودش، این صندوق را از وام دو میلیون تومانی شروع کرده و حالا به ۱۰ میلیون رسیده است. با این که برخی همکارانش کمی بدحساب هستند و اول هر ماه چندین بار باید با آن‌ها تماس بگیرد و برای پرداخت قسط یادآوری کند تا همه پول قبل از پنجم ماه تکمیل و وام به حساب شخص برنده واریز شود، کلی حرص می‌خورد و استرس به خودش تحمیل می‌کند، اما همین که در این شرایط بد اقتصادی هر ماه یک نفر را خوشحال می‌کند و گره از مشکلات دوستان، همکاران و خانواده‌اش می‌گشاید، راضی است.
سهیلا با تجربه‌ای که از چندین سال صندوق‌داری کسب کرده، به این نتیجه رسیده است که همان اول که افراد عضو صندوق مشخص شدند، قرعهکشی را با حضور چند نفر از اعضا انجام دهد و برنده وام هر ماه را تعیین کند تا هر کس بداند در کدام ماه روی پول وام حساب باز کند و برای آن برنامه داشته باشد. از آنجایی که تقریبا همه اعضا خودشان، یا به واسطه دیگر اعضا، او را می‌شناسند، قرعهکشی او را قبول دارند و به آن اعتماد می‌کنند.
این وام هم مثل بسیاری دیگر از وام‌های خانگی سود یا کارمزد ندارد، فقط با توجه به این که مدیریت صندوق با سهیلاست و او بانی این کار خیر است، به اصرار اعضا و توافق همه، اولین وام به خود او تعلق می‌گیرد و قرعهکشی برای بقیه از ماه دوم به بعد انجام می‌شود.
طی سال‌های اخیر کمتر خانواده‌ای و جمع همکاران و آشنایان را می‌توان سراغ گرفت که از این نوع وام‌ها، که از آن‌ها به عنوان «وام خانگی» یاد می‌شود، نداشته باشند. از هر کس بپرسی یا عضو این صندوق‌ها است یا حداقل پیشنهاد عضویت به او شده است.
از حدود دو دهه پیش هر چه شرایط اقتصادی سخت‌تر شد و فشار ناشی از تورم فزاینده بر مردم بیشتر شد، پیدا کردن راه حل برای فرار از این مشکلات یا دست کم کاستن از فشار اقتصادی نیز بیشتر شد. راه‌اندازی صندوق وام‌های خانگی کوچک و بزرگ یکی از این راه‌حل‌هاست.
در شرایطی که دریافت وام از بانک‌ها برای عموم مردم هر روز سخت‌تر از روز گذشته می‌شود و سودهای بسیار زیاد بازپرداخت آن را دشوارتر می‌کنند، بسیاری از مردم تصمیم گرفتند خودشان وارد عمل شوند و به یکدیگر وام دهند و در یک اقدام حداقلی گره از مشکلات‌شان بگشایند.
اگرچه اعضای اغلب این صندوق‌ها را افراد شناخته‌شده تشکیل می‌دهند و اساس این کار بر مبنای اعتماد دوطرفه است و معمولا فرجام خوبی هم دارد، اما از آنجایی‌که همیشه افراد سودجو در کمین هستند و وارد این عرصه نیز شده‌اند، در برخی مواقع شاهد کلاهبرداری‌های سنگینی نیز هستیم؛ سودجویانی که با وعده پرداخت وام‌های کلان و گردآوری افراد غریبه و آشنا عده‌ای را قربانی می‌کنند. این افراد در سایه خلا قانونی و اعتماد نابه‌جا دچار ضرر و زیان زیادی می‌شوند و به قول خودشان سال‌ها از زندگی عقب می‌مانند.
«کلاهبرداری ۱۰ میلیاردی از ۶۰۰ نفر در قالب صندوق وام خانگی در شهرستان خرامه استان فارس در سال ۱۳۹۸» و «ماجرای توقف ۴۲ صندوق با بیش از ۱۰ هزار عضو در شهرستان رامهرمز استان خوزستان» از جمله این موارد هستند که سر و صدای زیادی نیز به پا کردند و موجب شدند برخی فعالان عرصه بانکداری از قوه قضاییه خواستار مقابله جدی‌تر با موضوع وام‌های خانگی، به دلیل اختلال در نظام پولی و بانکی کشور، شوند.
«مجید»، یکی از افرادی که حدود دو سال پیش به امید دریافت وام ۲۰ میلیون تومانی و خرید ماشینی که بتواند از طریق آن در تاکسی‌تلفنی مشغول به کار شود و خرج زندگی‌اش را تامین کند و بدون آن که شناخت درستی از اعضا داشته باشد، اقدام به راه‌اندازی صندوق وام خانگی کرد.
او از خانواده و دوستانش خواست تا عضوگیری کنند و وقتی تعداد به ۲۰ نفر رسید، با وعده پرداخت وام ۱۴ میلیون تومانی، دست به انجام این کار زد. وام ماه اول را خودش برداشت، تا هفت-هشت ماه اوضاع بد نبود، تقریبا همه حداکثر با چند روز تاخیر اقساط را می‌پرداختند. اما به تدریج وقتی افراد اسم‌شان در قرعهکشی ماهیانه در می‌آمد و صاحب وام می‌شدند، شروع به بدحسابی می‌کردند و نسبت به پرداخت بقیه اقساط باقیمانده بی‌تعهد می‌شدند.
یواش یواش کار به جایی رسید که تعداد اعضای بدهکار زیاد شد و افرادی که اقساط را پرداخته بودند، معترض شدند که پس چرا نوبت به آن‌ها نمی‌رسد. اوضاع تا جایی بد شد که مجید مجبور به فروش همان ماشینی شد که با پول وام خریده بود. حتی کار به شکایت و درخواست خسارت نیز کشید. از آن موقع تا حالا او همچنان درگیر این ماجراست.
شمار افرادی مانند مجید که حتی پایشان به زندان هم کشیده شده است، کم نیست. به گفته «محمد حسن‌پور»، مدیرعامل انجمن حمایت از زندانیان شهرری، ۵ تا۱۰ درصد زندانیان زن مربوط به صندوق‌های وام خانگی هستند که به دلیل عدم آگاهی و داشتن اعتماد نسبت به اعضای صندوق دچار گرفتاری شده‌اند.»
او همچنین افزوده است: «به عضویت درآوردن افراد گوناگون در صندوق‌های خانگی نوعی ریسک است، زیرا که در صورت فرار برخی از اعضا، سایر افراد عضو در صندوق پول خود را از مسئول آن مطالبه می‌کنند.»
اگر این روزها گرفتاری مالی داشته باشی و به یکی از بانک‌های کشور سر بزنی، با لیستی بلندبالا از شرایط دریافت وام مواجه می‌شوی که برخی از آن‌ها شامل دو ضامن کارمند، چک، سفته، نامه کسر از حقوق، سپرده بلوکه‌شده و غیره می‌شوند؛ آن هم فقط برای دریافت ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان وامی که گفته می‌شود سود آن ۱۸ درصد است، اما وقتی مبلغ کارمزد، طول مدت بازپرداخت و سود مبلغ مسدودشده را حساب می‌کنی، رقم واقعی سود به بالای ۲۳ درصد هم می‌رسد. در چنین شرایطی است که بسیاری از مردم به امید گشودن گره‌ای از گره‌‌های زندگی‌شان در روزهای سخت و پرفشار تورمی و تحریم‌های کمرشکن، ریسک وام‌های خانگی را به جان می‌خرند.
مطالب مرتبط:
گزارش جدید بانک مرکزی از ابعاد بحران اقتصادی سال ۹۹ قابل اعتماد است؟
واکنش مردم به گرانی کره و تخم‌مرغ: هر روز سفره‌هایمان خالی‌تر می‌شود
افزایش ۵۰ درصدی قیمت پوشاک در ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر