سالمندان، کودکان و افراد دارای معلولیت در همه جوامع فارغ از این که در کجای این جهان واقع شده باشند، آسیب‌پذیرترین اقشار آن جامعه محسوب می‌شوند. در این میان کسانی که به دلیل ضعف، کم‌توانی یا ناتوانی به مشکلات حرکتی و فیزیکی یا ذهنی دچارند، نیازمند سطح خاصی از آموزش و برخورداری از امکانات هستند.
این دسته از افراد به دلیل شرایط خاص خود به طور مداوم وسایل و ابزارهای پیرامون خود را لمس می‌کنند. مراقبت ویژه، آموزش و اطلاع‌رسانی به صورت مستمر و مداوم از نخستین حقوق آن‌هاست و به ویژه در خصوص افراد ناشنوا و کم‌شنوا حضور مترجم در بزنگاه‌های حساس یک ضرورت است. در دوران شیوع ویروس کرونا یکی از انتقادات فعالان حقوق افراد دارای معلولیت به نهادهای مسئول و به ویژه صداوسیما نقصان در ارائه خدمات مورد نیاز و آگاهی‌بخشی به این گروه‌ها بود.
حالا با گذشت بیش از یک سال از شیوع ویروس کرونا تصویر یک ماسک در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که ادعا می‌شود با لوگویی مخصوص برای افراد ناشنوا و کم‌شنوا طراحی شده است. پیش از این نیز ماسک‌های شفاف طراحی شده بودند تا از طریق استفاده از آن‌ها امکان لب‌خوانی برای ناشنوایان و کم‌شنوایان وجود داشته باشد.
در این گزارش در گفت‌وگو با چند شهروند و یک فعال حقوق افراد ناشنوا و کم‌شنوا به لزوم وجود چنین ابزاری پرداخته‌ایم.
***
«این علامت را به خاطر بسپارید اگر روی ماسک کسی دیدید، آن فرد کم‌شنوا و یا ناشنواست. برای ارتباط با او یا از نوشتن کمک بگیرید و یا در صورت امکان با رعایت فاصله دو متری ماسک خود را پایین بیاورید تا از طریق لب‌خوانی با شما ارتباط برقرار کند.»
این توییت یک کاربر در توییتر است که خودش را «مترجم زبان اشاره و سفیر برقراری پیوند بین دنیای شنوایان و ناشنوایان» معرفی کرده است. گوشه سمت چپ ماسک لوگویی با طرح گوش و سمعک به چشم می‌خورد. چند روزی است که کاربران در شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصویر این ماسک مدعی شده‌اند آن را برای افراد ناشنوا و کم‌شنوا تولید کرده‌اند.
این توییت‌ها در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شوند، اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهند که شهروندان ناشنوا و کم‌شنوا می‌گویند چنین ماسکی را هرگز در ایران ندیده‌اند و اگر هم موجود باشد، دردی از مشکل آن‌ها دوا نمی‌کند.
«سهراب» یک جوان ۲۵ ساله کم‌شنوا از همین دسته است. او به «ایران‌وایر» می‌گوید: «مشکلی که ماسک زدن ایجاد می‌کند این است که مهم‌ترین راه ارتباط افرادی شبیه به من را حذف می‌کند، آن هم لب‌خوانی است. اما در مورد این ماسک حقیقتش من از آن استفاده نخواهم کرد، گرچه در ایران هم چنین چیزی را ندیده‌ام.»
او در پاسخ به این که چرا از ماسک مورد اشاره استفاده نمی‌کند، می‌گوید: «یک واقعیتی را به شما بگویم. بخش زیادی از افراد کم‌شنوا یا ناشنوا مشکل‌شان این نیست که اعلام کنند ناشنوا یا کم‌شنوا هستند. برخورد آدم‌های دیگر برایشان مشکل است. من بارها اعلام کرده‌ام، ولی باز طرف به جای این که توجه کند که باید ماسک را بردارد و فاصله بگیرد و حرف بزند تا من بتوانم لب‌خوانی کنم، داد می‌زند.»
سهراب می‌گوید ضعف شنوایی با ضعف در بینایی تفاوت چندانی ندارد، اما آن قدری که شنوایی ضعیف یا ناشنوایی مورد تمسخر قرار می‌گیرد چشم ضعیف جلب توجه نمی‌کند: «آدمی که چشمش ضعیف است برای برطرف کردن مشکلش عینک می‌زند و فرد کم‌شنوا سمعک، اما من تجربه تلخی دارم. همیشه بچه‌های مدرسه می‌آمدند دم گوشم فریاد می‌زدند این چیه؟ برای همین همیشه نگران کودکانی هستم که ناچارند سمعک بزنند.»
«بهناز» مادر یک دختر ده ساله ناشنواست. او می‌گوید یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فرزندش در دوران کرونا زدن ماسک توسط معلم‌ها بود: «دختر من باید ردیف اول می‌نشست تا لب‌خوانی کند. با دوستانش در حیاط مدرسه از طریق لب‌خوانی ارتباط برقرار می‌کرد و ماسک این مسئله را تحت‌الشعاع قرار می‌داد. معلمش ماسک شفاف استفاده می‌کرد، اما آن هم مشکل‌ساز بود، چون بخار می‌کرد. در کلاس‌های آنلاین که وضعیت از این هم بدتر بود. چون خیلی وقت‌ها فقط صدا بود و تصویر نبود، اما معلمش ترتیبی داد که حرف‌هایش زیرنویس شوند و این خیلی کمک کرد.»
او درباره ماسکی که در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ شده است، می‌گوید: «اگر این علامت کمکی بکند حتما استفاده خواهیم کرد، به شرطی که طرف مقابل بداند چه رفتاری باید داشته باشد. باید بلندتر صحبت کند؟ ماسکش را بردارد؟ چه باید بکند؟»
ناشنوایان و فعالان این حوزه از این که مردم به آن‌ها نگاه ترحم‌آمیز داشته باشند، گله‌مندند و می‌گویند به جای این کار، نهادهای مسئول باید شیوه مواجهه و و رفتار درست با آن‌ها را به شهروندان آموزش دهند.
«مهسا تهذیبی» کم‌شنواست و سال‌هاست در زمینه حقوق ناشنوایان و کم‌شنوایان فعالیت می‌کند. او یکی از منتقدان استفاده از چنین ماسکی است: «انتقادی که من به این ماسک دارم چند دلیل عمده دارد. اول این که این لوگو سمعک دارد، در حالی که همه افراد ناشنوا و کم‌شنوا سمعک استفاده نمی‌کنند. چنین لوگویی ممکن است باعث شود مخاطب صاحب ماسک فکر کند طرف سمعک دارد و بلندتر حرف بزند. همین‌جا ذکر این نکته ضروری است که داد زدن در مقابل یک فرد ناشنوا توهین‌آمیز است و خیلی باعث آزردگی آن‌ها می‌شود. این جا جایی است که باید روی آن کار بشود.»
او با اشاره به زیر سوال رفتن استقلال فرد ناشنوا در صورت استفاده از این ماسک می‌گوید: «فرد ناشنوا و کم‌شنوا می‌تواند در هر زمان که لازم بداند مسئله خودش را مطرح کند و از فرد بخواهد فاصله بگیرد، ماسکش را بردارد یا برای او بنویسد. در دوره کرونا درخواست برداشتن ماسک در صورتی که فاصله مناسب نباشد، درخواست درستی نیست، اما در هر صورت فرد ناشنوا یا کم‌ناشنوا باید رفتار ارتباطی مورد نظرش را تعیین کند.»
این فعال حقوق ناشنوایان می‌گوید یکی دیگر از دلایل مخالفتش با استفاده از چنین ماسکی زیر سوال بودن استقلال هویتی فرد ناشنوا یا کم‌شنواست: «من به عنوان یک کم‌شنوا هیچ مشکلی ندارم که به همه بگویم من از سمعک استفاده می‌کنم، اما این در مورد بسیاری صادق نیست. خیلی‌ها در خیلی مکان‌ها و زمان‌ها لزومی نمی‌بینند این موضوع را فریاد بزنند و این را افشا کنند.»
مهسا تهذبیی در ادامه گفته‌هایش به نکته مهمی اشاره می‌کند. به باور او مشکل ناشنوایان و کم‌شنوایان ایران به صورت کلی ضعف وجود مترجم زبان اشاره در زمانی است که به آن نیاز دارند: «متاسفانه در طول این یک سال که کرونا شیوع پیدا کرده، نهادها به جای تمرکز بر نیاز اصلی ناشنوایان و کم‌شنوایان که همان مترجم زبان اشاره است، دارند وقت و انرژی روی چیزهای فرعی می‌گذارند. سازمان‌های ذی‌ربط مثل صداوسیما و بهزیستی بودجه و منابع لازم برای تهیه محتوای آموزشی مناسب برای همه گروه‌ها را دارند، اما کم‌کاری صورت می‌گیرد.»
این فعال حقوق ناشنوایان پیش‌تر و در ابتدای شیوع ویروس کرونا با راه‌اندازی یک کمپین تلاش کرده بود که صداوسیمای جمهوری اسلامی را وادار کند که برای برنامه‌های آموزشی، توضیح و تشریح شیوه‌های مراقبت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی حتما از زیرنویس یا مترجم زبان اشاره استفاده کند.
در دوران شیوع ویروس کرونا به دلایل متعددی از جمله عدم دسترسی همه افراد دارای معلولیت به فضای مجازی، آن‌ها به موقع از ظهور قوانین جدید مربوط به شکستن زنجیره انتقال باخبر نمی‌شدند. کانال ارتباطی در امور کاری با ناشنوایان به شکل تصویری یا نوشتاری در اختیار خانواده‌ها نبود. عدم دسترسی ناشنوایان به مراکز پزشکی به جهت تماس با فوریت‌های پزشکی معضل بزرگی بوده و است.
فعالان حقوق ناشنوایان به صورت خودجوش مشغول تولید محتوا برای این گروه از افراد هستند. حالا دیگر بسیاری از ناشنوایان نکات مهمی را از قبیل ضدعفونی کردن سمعک و باتری آن، رعایت فاصله از افراد به وقت لب‌خوانی و گفت‌وگو، پانسمان سریع و کامل گوش‌ها پس از جراحت، استفاده از مسیریاب‌های هوشمند به جای پرسیدن آدرس و خرید از فروشگاه‌هایی که برچسب خرید دارند و نیازی به پرسیدن قیمت نیست، می‌دانند، اما همچنان نیاز اصلی و کلیدی آن‌ها یعنی دسترسی به مترجم زبان اشاره در زمان نیاز و یا زیرنویس مطالب در برنامه‌های تولیدشده برای عموم مردم نادیده گرفته شده است.
مطالب مرتبط:
محرومیت معلولان از فرصت های شغلی خلاف قانون است
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر