سردار «امیرعلی حاجیزاده»، فرمانده نیروی هوافضای «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، روز ۱۵مهر۱۳۹۹ در حاشیه الحاق «سامانه راداری قدیر» به سامانههای راداری هوافضای سپاه، مدعی شد: «ایران جزء ۱۰ کشور اول در حوزه رادار است.» او در توضیح با بیان این که همپوشانی رادارهای نیروی هوافضای سپاه با رادارهای ارتش جمهوری اسلامی ایران از دستاوردهای بزرگ نظامی کشور است، گفت: «اگر در دنیا ۲۰ کشور ساخت رادار وجود دارد، حتما ایران اسلامی جزء ۱۰ کشور اول است.» به گفته حاجیزاده رادارهای قدیر قادرند تا برد ۳۵۰ کیلومتر پرندههای پنهانکار را شناسایی و با توجه به ارتفاع هدف برای پرندهها و سایر اهداف تا برد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر را کشف و رهگیری کنند.
سردار «موسوی»، فرمانده کل ارتش، نیز در این مراسم گفت: «با راهاندازی چنین رادارهایی، قدرت کشف و تسلط پدافند هوایی بر همه بخشهای آسمان ایران اسلامی افزایش پیدا کرده است.»
قدرتهای برتر صنعت راداری جهان را کدام کشورها تشکیل میدهند و جایگاه ایران کجاست؟ «ایرانوایر» در این گزارش میکوشد به این پرسش پاسخ دهد.
صنعت رادار و قدرتهای برتر
سیستمهای راداری امروزه کاربرد کلیدی و مهمی در صنعت فضایی، هوایی، دریایی، خودروسازی، صنایع دفاعی و نظامی، هواشناسی و نقشه دارد و با پیشرفت تکنولوژی، در آیندهای نزدیک بازار وسیعتری پیدا میکند. بر خلاف مانور فرماندهان نظامی ایران، که از رادارها تصویری با کارکرد نظامی و دفاعی ارائه میکنند، امروزه در دنیا کاربرد غیرنظامی رادارها در تامین امنیت انسانها و تبادل اطلاعات بسیار گسترده و کلیدی است.
سازمان هواشناسی استرالیا در توضیحی در خصوص رادار می نویسد: «رادار مخفف عبارت Radio Detecting And Ranging است و همان طور که در نام آن آمده است، نوعی استفاده از امواج رادیویی است. رادارها امواج الکترومغناطیسی مشابه شبکههای رایانهای بیسیم و تلفنهای همراه را ارسال میکنند. سیگنالها به صورت پالس کوتاه ارسال میشوند که ممکن است توسط اشیایی در مسیر خود منعکس شوند، و به سمت رادار بازگردند. برای نمونه رادارهای هواشناسی، با انعکاس پالس و دریافت سیگنالهایی از تغییرات آبوهوایی، میتوانند تشخیص دهند که بارش در کجا رخ میدهد و چه میزان بارش وجود دارد.»
به نوشته این سازمان، رادارها در دوره جنگ جهانی دوم توسعه یافتند ولی پس از جنگ به سرعت مورد توجه بسیاری از صنایع قرار گرفتند، به طوری که امروزه رادار نقشی کلیدی در هواشناسی و تغییرات جوی، جهتیابی در هواپیما، هلیکوپتر و کشتی و جیپیاس خودروها و در تشخیص سرعت خودروها دارد.
کاربرد رادارهای نظامی، نظارت، ردیابی هدف، هدایت و ناوبری، و دیدن از پشت موانع و کاربردهای غیرنظامی رادار در سیستمهای تصویربرداری ماهوارهای، هدایت کشتی و هواپیما، هواشناسی، کنترل ترافیک و بالا بردن امنیت در صنعت اتومبیلسازی است.
کمپانیهای برتر راداری دنیا
«بیزینسوایر» به نقل از Technavio ، در گزارشی در سال ۱۳۹۷ مدعی است ۲۵ کمپانی بزرگ تولیدکننده، بازار جهانی رادار را در کنترل خود دارند. Technavio بزرگترین کمپانیهای سازنده رادار جهان را به شرح زیر معرفی کرده است:
بررسیهای Technavio نشان میدهد که در آیندهای نزدیک آمریکا، چین، هند، روسیه و انگلستان بالاترین سهم بازار رادار جهان را از آن خود خواهند کرد و انتظار میرود که این کشورها توانمندترین کشورها در تولید سیستمهای راداری باشند و فناوری این صنعت را در دست داشته باشند. با این وجود، هنوز فرانسه، آمریکا، انگلستان، اسپانیا، سوئد، هلند و آلمان قویترین شرکتهای تولید رادار را در جهان دارا هستند.
آنچه از توانایی راداری ایران میدانیم
اطلاعات موجود در رسانهها که بیشتر به اظهارات فرماندهان نظامی اختصاص دارد، تصویر روشنی از توانایی راداری ایران ارائه نمیکند، یا به عبارتی اطلاعاتی مستند به فکتهای قابل اعتماد ارائه نمیکند که بتوان مستند به آن توانایی ایران را سنجید. فرماندهان نظامی ایران مدعی ارتقای دانش تکنولوژیکی ایران در این حوزه و توانایی ساخت رادارهای پیشرفته هستند؛ هرچند، چند سالی بیشتر از رونمایی اولین رادار ایرانی نمیگذرد. در ۲۰ آبان ۱۳۹۳ فاز اول «رادار برد بلند سپهر» با حضور فرمانده و معاون قرارگاه پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران رونمایی و تست شد.
«امیر شهرام»، معاون اجرایی و سخنگوی قرارگاه پدافند هوایی، در حاشیه مراسم تست این رادار گفت: «رادار کیهانی سپهر با بردی بیش از ۲۵۰۰ کیلومتر به عنوان مکمل رادارهای مراقبتی و کنترلی حوزه کشف و به منظور اجرای اصل پدافند در عمق، پس از انجام تستهای موفقیتآمیز سرانجام در یک قطاع با موفقیت کامل ارزیابی شد و برای اولین بار اطلاعات دریافتی آن جهت بهرهبرداری در شبکه یکپارچه قرارگاه پدافند هوایی با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت.»
آبان ۱۳۹۵ نیز «سازمان صنایع دفاعی ایران» در نمایشگاه کیش از «رادار تصویربرداری ابصار» رونمایی کرده بود. «خبرگزاری مشرق» در توصیف این رادار نوشته بود: «این محصول ساختهشده توسط متخصصان دفاعی کشورمان، علاوه بر آن که قابلیت تصویربرداری نواری از اراضی مختلف با پوششهای دریایی، کشاورزی، کوهستانی و جنگلی را دارد، میتواند از مصنوعات ساخت انسان و حتی اهداف دریایی مانند کشتی و قایق نیز تصویربرداری کند.»
بهمن ۱۳۹۸ خبرگزاری مشرق از دستیابی سپاه پاسداران به یک دستگاه رادار مدل AN/ZPY-۳ به همراه قطعات و سامانههای جانبی به شکل تقریبا سالم پس از انهدام پهپاد آمریکا در خلیج فارس که در خرداد سال ۱۳۹۸ مورد اصابت موشک سپاه قرار گرفت، خبر داد. این خبرگزاری این رادار را پیشرفته دانست که سنسور اصلی آن ساخت «شرکت نورثروپ گرومن» است، در باند ایکس فعالیت میکند و برای شناسایی اهداف دریایی، خصوصا در شرایط طوفانی و آبوهوای بد در دریا، توسعه پیدا کرده است. این رادار در طول مدت ۲۴ ساعت، میتواند منطقهای به مساحت ۷ میلیون کیلومتر مربع را چه در دریا، چه خطوط ساحل یا در روی زمین اسکن کند. این رادار توان پوشش ۳۶۰ درجه را نیز در اختیار دارد. قابلیت نقشهبرداری گسترده این رادار از زمین و دریا در حالت SAR است که میتواند برای افزایش دقت مسیریابی موشکهای کروز نیز مورد استفاده قرار بگیرد، چرا که یکی از راههای هدایت موشکهای کروز در سناریوهای حمله به اهداف زمینی، استفاده از نقشههای تهیهشده در حالت SAR است.
در واقع ایران امیدوار است با دستیابی به چنین راداری بتواند با کپی آن و فراگیری دانش فنی از مهندسی معکوس آن، راداری با چنین قابلیتی تولید کند؛ اطلاعاتی که نشان میدهد ایران در صنعت تولید رادار هنوز در مرحله کشف و شناخت قابلیتهای رادارها از طریق دستیابی به نمونههایی از آن است. این در حالی است که اسرائیل در منطقه به جنگندههای رادارگریز اف۳۵، دسترسی دارد. این جنگندهها با رادارهای معمولی قابل ردیابی نیستند و برای مقابله با آنها به سیستم راداری بسیار پیشرفتهای نیاز است، هرچند رسانههای روسی مدعی هستند که رادارهای روسیه چنین قابلیتی دارند و اخیرا توسط ایران خریداری و با موفقیت آزمایش شدهاند. خبرگزاری روسی «تاس» در آگوست سال جاری در این خصوص نوشت: «رادار Rezonans-NE ساخت روسیه که ایران برای شناسایی و ردیابی هواپیماهای پنهانکار و اهداف مافوق صوت خریداری کرد، طی تشدید تنشها در آغاز سال ۲۰۲۰، پس از مرگ ژنرال ایرانی، با موفقیت جنگندههای F-35 آمریکایی را در نزدیکی مرزهای کشور مشاهده و ردیابی کرد.» چنانچه این خبر صحیح باشد، نشان میدهد که ایران به رادارهای مجهز روسی دست یافته است، ولی این تاییدی بر افزایش توانایی ایران در تولید رادارهای پیشرفته نیست.
خطوط هوایی جدید و مشکل رادارهای پروازی
«احمد مومنی»، مشاور ارشد مدیرعامل «شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران»، در امور هوانوردی روز ۳۰آذر۱۳۹۸ در گفتوگو با «پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی»، از معطل ماندن مسیرهای پروازی جدید به دلیل بدقولی شرکتهای سازنده رادار، از تحویل رادارها به ایران به دلیل بازگشت تحریمها خبر داده و گفته است: «راههای هوایی تازه تاسیسشده مسیر پروازهای حوزه خلیج فارس و شمال غرب کشور معطل سیستمهای راداری هستند.» به گفته احمد مومنی، فرآیند خرید رادارها قبل از اردیبهشت ۱۳۹۷ انجام شده، ولی بعد از اعمال تحریمهای مجدد این فرایند ادامه پیدا نکرده است و شرکتهایی که با آنها در حال مذاکره بودیم از فروش رادار به کشور ما خودداری کردند.
مشاور مدیرعامل شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران تصریح کرده است که پس از لغو قرارداد ایران با شرکتهای خارجی، قراردادی با «دانشگاه صنعتی اصفهان» امضا شده و این دانشگاه وعده کرده است که ظرف ۲۲ ماه آینده اولین رادار را تحویل دهد.
اظهارات مومنی بیانگر این واقعیت است که ایران نه تنها کشوری مطرح در میان تولیدکنندگان رادار نیست، بلکه کشوری است که در حال برداشتن قدمهای اولیه برای بومیسازی این تکنولوژی است.
سیستم راداری ایران و سیل شیراز
استان فارس از معدود استانهای ایران است که به سیستم رادار پیشرفته هواشناسی مجهز است، ولی چرا این رادارها نتوانستند به تشخیص سیل فروردین ۱۳۹۸ شیراز را که به کشته شدن جمعی از ایرانیان در دروازه قرآن این شهر منجر شد، کمک کنند. «خبرگزاری ایرنا» در اردیبهشت ۱۳۹۸ در پی یافتن پاسخ این پرسش با مسئولان هواشناسی و اساتید دانشگاه شیراز به گفتوگو نشسته بود. «محمد جعفر ناظم السادات»، استاد مهندسی آب «دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز»، در این خصوص به ایرنا گفته است: «رادار پیشرفته هواشناسی شیراز که در کوه دراک در اطراف این شهر نصب شده، در سال ۹۳ با مشکلات زیادی ناشی از وجود تحریمها و با هزینهای بسیار سنگین وارد کشور و در شیراز نصب شد. این تجهیزات قابلیت پیشبینی بارشهای شدید روز پنجم و ششم فروردین ۹۸ در شیراز را که منجر به تلفات جانی و مالی سنگینی شد، حدود ۱۰ الی ۱۲ ساعت قبل از بروز این رخداد داشت، اما متاسفانه اثرات امواج رادیویی که سالها است کار این دستگاه را مختل کرده است مانع از این مسئله شد.»
«عبدالکریم جامع»، مدیرکل سابق هواشناسی استان فارس، نیز با بیان این که در ایران ۸ رادار هواشناسی آلمانی وارد و نصب شدهاند، در چرایی کار نکردن این رادار پیش از وقوع سیل گفته است: «مشکلات امواج رادیویی و پارازیتها، کارایی رادارها را از بین برده است. بیش از یک سال است که مسئولان از اثرات منفی امواج رادیویی و پارازیتها روی رادارهای هواشناسی آگاهند، ولی نتوانستهاند راهکاری برای رفع آن بیابند.» پیشتر نیز «پرهیزکار»، رئیس سازمان هواشناسی کشور، گفته بود: «روی رادارهای هواشناسی نویزهایی وجود دارد که ما برای آنها از واژه نویز مزاحم استفاده میکنیم. به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان مسئول این موضوع نیز اعلام شده که روی این رادارها نویز وجود دارد، اما متاسفانه تا کنون اقدام عملی برای برطرف شدن آنها انجام نشده است.»
اطلاعاتی که نشان میدهد ایران نه سازنده و تولیدکننده رادار است و نه حتی قادر است از رادارهای وارداتی و پیشرفته آلمانی نیز مراقبت کند و از مزایای آن بهرهمند شود. سپاه پاسداران خود با ارسال پارازیت متهم ردیف اول از کار افتادن رادارهای هواشناسی است و هنوز به این توانایی دست نیافته است که از تقابل پارازیتها با رادارهای هواشناسی پیشگیری کند.
جمعبندی
سردار امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روز ۱۵مهر۱۳۹۹ در حاشیه الحاق سامانه راداری قدیر به سامانههای راداری هوافضای سپاه مدعی شد: «ایران جزء ۱۰ کشور اول در حوزه رادار است.» او گفت: «اگر در دنیا ۲۰ کشور ساخت رادار وجود دارد، حتما ایران اسلامی جزء ۱۰ کشور اول است.» قدرتهای برتر صنعت راداری جهان را کدام کشورها تشکیل میدهند و جایگاه ایران کجاست؟ «ایرانوایر» این ادعا را بررسی کرد و به این نتایج دست یافت:
۱- هیچ گزارش بینالمللی یافت نشد که از ایران به عنوان یکی از ده کشور اول ساخت رادار یاد کرده باشد. حتی در گزارشهای بینالمللی اسمی از ایران به عنوان کشور مطرح در این صنعت برده نشده است و یا به عبارتی ما به چنین گزارشی دست نیافتیم.
۲- در میان ۱۰ کمپانی بزرگ تولیدکننده رادار در جهان که بیشترین سهم را در بازار رادار به خود اختصاص دادهاند، نامی از ایران یا شرکتی ایرانی به میان نیامده است.
۳- فرانسه، آمریکا، هلند، اسپانیا، سوئد و آلمان صاحب ۱۰ کمپانی اول تولیدکننده رادار جهان هستند. پژوهشهای بینالمللی، آینده نزدیک بازار رادار جهان را از آن آمریکا، چین، هند، روسیه و انگلستان میدانند.
۴- ایران از سال ۱۳۹۳ که اولین رادار سپهر را تست و رونمایی کرد، خود را به عنوان تولیدکننده رادار معرفی کرده، ولی از این که چهقدر قادر است رادارهای پیشرفته بسازد، اطلاعاتی در دست نیست. آنچه فعلا ما میدانیم این است که مشاور مدیرعامل شرکت فرودگاههای ایران در سال ۱۳۹۸ گفته است راههای هوایی تازه تاسیسشده مسیر پروازهای حوزه خلیج فارس و شمال غرب کشور معطل سیستمهای راداری هستند، چرا که شرکتهای خارجی طرف قرارداد به دلیل تحریمها قرارداد را لغو کردهاند و ما منتظریم ظرف ۲۲ ماه آینده دانشگاه صنعتی اصفهان اولین رادار را به ما تحویل دهد.
۵- سازمان هواشناسی ایران ۸ رادار در ایران مستقر کرده است که هیچ کدام ساخت ایران نیستند، جملگی آنها وارداتی و محصول کشور آلمان هستند. همین رادارها نیز درست کار نمیکنند، چرا که این سازمان مدعی است امواج رادیویی و پارازیتها کارکرد آنها را مخدوش کردهاند. نویزهای مزاحم به عنوان دلیل ناتوانی سازمان هواشناسی در پیشبینی وقوع طوفان و سیل اعلام شده است.
مجموعه بررسیهای ایرانوایر نشان میدهد که فکت معتبری در تایید ادعای سردار حاجیزاده مبنی بر این که «ایران جزء ۱۰ کشور اول در حوزه رادار است» وجود ندارد، برعکس اطلاعات موجود نشان میدهد ایران نه تولیدکننده رادار، بلکه خریدار رادارهای روسی و آلمانی است، لذا به این ادعا نشان «حقیقت ندارد» میدهیم.
حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی است که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است؛ با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روششناسی راستیآزمایی در ایرانوایر اینجا کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
ادعای توسعه دوردست، شکست در خاک خودی؛ سازمان رزم سپاه در دوره خامنهای
اگر آمریکا پرونده پرتاب ماهواره نظامی سپاه را به شورای امنیت ببرد، چه میشود؟
رونمایی و آزمایش «موفقیتآمیز» یک موشک جدید بالستیک در ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر