«فدراسیون شطرنج ایران» در خطر تعلیق قرار گرفته است. «ایرانوایر» با «نایجل شورت»، نایبرئیس «فدراسیون بینالمللی شطرنج» و سرمربی پیشین تیم ملی شطرنج ایران که معمار تحریم شطرنج ایران لقب گرفته، در این باره گفتوگو کرده است.
***
فدراسیون شطرنج ایران در خطر تعلیق قرار گرفته است. فدراسیون بینالمللی شطرنج (FIDE) در پی عدم پایبندی فدراسیون ایران به آنچه «تعهدات بینالمللی» و «پایبندی به اساسنامه این فدراسیون بینالمللی» و همچنین نقض بندهایی از اساسنامه «کمیته بینالمللی المپیک» میداند، احتمالا ایران را در جلسه عمومی آینده خود «جریمه» خواهد کرد.
این جریمه میتواند تحریم یا تعلیق شطرنج ایران باشد.
مواردی که از سوی «فیده» مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت اسنادی هستند که دلالت دارند بر تحت فشار قرار دادن شطرنجبازهای ایرانی برای عدم مبارزه با حریفان اسرائیلی، مهاجرت گسترده شطرنجبازهای ایرانی به دلیل دخالت آشکار سیاست در امور این فدراسیون داخلی و اعتراف شطرنجبازهای ایرانی به اعمال فشار از سوی دستگاههای امنیتی.
پیشنویس این طرح را نیز نایجل شورت، نایبرئیس فدراسیون بینالمللی شطرنج و سرمربی پیشین تیم ملی شطرنج ایران نوشته است.
ایرانوایر با نایجل شورت، به عنوان معمار بنای تحریم شطرنج ایران، در مورد چرایی ورود فدراسیون بینالمللی شطرنج به پرونده ایران و همینطور آنچه فیده به عنوان «سند» از آن برای محکوم کردن ایران استفاده میکند، گفتوگو کرده است.
نایبرئیس فیده ابتدا از تاریخچهای حرف زد که سالها جمهوری اسلامی یا کشورهای عربی که مایل به هیچگونه رویارویی با حریفان اسرائیلی نبودند، از آن بهره میبردند؛ «روش سوئیسی»: «اجازه بدهید از گذشته شروع کنم. برای دهههای متمادی، فیده (فدراسیون بینالمللی شطرنج) سیاستی نانوشته داشت. یعنی در هیچ قانونی نوشته نشده بود، اما همواره اجرا میشد. چیزی به نام "قرعه ممنوعه" که از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی توسط رئیس وقت فیده یعنی آقای "فلورنسیو کامپومنس" تصویب شد. او یک سیاستمدار به تمام معنی بود و فقط به دنبال رای اعضای مجمع میگشت.»
پیش از آن که باقی صحبتهای نایجل شورت را بشنویم، اجازه بدهید وارد قانون «قرعه ممنوعه» شویم؛ قانونی که در مدل «سوئیسی» رقابتهای شطرنج اجرا میشد.
قانون ممنوعه یا همان (forbidden pairing) تبصرهای در روش سوئیسی بازی شطرنج است. در رقابتهایی که تعداد شرکتکنندگان زیاد است، شما لازم نیست با تمام حریفان مسابقه بدهید تا قهرمان شوید. گاهی میتوانید از قرعه ممنوعه استفاده کنید، یک حریف را کنار بگذارید و سراغ شطرنجباز دیگری بروید. یک قانون حیرتانگیز برای کشورهایی که نمیخواستند شطرنجبازهایشان با حریف «اسرائیلی» دیدار کنند.
نایجل شورت دقیقا به همین موضوع اشاره میکند: «آقای فلورنسیو کامپومنس برای انتخاب شدن به عنوان رئیس فیده به رای کشورهای عربی نیاز داشت. او به ریاست فدراسیون بینالمللی رسید و بلافاصله این قانون را تصویب کرد. اگر چه در این قانون اشارهای نشده بود که کشورهای عربی یا ایران میتوانند با اسرائیل مبارزه نکنند، اما در عمل این فرصت برای تمام این کشورها به وجود میآمد که شطرنجبازهای خود را از مسابقه منع کنند.»
این قانون محبوب جمهوری اسلامی هم بود و بدون آن که مبارزه نکردن با حریف اسرائیلی فریاد زده شود، شطرنجباز ایرانی حریف دیگری را انتخاب میکرد. اما از سال ۲۰۱۸ این قانون از اساسنامه فدراسیون بینالمللی شطرنج حذف شد: «این یکی از تصمیمات ما برای تغییر سیاستهای فیده بود. ما به صورت روشن در اساسنامه فیده قید کردیم که شما نمیتوانید سیاستهای تبعیضآمیز خود را در شطرنج هم پیاده کنید.»
نایجل شورت معتقد است که تداوم اجرای قانون «قرعه ممنوعه» میتوانست در آینده خطرناک باشد، چون وقتی کشوری تصمیم میگیرد که امروز با اسرائیل مبارزه نکند، فردا چند کشور دیگر را هم به لیست ممنوعههای خود اضافه خواهد کرد. پس فدراسیون شطرنج ایران، با همین تغییر قانون به دردسر میافتد. دیگر هیچ شطرنجباز ایرانی نمیتواند با استفاده از قرعه ممنوعه از مبارزه با رقیب اسرائیلیاش پرهیز کند.
نایجل شورت به ایرانوایر میگوید: «ما حالا در اساسنامه خود، به روشنی سیاستی بیطرفانه داریم. شما شطرنجباز هستید؟ به رقابتهای بینالمللی آمدهاید؟ باید مبارزه کنید. وقتی هستید، یعنی هستید. ما در مورد آنچه افراد مختلف یا سیاستمداران در کشورهایشان فکر میکنند حرف نمیزنیم. من فکر میکنم این دقیقا همان زیبایی ورزش است. همه ما میدانیم که گاهی سیاست به ورزش به چشم ابزار نگاه میکند. بنابراین، قوانین را تغییر دادیم.»
از زمان حذف قانون ممنوعه، رقابت نکردن شطرنجبازهای ایرانی با رقبای اسرائیلی به یکی از معضلات ورزش ایران بدل شد.
آذر ماه سال ۱۳۹۸ در مسابقات بینالمللی اسپانیا در رقابت «امین طباطبایی» و «پرهام مقصودلو» با رقبای اسرائیلی خود، فدراسیون شطرنج ادعا کرد که این دو شطرنجباز، از ملیت رقبای خود باخبر نبودند. اما در همان مسابقات «آرین غلامی»، شطرنجباز محبوب نیروهای امنیتی ایران، از مبارزه با رقیب اسرائیلیاش امتناع کرد. آرین غلامی سابقه تمجید شدن توسط آیتالله «علی خامنهای» و «قاسم سلیمانی» را دارد. پس از این مسابقات، برخی از سفرهای ملیپوشان شطرنج ایران به رقابتهای بینالمللی که در آن شطرنجبازهای اسرائیلی حضور داشتند، به دستور وزارت ورزش و جوانان لغو شدند.
نایبرئیس فدراسیون بینالمللی شطرنج میگوید: «ما در دو سال گذشته حداقل به ۱۲ مورد روشن رسیدهایم که فدراسیون شطرنج ایران مانع از رقابت شطرنجبازهای ایرانی با حریفان اسرائیلی شده است. آرین غلامی یک نمونه روشن است که در سوئد رقابت میکرد و با حریف اسرائیلیاش روبهرو نشد. ما احساس میکردیم که او از این موضوع ناراضی است. اما زمانی که به ایران برگشت مورد استقبال مقامات عالی فدراسیون ایران قرار گرفت. دوربینهای تلویزیونی آمدند و تصاویر آن استقبال را ضبط کردند. او سپس به ملاقات سردار قاسم سلیمانی رفت. این یعنی میخواهند از شطرنج به عنوان یک تبلیغ سیاسی استفاده کنند. این به وضوح تبلیغات سیاسی بود.»
ایرانوایر در گزارش یازدهم آبان به نامهنگاری فدراسیون بینالمللی شطرنج با فدراسیون ایران اشاره کرده بود. نایجل شورت در مورد آنچه پیش از این در مذاکرات دو طرف رخ داده است، میگوید: «هشتم ژوئن امسال (۱۹ خرداد) "آرکادی دورکوویچ"، به عنوان رئیس فیده، به فدراسیون شطرنج ایران نامهای رسمی ارسال کرد. در این نامه به تمامی مواردی که طرف ایرانی در آنها اساسنامه فیده را نقض کرده بود اشاره شد. او تاکید کرد که روی اجرای دقیق اساسنامه به شدت سختگیر، دقیق و حساس است. دو هفته طول کشید تا ایران به ما جواب بدهد. اتفاقا بلافاصله از او درخواست کردند که به سفارت ایران در مسکو برود. (آقای دورکوویچ روسیهای است.) مقامات فدراسیون شطرنج وزیر ورزش ایران را وادار کردند که با رئیس فیده به صورت مستقیم در سفارت ایران صحبت کند.»
حتی نایجل شورت هم میتواند پس از مدت کوتاهی با یک بازی قدیمی از سوی ایران آشنا شود: «آنها مداوم میگویند که ما به قوانین شما پایبند هستیم، ما به اساسنامه فیده احترام میگذاریم، ما اساسنامه IOC را به رسمیت میشناسیم. اما به حرفهایی که میزنند عمل نمیکنند. موارد متعددی وجود دارند که ثابت میکنند آنها لااقل در ماههای اخیر هم مرتکب تخلف شدهاند.»
به نظر میرسد که نایبرئیس انگلستانی فدراسیون بینالمللی شطرنج به دقت گفتار مدیران ایران را رصد میکند. او به ایرانوایر میگوید: «در همین روزهای اخیر دبیر فدراسیون شطرنج ایران با خبرگزاریهای داخل کشورش مصاحبه کرد و گفت که هیچ تهدیدی از سوی فیده وجود ندارد و این شایعاتی را که در فضای مجازی میشنوید، باور نکنید. این برای ما یک نکته قابل توجه است.»
نایجل شورت متوجه برخی از تحرکات داخل ایران برای بیاهمیت نشان دادن فدراسیون شطرنج هم شده است: «میگویند شطرنج در المپیک حضور ندارد و زیاد جدیاش نگیرید. آنها فکر میکنند که ما در حال آزمایش کردن واکنشهای آنها هستیم. این چنین نیست. شطرنج هنوز در المپیک حضور ندارد، اما هم ما کمیته بینالمللی المپیک را به رسمیت میشناسیم و هم آنها ما را. من سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ سرمربی تیم ملی شطرنج ایران بودم و میدانم این کشور چه استعدادهای فوقالعادهای دارد. من متوجه رد پای شطرنج در ایران در حوالی ۶۰۰ سال پس از میلاد شدم. این حیرتانگیز است. شطرنجبازهای شما حتی از زمانی که من در ایران بودم هم بیشتر و بهتر شدهاند.»
او میداند که فیده نخستین فدراسیونی نیست که ایران را زیر فشار تعلیق میگذارد. نایجل شورت میگوید: «فدراسیون جودو ایران تعلیق شد. چرا؟ همین خطر برای فدراسیون کشتی ایران به شکلی جدی وجود دارد. ایران در معرض خطر جدی حذف شدن از المپیک توکیو و حتی تعلیق کامل از سوی IOC قرار گرفته است. "توماس باخ"، رئیس "کمیته بینالمللی المپیک"، بارها در این مورد نامهنگاری کرده و توضیح خواسته است. ما امیدواریم که ایران درک کند که شطرنج یک ورزش جزئی نیست. این بازی، روح و مغز شما را آموزش میدهد.»
علیرغم بیاعتنایی فدراسیون شطرنج ایران، فیده در نخستین جلسه خود، طرح مجازاتهای شطرنج ایران را بررسی خواهد کرد.
آنچه باید بدانیم این است که «فدراسیون بینالمللی جودو» اولین فدراسیونی بود که یک رشته و فدراسیون ورزشی ایران را به دلیل مبارزه نکردن ورزشکارانش با حریفان اسرائیلی و دخالت سیاست در ورزش تعلیق کرد، اما فیده آخرین فدراسیون بینالمللی و شطرنج آخرین رشته ورزشی نخواهد ماند؛ مگر این که سیاست ایران تغییر کند.
آیتالله علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در دوم مهر سال ۱۳۹۷ هنگام دیدار با مدالآوران کاروان ورزشی ایران در بازیهای آسیایی اندونزی گفته بود: «من میخواهم به شما بگویم مبادا شما را بترسانند. مبادا به شما بگویند که اگر فلان مسابقه را ندهید، اگر فلان کار را نکنید، اگر فلان جور ظاهر نشوید، فلان فدراسیون بینالمللی، فلان تشکیلات بینالمللی از شما ناراضی میشود. به دَرَک که ناراضی میشود. هیچ غلطی نمیتوانند بکنند.»
مطالب مرتبط:
نایجل شورت، معمار تعلیق ایران کیست؟ نابغهای که شکست نمیخورد
قرارداد ۷ میلیونی مشاور شطرنج؛ بدون یک دقیقه حضور، برای رئیس کردن شادی پریدر
تحریم مسابقات شطرنج ایران، موافق یا مخالف؟
سعید مولایی، علیرضا فیروزجا و ملیتی که بخاطر اسراییل تغییر میکند
نوجوانان شطرنج ایران، قربانی مبارزه نکردن آرین مقابل حریفان اسراییلی شدند
آیا شطرنج نوجوانان ایران، قربانی مبارزه نکردن با حریفان اسراییلی خواهد شد؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر