فریب‌های دریایی یا روش‌های ایران برای دور زدن تحریم‌ها روی آب

آمریکا از دولت‌های جهان خواسته تا با اطلاع از فریب‌های دریایی جمهوری اسلامی ایران، جلوی تجارت تحریم شده ایران را بگیرند و به تحریم‌های آمریکا عمل کنند. سهم حمل‌ونقل دریایی در تجارت جهانی در حدود ۹۰ درصد است. در ایران صددرصد صادرات نفت از طریق دریا انجام می‌شود و تقریبا کل واردات و صادرات هم از طریق کشتی و دریاست.

ایالات‌متحده با تحریم‌های فراگیر و سختیگرانه‌ای که علیه جمهوری اسلامی ایران برقرار کرده، دولت ایران را واداشته تا برای فرار از تحریم‌ها، روش‌های «فریب دریایی» در پیش بگیرد تا بتواند حداقلی از صادرات و واردات کالا خصوصا نفت را ادامه دهد.

جمهوری اسلامی ایران عمدتا از هفت روش برای دور زدن تحریم ها در آب استفاده می‌کند.

راه اول: دست‌کاری «سامانه خودکار شناسایی» کشتی

«سامانه خودکار شناسایی» کشتی یک سامانه بین‌المللی است که موقعیت کشتی و نفت‌کش‌ها را از طریق امواج رادیویی با فرکانس بالا به مرکز سامانه مخابره می‌کند.

 براساس «کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان در دریا» کلاس‌های خاصی از کشتی‌ها و نفت‌کش‌ها باید مجهز به این سامانه خودکار شناسایی باشند و در زمان عبور و مرور بین‌المللی دریایی از آن استفاده کنند.

 این سامانه به دیگر شناورها مک می‌کند تا با اطلاع از موقعیت جغرافیایی آن کشتی از حوادثی تصادفات دریایی و گم شدن کشتی در اقیانوس‌ها و دریاها جلوگیری شود و حیات افرادی که در ماموریت دریایی هستند، به خطر نیفتند.

 «کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان در دریا» مهم‌ترین معاهده بین‌المللی دریایی در مورد افزایش ایمنی در کشتیرانی است که نسخه اولیه آن ۱۰۶ سال پیش پس از حادثه مرگبار کشتی تایتانیک تدوین شد.

کشتی‌هایی که در حال تجارت غیرقانونی مثل قاچاق مواد مخدر، اسلحه و انسان هستند یا به هر دلیلی نمی‌خواهند که ردی از خود به‌جا بگذارند در زمان حضور در آب‌های بین‌المللی این سامانه را قطع یا برای گمراه کردن دیگران آن را دست‌کاری می‌کنند. این یکی از روش‌های مرسومی است که کشتی‌های ایرانی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا به کار می‌برند.

 وقتی «سامانه خودکار شناسایی» کشتی خاموش یا دست‌کاری شده باشد، شناسایی آن برای دیگر شناورها ازجمله دستیابی به اطلاعات نام کشتی، محموله، شماره شناسایی بین‌المللی و تابعیت آن ناممکن می‌شود که البته این کار می‌تواند خطرات جدی برای کشتی و خدمه آن در پی داشته باشد.

 راه دوم: خودداری از درج نام کشتی روی بدنه

کشتی‌های مسافربری با وزن ناخالص ۱۰۰ تن به بالا و کشتی‌های باری با وزن ناخالص ۳۰۰ تن و بیشتر باید نام کشتی و شماره ثبت بین‌المللی خود را روی بدنه نوشته باشند به‌نحوی‌که این نام و شماره در زمان به آب انداخته شدن قابل‌مشاهده باشد. یکی از روش‌های مرسوم دیگر برای مخفی ماندن هویت کشتی، درج نام یا شماره غیرواقعی روی بدنه و از بین بردن مشخصات هویتی است.

 راه سوم: جعل بارنامه کشتی

 یکی از ضرورت‌های حمل‌ونقل قانونی و بازرگانی شفاف دریایی برای همه طرف‌های تجاری یعنی فروشند، ترابری و خریدار، صدور اسناد کامل و دقیق حمل بار یا بارنامه است کشتی است.

اسناد لازم شامل مشخصات کامل فروشنده، خریدار، نوع کالا یا کالاها، صورتحساب خریدوفروش، مبدا و مقصد کشتی، بیمه‌نامه و فهرست آخرین توقفگاه‌ها و بنادری است که کشتی در آن حضور داشته است.

کشتی‌های ایرانی یا شناورهای در اجاره ایران که محصولات نفتی یا پتروشیمی، فلزات و محصولات معدنی جمهوری اسلامی ایران را جابه‌جا می‌کنند، برای فرار از تحریم‌های آمریکا اسناد جعلی برای خریدوفروش، بارنامه و مقصد کشتی صادر می‌کنند.

 راه چهارم: نقل‌وانتقال کشتی به کشتی

یکی از روش‌های ابداعی جمهوری اسلامی ایران در حمل‌ونقل تحریم شده از سوی ایالات‌متحده، انتقال کشتی به کشتی بار روی دریاست به این صورت که محموله از کشتی ایرانی که به نحوی در حال پوشاندن هویت خود است در روی دریا به یک کشتی دیگر با تابعیت و هویت غیرایرانی منتقل می‌شود و ازآن‌پس کشتی با اوراق هویتی واقعی، محصولاتی را که همانند کالای قاچاق از ایران خریده، با فراری دادن از تحریم‌ها به هر نقطه‌ای که می‌خواهد منتقل کند.

 این کار به‌صورت برعکس هم انجام می‌شود به این معنی که کالای وارداتی به ایران در روی آب به کشتی جمهوری اسلامی ایران منتقل و از آنجا راهی بنادر ایرانی می‌شود. این روش به خریدار و فروشنده اجازه می‌دهد تا حد امکان هویت خود را برای دور زدن تحریم‌های آمریکا مخفی نگه دارند.

راه پنجم: بی‌نظمی عمدی در دریانوردی

یافتن مسیرهای غیرعادی در دریا که ممکن است زمان حمل‌ونقل بار را برای مدت‌ها طولانی‌تر کند یکی از راه‌های فریب دریایی است. صاحبان کشتی تحریم شده یا بار تحریم شده یا بنادر و مقاصد تحریم با بی‌نظمی عمدی در دریانوردی سعی در مخفی نگه داشتن هویت و محموله‌های خود می‌کنند و با این شیوه تحریم‌های وضع‌شده را دور می‌زنند.

راه ششم: استفاده از پرچم قلابی

 هر کشتی تجاری مثل نفت‌کش و کشتی‌های حمل‌ونقل کالا و مسافر برای عبور و مرور بین‌المللی باید دارای مالک، اداره‌کننده و کشور صاحب‌پرچم باشد. به‌طورمعمول تا پیش از تحریم‌های آمریکا اغلب کشتی‌ها و نفت‌کش‌های ایرانی در خود ایران و بخش کوچک‌تری در دیگر کشورها ثبت می‌شدند و عمدتا با پرچم جمهوری اسلامی ایران در آب‌ها حرکت می‌کردند؛ اما تحریم‌های ایالات‌متحده این وضعیت را به هم زده است.

 در دوره تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه اتمی جمهوری اسلامی که فروش نفت خام و دیگر مراودات تجاری دریایی ایران را هدف گرفته کشتی‌ها و شناورهای ایرانی که با پرچم جمهوری اسلامی حرکت می‌کردند، فوری شناسایی می‌شدند. این شناسایی به آن معنا بود که بنادر از پذیرش آن‌ها خودداری می‌کردند و خدمات موردنیاز کشتی‌ها هم مثل بیمه و خدمات بندری را برایشان تامین نمی‌کردند.

 کشورهایی مثل پاناما هم که به ایران اجازه می‌دادند از پرچمشان به صورت مصلحتی استفاده کند، در دوره جدید تحریم‌ها این کار را متوقف کردند. ازآنجاکه نمی‌شود یک کشتی تجاری بدون پرچم در دریا حرکت کند و کشتی دارای پرچم ایران هم به‌سرعت شناسایی می‌شود و دیگر کشورها هم به ایران پرچم اجاره نمی‌دهند، جمهوری اسلامی ایران از پرچم‌های تقلبی برای کشتی‌ها و نفت‌کش‌هایش استفاده می‌کند.

یک کشتی تجاری ایران از زمان حرکت در بندر مبدا تا رسیدن به مقصد ممکن است برای دور زدن تحریم و مخفی نگه داشتن هویتش از چند پرچم مختلف استفاده کند.

 راه هفتم: ثبت شرکت بیرون ایران و تغییر مالک و مدیر

 یکی از مرسوم‌ترین روش‌های جمهوری اسلامی ایران در دور زدن تحریم‌ها و فریبکاری دریایی، تاسیس شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی در خارج از ایران و سپس ثبت کشتی‌ها در آن شرکت و استفاده از پرچم کشور محل تاسیس شرکت دریایی است.

بسیاری از شرکت‌های صوری حمل‌ونقل دریایی که توسط جمهوری اسلامی ایران تاسیس شده‌اند دارای تابعیت غیر ایرانی هستند و در موارد متعددی مدیران و مالکان ظاهری آن‌ها هم غیرایرانی هستند.

هویت غیرایرانی شرکت مالک کشتی و پرچم خارجی آن که در این مورد قلابی محسوب نمی‌شود، به جمهوری اسلامی ایران فرصت می‌دهد تحریم‌های آمریکا را دور بزند.

مثال فریبکاری دریایی جمهوری اسلامی ایران:

کشتی «گریس ۱» که نفت خام ایران را در سال ۱۳۹۸ حمل می‌کرد و به درخواست آمریکا مدتی توقیف بود از چند شیوه دور زدن تحریم به‌طور هم‌زمان استفاده کرد.

ایران برای صدور نفت به سوریه به‌جای نفت‌کشی که قادر به عبور از کانال سوئز باشد، نفت‌کش بزرگ‌تری را از راه تنگه جبل‌الطارق عازم سوریه کرد که مسیر بسیار طولانی‌تری است. این نفت‌کش توسط دولت محلی جبل‌الطارق توقیف شد اما با دادن تعهد که نفت خود را به بندر تحریم‌شده طرطوس سوریه نمی‌برد، آزاد شد. نفت‌کش با تغییر نام خود به «آدرین دریا» و خاموش کردن سامانه خودکار ردیابی نفت خود را به یک کشتی دیگر در نزدیکی سوریه تحویل داد و موفق شد تحریم‌ها را با به‌کارگیری چند روش هم‌زمان دور بزند.