درگذشت «محمدرضا شجریان» بار دیگر موضوع رفتار رهبر جمهوری اسلامی با مرگ شخصیتهای برجسته سیاسی، مذهبی و فرهنگی را که در زمان حیات از منتقدان او بودهاند، مورد توجه قرار داده است. محمدرضا شجریان، خواننده پرآوازه ایرانی، روز ۱۷مهر۱۳۹۹ درگذشت و امروز در میان خیل هوادارانش به خاک سپرده شد. بسیاری از شخصیتهای هنری، فرهنگی و سیاسی درگذشت این خواننده نامدار را تسلیت گفتند، از «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی، اما تا لحظه تنظیم این گزارش که دو روز از زمان درگذشت محمدرضا شجریان میگذرد، هیچ پیام تسلیتی منتشر نشده است. شجریان در جریان اعتراضات سال ۱۳۸۸ از جنبش سبز به طور علنی حمایت کرده بود. رفتار علی خامنهای در مورد عدم صدور پیام تسلیت برای شجریان مسبوق به سابقه است. او پس از مرگ بسیاری از شخصیتهای برجستهای که منتقدش بودند یا پیامهای تسلیت کنایهآمیز صادر کرده یا اصلا تسلیت نگفته است و یا صاحب اصلی عزا را خطاب قرار نداده است.
***
رهبر جمهوری اسلامی درباره صدور پیام تسلیت برای چهرههای منتقد خود در یک دوراهی قرار دارد. اگر پیام تسلیت صادر کند هوادارانش برای توجیه حمله خود به این شخصیتها و ایجاد محدودیت برای مراسمهایشان دچار تناقض میشوند. صادر نکردن پیام نیز به کینهتوزی او تعبیر خواهد شد. یک راه وسط صدور پیام همراه با کنایههای خاص بوده که درباره درگذشت آیتالله «منتظری» بازتاب خوبی نداشت.
اینک آیتالله خامنهای درباره محمدرضا شجریان صادر نکردن پیام را انتخاب کرده و «محمدباقر قالیباف» و «ابراهیم رئیسی»، دو همشهری یا هماستانی دیگر، نیز به تقلید از آیتالله خامنهای همین راه را رفتهاند. در سالهای ابتدایی انقلاب، خامنهای به دلیل مشهدی بودن رابطه بهتری با شجریان نسبت به دیگر مقامات داشته است. «حسن روحانی» در فیلم تبلیغاتی خود گفته بود که آشناییاش با محمدرضا شجریان از طریق آیتالله خامنهای بوده است. این بخش اما از فیلم تبلیغاتی او حذف شد. پیش از مرگ شجریان نیز نامگذاری خیابانی به نام او به دلیل اعتراض دفتر رهبر جمهوری اسلامی به شورای شهر، متوقف شده بود. به لحاظ سیاسی نیز بازتاب موضوع تسلیت گفتن در مورد شجریان برای آیتالله خامنهای به اندازه تسلیت گفتن درباره مرگ چهرههای مذهبی و سیاسی اهمیت نداشته است.
رفتار اینچنینی آیتالله خامنهای اما مانند برخی از موضوعات دیگر از آیتالله «خمینی» به او به ارث رسیده است. محدودیتها برای برگزاری مراسم تشییع و دفن و بزرگداشت و همچنین صادر نشدن پیام تسلیت رویهای معمول از ابتدای جمهوری اسلامی بوده است. این رفتار را آیتالله خمینی با روحانیون شاخص مخالف خود نیز انجام داد. از جمله از برگزاری مراسم تشییع آیتالله «کاظم شریعتمداری» جلوگیری شد و آیتالله «رضا صدر» که بنا بر وصیتش بنا بود بر پیکرش نماز بخواند، بازداشت شد. این اتفاق اعتراض دیگر مراجع تقلید و روحانیون شاخص از جمله آیتالله «محمدرضا گلپایگانی»، آیتالله «مرعشی نجفی» و آیتالله «حسن طباطبایی قمی» را به دنبال داشت.
آیتالله خمینی همچنین با وجود صدور پیام تسلیت برای درگذشت شیخ «بهاءالدین محلاتی» که همرزمش در قیام ۱۵خرداد۱۳۴۲ خوانده میشد، بر خلاف رسم معمول مجلس ترحیمی برگزار نکرد و از برگزاری مراسم ختم در «مسجد ارگ تهران» به دعوت برادران «موسوی مجتهد زنجانی» و «مهدی حائری یزدی» جلوگیری شد.
برخی از شخصیتهای مورد غضب آیتالله خمینی اما در دوره رهبری آیتالله خامنهای فوت شدند و او برای آنها پیامهای تسلیت تمجیدآمیزی ارسال کرد؛ از جمله برای درگذشت آیتالله حسن طباطبایی قمی که در دوره رهبری آیتالله خمینی مغضوب شده و به حصر رفته بود.
آیتالله خامنهای در پیام تسلیت به مناسبت درگذشت «مهدی بازرگان»، دبیرکل «نهضت آزادی»، نیز او را « از جمله پیشروان ترویج و تبیین اندیشههاى ناب اسلامى با زبان و منطق و شیوه نوین» خواند.
این پیام بعدها توسط برخی از مقامات دولت «هاشمی رفسنجانی» و یا روزنامهها حربه خوبی شده بود تا با استناد به آن، به حملات گروه «انصار حزبالله» به مراسمهای بزرگداشت بازرگان اعتراض کنند.
آیتالله خامنهای سال ۱۳۸۱ نیز در پیام تسلیت به مناسبت درگذشت «یدالله سحابی»، عضو شاخص نهضت آزادی، با اشاره به اقداماتش در مبارزه با حکومت شاه و جمهوری اسلامی نوشت که «پس از مقطعی که وی از قوای مجریه و مقننه خارج شد، اختلاف برخی از دیدگاههایش با مسئولان کشور، وی را به وادی بیانصافی و غرضورزی سوق نداد. او مردی دیندار و متعبد و درستکردار بود.»
او این پیام را خطاب به همه فرزندان یدالله سحابی نوشت، در حالی که در فضای عمومی «عزتالله سحابی» شناخته شدهتر بود و دیگر مقامات سیاسی به او تسلیت گفتند. یدالله سحابی یک سال پیش از مرگ خود به مجلس و دیگر نهادها میرفت تا موضوع بازداشت عزتالله سحابی را پیگیری کند.
بحران پیام تسلیت برای رهبر جمهوری اسلامی پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ نمود بیشتری یافت و اوج آن ماجرای پیام به مناسبت درگذشت آیتالله منتظری بود که نوشت: «در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد که از خداوند متعال میخواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره آن قرار دهد.»
همچنین نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی دفن آیتالله منتظری در حرم حضرت معصومه و در کنار مزار پسرش «محمد منتظری» را «برخورد بزرگوارانه» رهبر جمهوری اسلامی خواندند؛ موضوعی که از سوی «محسن کدیور»، اسلامپژوه، «ولایت بر قبور» خوانده شد.
به گفته کدیور، بر اساس نظریه ولایت انتصابی مطلقه فقیه یا به تعبیری نظر آیتالله خامنهای و نزدیکانش، «رهبر نه تنها بر حیات که بر ممات، نه تنها بر خانه دنیوی که بر آرامگاه اخروی، نه تنها بر منزل زندگان که بر قبر درگذشتگان نیز ولایت دارد. این که چه کسی کجا خاک شود، و کدام قبر به کدام میت میرسد، همانند هر آن چه به دنیا و آخرت مردم بستگی دارد، از اختیارات ولیفقیه است.»
در سالهای اخیر موضوع پیامهای تسلیت و رفتار آیتالله خامنهای بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. از جمله اقدام او در مراسم تشییع هاشمی رفسنجانی و نگفتن عبارت عربی مرسوم در نماز میت با این معنا که «خدایا ما جز نیکی از او نمیدانیم و تو درباره او از ما داناتری»، در فضای اجتماعی بازتاب یافت. به خصوص این که این جمله را در «نماز میت» بر روی جنازه «محمود هاشمی شاهرودی» بیان کرد.
رهبر جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۳ درگذشت خواهر «محمد خاتمی»، رئیسجمهور سابق ایران، را به مادر او تسلیت گفت و پس از آن درگذشت مادر محمد خاتمی را نیز به او تسلیت نگفت و یک پیام کلی صادر کرد.
آیتالله خامنهای همچنین بر خلاف پیامهای تسلیت خود برای بازرگان و یدالله سحابی، درگذشت عزتالله سحابی و «ابراهیم یزدی» را تسلیت نگفت. «هاله سحابی»، دختر عزتالله سحابی، نیز در مراسم تشییع پدر و پس از درگیری با نیروهای امنیتی جان باخت.
یک ماه پیش از مرگ شجریان، آیتالله خامنهای درگذشت «یوسف صانعی» را بدون کنایه تسلیت گفته بود، شاید به این دلیل که در دورهای برایش گواهی اجتهاد صادر کرده و مخالفتش با رهبر جمهوری اسلامی نیز کمرنگ شده و به فراموشی سپرده شده بود.
به مرور موضوع پیامهای تسلیت رهبر جمهوری اسلامی و رفتار او با مرگ مخالفانش نیز مانند دیگر مواضع او شفافتر شده است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر