شب یلدا، طولانیترین و تاریکترین شب سال، جشنی باستانی نزد ایرانیان است و آنها عبور از لحظه انقلاب زمستانی را جشن میگیرند. نسلهای متمادی است که خانوادهها و دوستان در این شب کنار هم گرد میآیند، به طور سنتی برخی خوراکیها مثل انار و هندوانه میخورند و شعر حافظ و دیگر شاعران را میخوانند. بیدار میمانند تا شب از نیمه بگذرد و اهریمن دفع گردد.
«توماس دورژاک» عکاس سرشناس آلمانی تصمیم گرفته این دفع اهریمن را که امسال به صورت آنلاین برگزار میشود عکاسی کند. او از ایرانیان سراسر جهان خواستار کمک شده است.
ریشههای یلدا به آیین زرتشتی بازمیگردد. در آن آیین، انقلاب زمستانی لحظهای ناخوشایند است و نیروهای اهریمن که قصد ویرانی و کژی دارند در این طولانیترین شب سال به بیشترین تعداد میرسند. از این رو، دور هم جمع شدن پیش از هر چیز معنای محافظت از یکدیگر و ایمن بودن داشت. اما آن گرد هم بودنهای نخستین رفته رفته به جشنهای شب یلدا در روزگار معاصر و گذراندن این شب با خانواده و دوستان بدل شد.
جمهوری اسلامی از ابتدای به قدرت رسیدناش در سال ۱۳۵۷ کوشید رسوم زرتشتی را نابود کند و اجازه ظهور و بروز گسترده به آن ندهد. اما سنتهای باستانی ایرانیان همچنان پایدار و در مواردی، پررنگتر شده است. یلدا و همچنین «چهارشنبه سوری» و «نوروز» و دیگر آیینها، از جمله رسوم و آیینهای متعددی هستند که از خصومت یا تنگ نظری و بیاعتنایی روحانیون جان به در بردهاند.
اما جشن گرفتن یلدا در دوران همهگیری کرونا متفاوت است. ایرانیان داخل و خارج کشور ناچارند امسال با «زوم» یا دیگر پیامرسانها و نرمافزارهای ویدئویی دور هم باشند و اهریمن را دفع کنند و حافظ بخوانند.
«توماس دورژاک»، عضو گروه عکاسی «مگنوم» که توسط چندین تن از بهترین عکاسهای جهان اداره میشود، چندی است که از آیینهای مختلف در ایام کرونا عکاسی میکند تا در نشریه وُگ به چاپ برسد. آیینهایی همچون کریسمس، حنوکا، کووانزا و سایر مراسم مذهبی و ملی. او در گذشته و پیش از همهگیری کرونا نیز از جشنها و رقصها یا تجمعاتی مانند جنبش «جان سیاهان مهم است» عکاسی کرده است.
دورژاک به ایرانوایر درباره ایدهاش برای عکاسی از با هم بودگی ایرانیان در بلندترین شب سال میگوید.
شما از چند جشن و آیین دیگر که در این دوره کرونا به صورت آنلاین برگزار شده عکاسی کردهاید. فکر میکنید مردم با وجودی که نمیتوانند به صورت حضوری کنار هم باشند همچنان از جشنهایشان لذت میبرند؟
خب اگر فقط تاریخی نگاه کنیم، ممکن است استفاده مداوم از «زوم» برای عدهای خستهکننده شده باشد و تلاش کنند خلاقیتی به خرج دهند. ولی مواردی که تا الان دیدهام، مثلا جشن حنوکا که هفته پیش بود، مردم سعی میکردند واقعا خوش باشند و از با هم بودن لذت ببرند. فکر میکنم وقتی تعداد جمع کم یا متوسط باشد بهتر جواب میدهد. هم ارتباط آنلاین بهتر برقرار میشود و هم هر یک از آنها میتواند حرف بزند. و البته چیزی که با هم بودن را بهتر میکند کمی رقص است. یعنی کسی میدان دار شود.
مراسمی که در زوم به مناسبتهای مذهبی برگزار میشود آسان است. چون همه چیز رسمی است. مثلا در یکی از مراسم حنوکا که عکاسی کردم، فقط یک ربای [روحانی یهودی] حرف میزد. به جای اینکه مثلا یک جمع تشکیل شود.
روش دم دستی برای چنین همایشی این است که از اسکرینشات مقابل عکس بگیرم. شبکهای از آدمها که در زوم مقابل شما دیده میشود همان شبکهای است که در تصویر مقابل من دیده میشود. جای چندانی برای قاببندی و اینها نیست. در چنین مواردی سعی میکنم فقط عکاس باشم. سعی میکنم کاملا به موضوع نزدیک شوم و ببینم چه میتوان کرد. ولی به هر حال بخش زیادی از مراسم برای عکاسی چندان جذاب نیست. محصور ماندن و قرنطینه دقیقا یعنی همین. اما وقتی یک صمیمیت در جمع جریان داشته باشد، میتوانید به عنوان عکاس خیلی به آدمها نزدیک شوید. از نظر عکاسی، چنین حالتی بر قبلی ارجحیت دارد. من مراسم مختلفی را در زوم دیدهام که تاثیرگذار بوده. آدمهای زیادی در مقابلتان میبینید و یک پویایی جذاب در این با هم بودگی هست. چهره آدمها را میبینید. چنین حالتی در برخی آیینهای مذهبی هم روی میدهد. گاهی حتی فقط پشت سر آدمها دیده میشود.
اما در مورد مراسم یلدای امسال، گمان میکنید چه چیزی به دست آورید؟
در مراسم واقعی شب یلداهایی که حضور داشتهام مراسم مثل جشن و مهمانی برگزار میشد. بنابر این، واقعا نمیدانم مردم امسال میخواهند چطور برگزار کنند. با چند مراسم رسمی یلدا هماهنگیهایی کردهام. خب آنها که از قبل به طور رسمی نمیگویند قرار است چه مراسمی در پیش باشد. اما درباره خانوادهها تصور میکنم افراد زیادی دور هم جمع شوند. محافل دوستانه شکل بگیرد. ولی به هر حال تصور روشن و دقیقی در مورد یلدای فردا ندارم.
مردم چگونه میتوانند عکسهای یلدای امسالشان را برای شما و پروژه وُگ بفرستند؟
بسیار خوشحال میشوم اگر اجازه بدهند از جمعشان عکس بگیرم. میتوانید با من به نشانی zoommagnumzoom@gmail.com تماس بگیرید و جزییاتی از مراسمتان را برایم بنویسید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر