بی‌خونی؛ در مراکز انتقال خون چه می‌گذرد؟

مائده شفیعی، شهروندخبرنگار، شیراز 

در چند روز گذشته در شبکه‌های مجازی تصاویری از بانک خون‌های خالی بیمارستان‌ها منتشر شد. در مراکز انتقال خون چه خبر است؟ یک شهروندخبرنگار گزارشی درباره وضعیت فراورده‌های خونی در روزهای کرونایی برای «ایران‌وایر» ارسال کرده است.

***

مرکز اهدای خون کاملا ایزوله و بهداشتی است و همه کارکنان مرکز با ماسک مشغول گرفتن خون از مراجعین هستند. به نسبت هر دفعه، این مرکز بسیار خلوت است و کمتر از نیم ساعت برای این کار، وقت شما گرفته می‌شود. این‌ها بخشی از توضیحات «محمدرضا» در مراجعه به مرکز انتقال خون خیابان وصال تهران است. او در این زمینه این طور توضیح می‌دهد: «من غلظت خون دارم و هر شش ماه یک بار خون می‌دهم. اما راستش از ابتدای شیوع ویروس کرونا به خاطر ترس از انتقال بیماری، این کار را انجام نداده بودم تا امروز که خون دادم و به نظرم تمام پروتکل‌های بهداشتی در این مرکز رعایت می‌شد.»

محمدرضا در چند روز گذشته با دیدن تصاویری از خالی بودن بانک‌های خونی بیمارستانی خودش را قانع کرده است که برای خون دادن مراجعه کند: «خیلی‌‌ها نوشته بودند عمل‌های جراحی کنسل شده‌اند و راستش دلم سوخت.» او با این که دیده است پروتکل‌های بهداشتی توسط کارمندان این مرکز رعایت شده‌اند، اما می‌خواهد خودش را محض احتیاط در خانه قرنطینه کند: «کارمندان سازمان انتقال خون با توجه به شغل‌شان و این که با آدم‌های مختلفی هر روز در ارتباط هستند به احتمال زیاد می‌توانند ناقل بیماری باشند. با دوست پزشکی هم صحبت کردم، او هم پیشنهاد کرد محض احتیاط قرنطینه باشم و با پدر و مادرم هم که مسن هستند و بیماری زمینه‌ای دارند دو هفته‌ای در رفت‌وآمد نباشم.» 

محمدرضا مجرد است و تنها زندگی می‌کند و احتمالا قرنطینه شدن بعد از خون دادن برایش ساده‌تر است. او می‌گوید: «خب شرایط قرنطینه برای آن‌هایی که با خانواده زندگی می‌کنند، سخت‌تر است.» اگر چه قرنطینه برای محمدرضا آسان‌تر است، اما برای خون دادن با سختی‌هایی هم مواجه است: «مراکز انتقال خون برای خون گرفتن از آدم‌های مجرد سخت‌می‌گیرند. اگر رابطه جنسی در طول سه ماه گذشته داشته باشید، یا مشروب خورده باشید و خودتان اعلام کنید یا حتی شب قبل مسکن خورده باشید، از شما خون نمی‌گیرند. مسلما من رابطه جنسی داشته‌ام، اما رابطه جنسی امن که فرقی با رابطه جنسی یک آدم متاهل ندارد. ولی آن‌ها کاری به این موضوع ندارند و به محض این که بگویم رابطه داشته‌ام، خون نمی‌گیرند. برای همین خیلی وقت است که به همه این سوالات پاسخ منفی می‌دهم.» 

می‌خندد و می‌گوید «سازمان انتقال خون» راه دررویی هم برای کسانی که مشکلی دارند، اما نمی‌خواهند به علتی آن را ابراز کنند، گذاشته است. بعد از این که جواب سوالات را بگیرند و قانع شوند که می‌توانند از این فرد مجرد خون بگیرند، باز هم برچسبی می‌دهند که باید خودت روی فرمت بچسبانی. این برچسب دو بخش دارد، در بخش اول نوشته شده است خون اهدایی من برای افراد دیگر استفاده شود و در قسمت دوم نوشته شده است که خون اهدایی من برای افراد دیگر استفاده نشود. فردی که خون می‌دهد می‌تواند هر کدام از این دو گزینه را انتخاب کند.»

«نیما» اهل شیراز است. او از بهبودیافتگان بیماری کووید-۱۹ است که می‌خواهد پلاسمای خون اهدا کند: «من و خانمم کرونا گرفتیم و خدا رو شکر بهتر شدیم. الآن چهار هفته از منفی شدن تست ما می‌گذرد و سه روز است با انتقال خون تماس می‌گیرم، یا اشغال است و یا پاسخ‌گو نیستند. امروز موفق شدم صحبت کنم و گفتند برای اهدای پلاسما فقط باید به شعبه مرکزی بروید که حدود چهل‌و‌پنج دقیقه از منزل ما فاصله دارد. از صبح زنگ می‌زنم شرایطش را بپرسم پاسخ‌گو نیستند.» سری تکان می‌دهد و در ادامه می‌گوید: «هم وقتش را ندارم تا آن سر شهر بروم، هم می‌ترسم ناقل باشم و هم نگرانم زمان طلایی اهدای پلاسما بگذرد. این که یک پاسخ‌گویی تلفنی درست و حسابی و یا راهنمایی اینترنتی لااقل بگذارند حداقل کار است که آن هم انجام نمی‌دهند. تو این مملکت هیچ چیز به اندازه جون این مردم بیچاره، بی‌اهمیت نیست.»

«پریسا» کارمند سازمان انتقال خون در تهران است و در زمینه پاسخ‌گویی تلفنی می‌گوید: «این روزها همه مراکز نیرو کم دارند. یک عده کرونا گرفته‌‌اند و مرخصی دارند. در هر مرکز هم حداقل دو نفر استعفا داده‌اند. معمولا کسانی بودند که بچه کوچک داشتند و یا با پدر و مادر پیرشان زندگی می‌کردند و دائما نگران خانواده و اطرافیان‌شان بوده‌اند. به همین دلیل معمولا مراکز اپراتور ثابت که همیشه پاسخ‌گوی تلفن باشد، ندارند.» او در مورد اطلاعات مورد نیاز بیماران بهبودیافته کووید-۱۹ برای اهدای پلاسما می‌گوید: «برای اهدای خون معمولا از خانم‌های زیر شصت کیلو خون نمی‌گیرند. چون با توجه به آناتومی بدن خانم‌ها و عادت‌های ماهیانه، زیر شصت کیلو در صورت اهدای خون، خودشان با بی‌حالی و یا در بعضی موارد غش کردن، مواجه می‌شوند. در مورد اهدای پلاسما هم باید فرد اهداکننده حداقل یک ماه از ابتلایش به ویروس کرونا گذشته باشد و در طول این مدت با فرد مبتلای دیگری در ارتباط نباشد.» پریسا در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «معمولا مردم از سازمان انتقال خون و مراکز ناراحت هستند که چرا این‌قدر سخت‌گیری می‌کنند. یک مقدار موقعیت انتقال خون را درک کنید. کیسه‌های خون اهدایی همه وارداتی هستند و هر کیسه حدود چهار دلار قیمت دارد. یعنی با دلار دولتی هم بین هفده تا بیست هزار تومان می‌شود. این که خونی که در این کیسه‌ها اهدا می‌شود برای یک بیمار مفید باشد، قطعا مهم‌ترین و اصلی‌ترین هدف سازمان انتقال خون است. بنابراین، اگر کسی مسکن مصرف کرده باشد و یا الکل خورده باشد، از آن‌ها خون نمی‌گیرند.»

«سارا» روزهای سختی را در دوران شیوع ویروس کرونا پشت سر گذاشته است و حالا می‌خواهد با اهدای پلاسمای خونش، کاری برای دیگر بیماران کرونایی انجام دهد. او یک روز مرخصی گرفته و به یکی از مراکز انتقال خون مراجعه کرده بود، اما  نتوانسته بود به خواسته‌اش برسد: «رفتار دولت با مردم در تمام زمینه‌ها مثل کاسبی است که می‌گوید می‌خواهی بخر، نمی‌خواهی نخر، هم کاملا کاسب‌کارانه است و هم از سر سیری. دیروز رفتم مرکز انتقال خون که پلاسما اهدا کنم، شاید به درد بیماران کرونایی با شرایط وخیم بخورد و کمتر اذیت بشوند و با توجه به این که خودم کرونا را سخت پشت سر گذاشتم، گفتم در حد توانم کمکی کرده باشد.» او سری به نشانه تاسف تکان می‌دهد و در ادامه می‌گوید: «اولین درخواست مسئول مربوطه کارت ملی بود. منم گفتم صادر نشده است، ولی مدارک دیگر را آورده‌‌ام. گفت نمی‌شود. وقتی اصرار کردم و گفتم من امروز مرخصی گرفته‌ام که پلاسمای خون من شاید به درد یک نفر بخورد، گفت مشکل خودت است.» لحظه‌‌ای مکث می‌کند و می‌گوید: «شاید هم راست می‌گوید این که ساشه اصلی کارت ملی به دلیل تحریم‌ها کم است و بعد از نزدیک به شش ماه درخواست هنوز کارت ملی من نیامده است و به خاطر نجات و کمک به یک انسان آمده‌‌ام، مشکل خودم است.»

«حسن» پرستار است و پدر خودش تومور مغزی دارد و باید برای جراحی آماده شود. او در شرایط این روزهای ویروس کرونا و بحران کمبود واحد گروه‌های مختلف خونی در بیمارستان‌شان می‌گوید: «در طول این ۳۵ سال به اندازه این چند وقت پیر نشدم. کرونا تا پشت در خانه همه ما آمده است. وضعیت بیمارستان‌ها بحرانی است. تخت آی‌سی‌یو خالی نداریم. آمار مرگ‌ومیر حداقل سه برابر آمار اعلامی دولت است. به خاطر وضع بد ذخایر خونی مدام عمل مریض‌هایی که نیاز به خون دارند مثل پدر خودم را عقب می‌اندازیم. کادر درمان واقعا کم آورده‌‌اند و استرس اضافه بی‌خونی را هم باید این روزها تحمل کنیم.» آب دهانش را قورت می‌دهد و می‌گوید: «باور می‌کنید برای بعضی مریض‌های بدحال توی راهروهای بیمارستان راه می‌افتیم و از پرسنل گروه خونی می‌پرسیم که اگر لازم شد ازشون خون بگیریم و به مریض بزنیم. بعد یک عده فکر می‌کنند انتخابات آمریکا همه چیز را درست می‌کند. واقعا اگر "بایدن" رئیس‌جمهور آمریکا بشود و "ترامپ" برود این روزها و این وضعیت تمام می‌شود؟! آدرس فحش و نفرین مردم خیلی نزدیک‌تر از کاخ سفید است. بایدن و ترامپ هم فرقی نمی‌کند، این خانه از پای‌بست ویران است.»