تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره‌ها گره خورده است. هر یک خشتی گذاشته‌اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت‌هایی که گاه به قیمت زندگی و جان‌شان تمام شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده‌اند.
از سوی دیگر، در تاریخ جهان بسیاری از زنان و مردان نیز به دلیل استعداد شگرف‌شان برای تخریب و نابودی ساخته‌های دیگران، «تأثیرگذار» نام‌گرفته‌اند.زنان ایرانی، نویسنده برگ‌های بسیاری از کتاب تاریخ ۲۰۰ سال اخیر ما بوده‌اند؛ چه به دلیل تأثیر مثبت بسیاری از آن‌ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه‌های علمی، سیاست‌ورزی، موسیقی و سینما و چه به دلیل تأثیر بعضی از آن‌ها در تشویق به خشونت، گسترش جهل و جزم‌اندیشی و سوءاستفاده از قدرت مالی و اقتصادی در جهت منافع خود.مجموعه «زنان تأثیرگذار» «ایران‌وایر» یک مقدمه است. افرادی که نام‌شان در این فهرست آمده است، نماینده برخی اقشار جامعه هستند که هر روز در ایران و کشورهای دیگر بر زندگی خانواده و اجتماع خود تأثیر می‌گذارند. بدیهی است که همه فعالیت‌ها و یا تمام افراد حاضر در این مجموعه مورد تأیید «ایران‌وایر» نیستند اما تأثیرگذاری هیچ‌یک از افراد این لیست را نمی‌شود کتمان کرد. این لیست، دومین سری سلسله بیوگرافی‌های زنان تأثیرگذار ایران است که به‌مرور تکمیل می‌شود. از مخاطبان «ایران‌وایر» درخواست داریم تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.
***
نام «آلنوش طریان» برای آن‌ها که با نجوم، فیزیک و اخترشناسی سر و کار داشته‌اند، آشناست؛ زنی پیش‌گام از ایرانیان ارمنی‌تبار که اگر در قید حیات بود، اکنون شمع تولد صد سالگی‌اش را خاموش می‌کرد.
او در عرصه ستاره‌شناسی درخشید و نام و آوازه اش با دستاوردهای علمی، به ویژه در زمینه فیزیک و مطالعات مربوط به افلاک، در میان اهالی علم نجوم ماندگار شد.
آلنوش طریان یکی از اولین پایه‌گذاران علم اخترفیزیک در ایران است. او هم زمان با تاسیس موسسه ژئوفیزیک «دانشگاه تهران» و شاید اندکی پیش از آن، نظاره‌گر بزرگ‌ترین و شگرف‌ترین پدیده عالم هستی، آفتاب آتشین، بوده است.
تولد و تحصیلات پایه
دکتر طریان در نهم نوامبر ۱۹۲۰ میلادی مصادف با ۱۸آبان۱۲۹۹ شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش «آرتو طریان» و مادرش «لالا (وارتو) طریان» دو هنرمند اصلی صحنه‌های تئاتر ارامنه تهران بودند. آرتو طریان دانش‌آموخته نمایش و بازیگری از مسکو صاحب «استودیو دراماتیک» بود. وارتو هم فارغ‌التحصیل رشته ادبیات و هنر سخنوری از کشور سوییس و از نخستین زنان ایرانی بود که در مقام کارگردان برای یک نمایشنامه ظاهر شد.
آلنوش طریان در مصاحبه‌ای گفته بود با توجه به همین سوابق والدینش بیشتر علاقمند بودند او در رشته‌ای همچون ادبیات تحصیل کند: «پدر و مادر من طرز فکر بسیار روشن و مدرنی داشتند و از آن والدینی نبودند که مانع تحصیل من شوند یا رشته خاصی را بر من تحمیل کنند، اما از آن‌جا که خود هنرمند بودند و من نیز چند وقتی تجربه نویسندگی داشتم ترجیح می‌دادند که رشته ادبیات را دنبال کنم، ولی زمانی که دریافتند می‌خواهم در رشته فیزیک ادامه تحصیل دهم هیچ‌گونه مخالفتی از خود نشان ندادند و همواره مشوق و پشتیبان من در این راه بودند.»
آلنوش طریان سالیان نخست آموزش خود را تا پایان دوره اول متوسطه در مدرسه ارمنیان تهران گذراند و بعد وارد «دبیرستان انوشیروان دادگر» شد که مخصوص زرتشتیان ایران بود. بعد از اتمام تحصیلات متوسطه با توجه به معدل بالای خود در مقطع متوسطه موفق شد در رشته فیزیک وارد دانشگاه تهران شود. او در مورد انتخاب رشته فیزیک گفته است: «وقتی شما درسی را با معلمی خوب شروع می‌کنید، مجذوب آن درس می‌شوید و من هم مجذوب فیزیک شدم، چون معلمان بسیار خوبی در این درس داشتم.»
در همان روزگار به پدرش گفته بود که می‌خواهد کاری کند که از عهده هر کسی بر نیاید: «از بچگی دیده و شنیده بودم که چه‌طور مردم مثلا می‌گویند: دخترها نمی‌توانند ریاضی بخوانند یا فلان کار را انجام دهند و این همیشه باعث آزردگی من می‌شد و می‌خواستم ثابت کنم که دختر یا پسر بودن فرقی ندارد و اگر انسان استعداد و پشت‌کار کافی داشته باشد، از عهده هر کاری برمی‌آید و ثابت هم کردم.»
دانشگاه در ایران و اروپا
در سال ۱۳۲۶ شمسی بانو طریان در مقطع لیسانس فیزیک از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و در همان سال به عنوان کارمند آزمایشگاه فیزیک دانشکده علوم در دانشگاه تهران استخدام شد.
او پی در پی مدارج ترقی را طی کرد و پس از دوره‌ای یک‌ساله آموزش تحت نظر «دکتر محمودیان»، رئیس وقت آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران، سرپرستی آزمایشگاه‌های این دانشگاه را بر عهده گرفت.
دوسال بعد آلنوش با تشویق پدر راهی فرانسه شد تا در دانشگاه پاریس رشته فیزیک اتمسفر را ادامه دهد. هفت سال بعد او موفق به دریافت مدرک دکتری از دانشگاه پاریس شد و به ایران بازگشت. او در دوران تحصیل با «ایر کوری»، دختر «ماری کوری»، آشنا شده بود؛ دانشمندی که آلنوش گفته بود از کودکی الگوی او بوده است: «کار کردن در آزمایشگاه، کنار دختر ماری کوری، حتی برای مدتی کوتاه افتخار بسیار بزرگی برای من محسوب می شد.»
خدمت در ایران
آلنوش طریان بعد از بازگشت به ایران، به عنوان استاد، واحد فیزیک ستارگان را در دانشگاه تهران تدریس می‌کرد؛ درسی که تا پیش از آن در این دانشگاه تدریس نمی‌شد. در آن دوره تنها علم نجوم برای دانشجویان ریاضی تدریس می‌شد و او برای نخستین بار واحد فیزیک ستارگان را برای دانشجویان فیزیک ارائه کرد. او گفته بود خیلی‌ها می‌گفتند اقدام او برای بازگشت به ایران اشتباه بوده است: «من علاقه داشتم به كشورم، ايران، خدمت كنم. وگرنه در همان فرانسه در حالی كه هنوز فارغ‌التحصيل نشده بودم، از من دعوت به كار كردند و در جواب استاد فرانسوی‌ام كه می‌خواست من را استخدام كند گفتم كه من بايد برگردم به كشورم و فقط برای بهتر خدمت كردن به كشورم، برای تحصيل به فرانسه آمدم. بعد از برگشتن به ايران، خيلی‌ها به من می‌گفتند كه حماقت كردی، اما چون وظيفه خودم می‌دانستم كه برگردم، برگشتم و از برگشتنم به ايران پشيمان نيستم زيرا كه توانستم دانشجويان خوبی تحويل جامعه بدهم و اين مسئله باعث دل‌خوشی من است.»
در سال ۱۳۳۸ یک بورس در زمینه مطالعه رصدخانه خورشیدی از سوی دولت فدرال آلمان غربی در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت و چون آلنوش طریان مشغول تاسیس رصدخانه فیزیک خورشیدی در دانشگاه تهران بود، با تصمیم دانشگاه این بورس به او تعلق گرفت.
سه سال پس از عزیمت به آلمان، آلنوش طریان به عنوان نخستین زنی که در رشته فیزیک کرسی استادی را کسب کرده است، معرفی شد. دکتر طریان، مادر نجوم ایران و بنیان گذار نخستین رصدخانه و تلسکوپ خورشیدی در تاریخ نجوم کشور، دانشجویان فراوانی را با مباحث مربوط به فیزیک آشنا کرد و تجربه کار با تلسکوپ و دیگر ابزار رصدخانه ای را برای آن‌ها امکان پذیر کرد.
مادر ماه و خورشید
آلنوش طریان آن‌قدر شیفته نجوم و ستاره‌شناسی بود که علی‌رغم آن که هرگز ازدواج نکرده بود و فرزندی نداشت، همیشه به دانشجویانش می‌گفت: «من دختری به نام ماه و پسری به اسم خورشید دارم.» این خاطره را بسیاری از دانشجویانش به یاد دارند و در مراسم بزرگداشتی که سال ۱۳۸۹برای او برگزار شد، آن را بازگو کردند.
۱۸آبان۱۳۸۹ و در سالروز تولد این زن تاثیرگذار ایرانی «باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات تهران» با همت «موسسه ترجمه و تحقیق هور» و با همکاری «انجمن خیریه بانوان ارامنه تهران» مراسم بزرگداشتی با حضور دکتر طریان برگزار کردند؛ مراسمی که با حضور برخی دانشجویان او برگزار شده بود. این مراسم بهانهای بود برای برگزاری تولد ۹۰ سالگی بانوی ستاره‌شناسی ایران و ذکر خاطرات او در جمع دوستدارانش.
استاد آلنوش طریان در ۱۴ اسفند ماه ۱۳۸۹، در ۹۰ سالگی و به علت کهولت سن درگذشت. او در سال‌های پایانی عمر خود همه اموال و دارایی‌های خود را وقف کرده بود و در خانه سالمندان روزگار می‌گذراند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر