رکوردشکنی طلای جهانی؛ چرا طلا گران و گران‌تر می‌شود؟

دیروز طلا رکورد تاریخی را پشت سر گذاشت و به گران‌ترین حد تاریخی خود رسید. دیشب درست در ساعت ۹ و ۲۸ دقیقه به وقت نیویورک (حوالی شش صبح به وقت تهران)، قیمت هر اونس طلا قله هزار و ۹۷۸ دلار را فتح کرد. در ساعات بعدی، قیمت‌ تا حدودی فروکش کرد چنان‌که در زمان نوشتن این گزارش (حوالی سه و نیم بعدازظهر به وقت تهران)، هر اونس طلا قیمتی برابر هزار و ۹۲۵ دلار دارد.

افزایش قیمت طلا خبر خوبی برای هیچ‌کس نیست. نمودارهای صعودی، معنایی جز بالا گرفتن بحران و کاهش امید به بهبود اقتصاد جهان در کوتاه‌مدت ندارند. طلا مطمئن‌ترین کالای سرمایه‌ای برای سرمایه‌گذاران نگران در شرایط بحرانی است. به همین دلیل است که قیمت آن هم‌زمان با بحران‌های شدید نوسان پیدا می‌کند و بالا و پایین می‌رود. حتما شنیده‌اید افزایش تنش‌ها یا خطر درگیری و یا حتی خط و نشان کشیدن رهبران سیاسی، انفجار بمب یا هر خبر دیگری چه‌گونه باعث تحریک قیمت طلا می‌شوند. دلیل این است که گروهی از سرمایه‌گذاران محافظه‌کار به محض شنیدن اخبار نگران‌کننده، به سراغ بازار طلا می‌روند که یک کالای سرمایه‌ای کلاسیک و کم‌خطر است. حتی اگر جنگ هم شود، طلا ارزش خود را از دست نمی‌دهد. در زمان بحران‌های بزرگ مثل جنگ، زمین و ملک بی‌ارزش می‌شوند، بورس از رونق می‌افتد، شرکت‌های بزرگ به خاک سیاه می‌نشینند، پول ارزش خود را به دلیل سیاست‌های پولی انبساطی از دست می‌دهد اما طلا هم‌چنان طلا باقی می‌ماند.

نوسان بازار طلا بستگی به دو عامل مهم دارد؛ یکی این که تعداد سرمایه‌گذاران نگران چه قدر زیاد است و دوم این که واقعا بحران چه قدر بزرگ است. به عنوان مثال، در سال‌های گذشته مجادله لفظی مقام‌های ایران و امریکا و کشورهای منطقه، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران را نگران می‌کرد. این نگرانی باعث ایجاد نوسان در بازار نفت و طلا می‌شد. بسیاری تصور می‌کردند با خروج نفت ایران، بازار انرژی جهان دچار بحران می‌شود، در نتیجه بحران اقتصادی محتمل خواهد بود. به همین دلیل گروهی از سرمایه‌گذاران از روی ترس به بازار طلا هجوم می‌بردند و باعث نوسان مقطعی در قیمت طلا می‌شدند.

جدال ایران و امریکا به بالاترین سطح خود رسید. حتی تا رویارویی نظامی هم پیش رفت. نفت ایران هم به کل از بازار انرژی جهان خارج شد اما آب از آب تکان نخورد. این تجربه باعث شده است تا جمعیت سرمایه‌گذاران نگران محافظه‌کاری که از بحران ایران می‌ترسند، کم و کمتر شود. حالا حتی اگر رهبران ایران گلوی خود را پاره هم کنند، بازار نفت و طلا واکنشی نشان نخواهد داد. چراکه عمده سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که ایران خطری جدی برای امنیت اقتصادی جهان نیست.

بازخوانی بحران اقتصادی  ۲۰۰۹ امریکا و اروپا و تاثیر آن روی قیمت طلا نمونه دیگری است که نشان می‌دهد چه گونه بازار طلا به بحران اقتصادی حساس است. در آن مقطع، متوسط رشد اقتصادهای پیشرفته به منفی سه درصد و متوسط رشد اقتصادی جهان به کمتر از صفر رسید. این به هم‌ریختگی باعث شد بازار طلا با فاصله‌ای چند ماهه تحت تاثیر قرار بگیرد؛ چنان‌که قیمت آن در فاصله اوایل تابستان ۲۰۰۹ تا اواخر تابستان ۲۰۱۰ تا دو برابر افزایش یافت. رکورد تاریخی قیمت طلا در روز ۲۳ آگوست سال ۲۰۱۰ شکست و قیمت هر اونس طلا تا هزار و ۸۶۰ دلار بالا رفت. این نوسان‌ها نسبتا تا حوالی سال ۲۰۱۳ ادامه داشت تا این که سرمایه‌گذاران به اطمینان رسیدند که ثبات و رونق به اقتصاد جهان بازگشته است و آن‌ها با اطمینان می‌توانند سرمایه‌های خود را در بازارهایی با بازده بیش از افزایش دهند.

این ثبات و رونق اما تا اوایل سال ۲۰۲۰ بیشتر دوام نداشت تا این که عالم‌گیر شدن ویروس کرونا، باعث ایجاد بزرگ‌ترین بحران اقتصادی ثبت شده در طول تاریخ جهان شد. بحران سال ۲۰۰۹ نه به اندازه بحران فعلی بزرگ بود و نه مانند کرونا، همه‌گیر. در همان سال که اقتصادهای پیش‌رفته رشد منفی سه درصدی را تجربه می‌کردند، رشد اقتصادی چین و هند حدود ۹درصد بود. اما امسال نه‌تنها اقتصادهای بزرگ غربی رشد اقتصادی منفی هشت تا منفی ۱۲ درصدی را از سرمی‌گذارنند بلکه چین و هند نیز برای اولین بار بعد از مدت‌ها مزه رکود را می‌چشند.
طبق آخرین برآورد «صندوق بین‌المللی پول»، امسال رشد اقتصادی جهان منفی پنج درصد و متوسط رشد اقتصادهای پیش‌رفته منفی هشت درصد، چین یک درصد و هندوستان منفی پنج درصد است. در چنین شرایطی، طبیعی است که بازار طلا دست‌خوش تحول و نوسان شدید شود.

در این میان، سیاست انبساط پولی دولت‌ها، به ویژه دولت امریکا باعث شده است تا ارزش دلار پایین بیاید. در ماه‌های گذشته، دولت‌ها با پایین نگه داشتن بهره بانکی و پخش پول در جامعه از طریق پرداخت کمک‌ هزینه‌ مالی و تزریق پول به بنگاه‌های بحران‌زده، تلاش کرده‌اند تا آثار رکود کرونا را کم کنند. این که این سیاست‌ها تا چه اندازه توانسته‌اند رکود را کم کنند، جای بحث دارد اما بدون شک این سیاست‌ها آثار تورمی به دنبال خواهند داشت. نخستین نشانه‌های بروز آثار تورمی این سیاست‌ها را می‌توان در کاهش ارزش دلار و همین‌طور نوسان شدید قیمت طلا دید.

نکته این‌جا است که هنوز چشم‌انداز روشنی از پایان بحران دیده نمی‌شود. اگرچه بسیاری معتقدند در صورت حل بحران کرونا، اقتصاد جهان به سرعت به وضعیت قبلی خود باز خواهد گشت اما تضمینی برای این خوش‌بینی وجود ندارد.

این عدم قطعیت خود یک عامل محرک برای افزایش قیمت طلا است. برخی تحلیل‌گران بر این گمانند که آن چه در هفته‌های اخیر در بازار طلا آغاز شده، شروع یک اوج‌گیری تازه است؛ تا آن‌جا که پیش‌بینی می‌شود طلا به زودی رکوردهای بالاتری را هم پشت سر بگذارد و قیمت هر اونس آن مرزهای دو هزار و دو هزار و ۵۰۰ دلاری را هم رد کند.