زنان تاثیر گذار ایران: پروانه وثوق

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره‌ها گره خورده است؛ هر یک خشتی گذاشته‌اند تا سقفی پدیدار شود؛ خشت‌هایی که گاه به قیمت زندگی و جانشان تمام‌شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده‌اند. از سوی دیگر، در تاریخ جهان بسیاری از زنان و مردان دیگر به دلیل استعداد شگرف آن‌ها برای تخریب و نابودی ساخته‌های دیگران، «تأثیرگذار» نام‌گرفته‌اند.
زنان ایرانی، نویسنده برگ‌های بسیاری از کتاب تاریخ 200 سال اخیر ما بوده‌اند؛ چه به دلیل تأثیر مثبت بسیاری از آن‌ها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی‌شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه‌های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما و چه به دلیل تأثیر بعضی از آن‌ها در تشویق به خشونت، گسترش جهل و جزم‌اندیشی و سوءاستفاده از قدرت مالی و اقتصادی در جهت منافع خود.
مجموعه «زنان تأثیرگذار» «ایران وایر» یک مقدمه است. افرادی که نامشان در این فهرست آمده، نماینده برخی اقشار جامعه هستند که هرروز در ایران و کشورهای دیگر بر زندگی خانواده و اجتماع خود تأثیر می‌گذارند. بدیهی است همان‌طور که اشاره کردیم، همه فعالیت‌ها و یا تمام افراد حاضر در این مجموعه، مورد تأیید «ایران وایر» نیستند اما تأثیرگذاری هیچ‌یک از افراد این لیست را نمی‌شود کتمان کرد.
 این لیست، اولین سری سلسله بیوگرافی‌های زنان تأثیرگذار ایران است که به‌مرور تکمیل می‌شود. از مخاطبان «ایران وایر» درخواست دارمی تا پیشنهادات خویش را برای غنای این مجموعه با ما در میان بگذارند.

-------------------------

مادرتزرای مهربان کودکان بیمار

طاهره تسلیمی ،شهروند خبرنگار

اهالی خیابان «ظفر» و همسایه‌های بیمارستان موسسه «محک» برای سال‌ها با صدا و شمایل فولکس قورباغه‌ای «پروانه وثوق» خو گرفته بودند؛ خانم دکتر مهربانی که روزی چندین بار فاصله مطبش در خیابان فلسطین تا بیمارستان را می‌آمد تا بیماران کوچک سرطانی بستری شده  در بیمارستان «علی‌اصغر» را ویزیت و روزهای پر از درد و ناراحتی آن ها را با شکلات‌های رنگی رنگی و مهربانی‌های مادرانه‌اش به یادماندنی و دوست‌داشتنی ‌کند. این بچه ها از ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲دیگر نه خانم دکتر مهربان را با آن دامن گل‌گلی و موهای سفید و دست‌های مهربانش دیدند و نه فولکس قورباغه‌ای‌ او را، نه عروسک‌های دست بافتش و نه مادربزرگ مهربانی که هیچ گاه مادر نشد اما زندگی را به خیلی از کودکان بیماری که پزشکان از آن ها قطع امید کرده بودند، بازگرداند.

در میان پزشکان ایرانی اگر بخواهیم از پزشکان تاثیرگذار نام ببریم، نام پروفسور پروانه وثوق از شاخص‌ترین آن ها خواهد بود. زنی اهل تفرش که زندگی و کار در بهترین بیمارستان های جهان را رها و زندگی خود را وقف درمان کودکان سرطانی ایرانی کرد و تا روز پیش از مرگ، از بیمارانش غافل نشد.

پروانه وثوق متولد اسفندماه 1314 بود. او بعد از گرفتن دیپلم، توانست با رتبه بالایی وارد رشته پزشکی در دانشگاه «علوم پزشکی تهران» شود. پس از پایان دوران دکترای عمومی در سال ۱۳۴۲، او برای دکترای تخصصی به امریکا رفت و تخصص پزشکی اطفال و فوق تخصص خون‌شناسی را در دانشگاه‌های کمبریج، ماساچوست و ایلینوی گذراند. پروانه وثوق بعد از یک دوره تکمیلی پزشکی در دانشگاه واشنگتن، در سال ۱۳۵۰ به ایران آمد و در کنار استادش، دکتر «محمد قریب» در «مرکز طبی کودکان» و بیمارستان کودکان «مفید» مشغول به کار شد. او هم‎چنین کرسی فوق تخصصی خون و سرطان کودکان را به دانشگاه علوم‌پزشکی تهران آورد.

 از آن‌جایی که خانم دکتر در رشته خون‌شناسی کودکان فارغ‌التحصیل شده بود، توسط هیات امنای بیمارستان کودکان علی‌اصغر که در آن زمان «شهرآزاد» نام داشت، به این بیمارستان دعوت شد و بخش انکولوژی و خون‌شناسی را در این بیمارستان راه‌اندازی کرد. بیمارستان شهرآزاد در سال ۱۳۴۳ در زمینی به مساحت پنج هزار و ۱۳۰ مترمربع توسط مهندس «کامرانی» و بنیاد نیکوکاری او ساخته شده بود.

این بیمارستان با ورود دکتر وثوق، به عنوان یکی از مهم ترین مراکز پزشکی کودکان شناخته شد. بیمارستان شهرآزاد البته بعد از انقلاب ابتدا به نام «صمد بهرنگی» تغییر نام داد اما با استقرار حکومت مذهبی در ایران، علی‌اصغر نام گرفت. ولی با همه این تغییرات، دکتر پروانه وثوق برای همراهی با کودکان بیمار در این بیمارستان ماندگار شد.

او بیش از نیم قرن عاشقانه در کنار کودکان بیمار ماند و خودش را وقف مداوای آن‌ها کرد. پروانه وثوق هیچ گاه ازدواج نکرد زیرا رسیدگی شبانه روزی به کودکان وقت زیادی برای او نمی‌گذاشت. این پزشک شناخته شده کودکان به گفته دوستان و همکارانش، حتی یک ریال هم کارانه از بیمارستان نمی‌گرفت و جز حق طبابتی که بیمارستان به او می‌داد و ویزیتی که در مطبش در خیابان فلسطین می‌گرفت، وجه اضافه‌ای از خانواده‌های بیماران نمی‌گرفت. با انتشار خبر راه‌اندازی «موسسه حمایت از کودکان سرطانی» (محک) توسط «سعیده قدس» و همراهانش در سال ۱۳۷۰، دکتر وثوق از نخستین پزشکانی بود که داوطلبانه  به این خیریه پیوست و بخش خون شناسی بیمارستان این موسسه را راه اندازی کرد و به عنوان رییس هیات امنای این بیمارستان تخصصی انتخاب شد. او تا آخرین روزهای عمر خود، علاوه بر ریاست هیات امنای موسسه محک، به امر تعلیم و تربیت دانشجویان پزشکی و نیز درمان کودکان مبتلا به سرطان اشتغال داشت.

پروانه وثوق عاشق بچه‌ها بود و همه زندگی خود را وقف آن ها کرد. او ساعت‌های زیادی را در بیمارستان کنار بچه‌ها می‌گذارند و برای این که کمی از درد آن‌ها کم کند، همیشه در جیب و کیفش پر از شکلات‌های رنگی رنگی و خوش‏مزه بود. خانم دکتر در وقت‌های کوتاه فراغتش، عروسک‌های بافتنی کوچک و بزرگی می‌بافت که هدیه بچه‌هایی بود که درد را تاب می‌آوردند.

خانم دکتر مهربان هر روز بارها به بیماران کوچک سر می‌زد تا آن‌ها هم باور کنند سرطان پایان زندگی نیست و شکست پذیر است.

پروانه وثوق برای بیمارانی که بضاعت مالی نداشتند نیز شرایطی را فراهم می‌کرد که مشکلات مالی، فشار مضاعف بر خانواده ها وارد نکند. شاید برای همین هم او را به نوعی «مادر ترزا» ایرانی می‌نامیدند. بدترین و ساعت او زمانی بود که دیگر کاری از دستش برای کودک بیمار بر نمی‌آمد. او بارها همراه مادران و پدران برای کودکانی که در آخر راه بیماری بودند، اشک ریخت و هیچ گاه رفتن فرشته‌های کوچک بیمار برایش عادی نشد.

همکارانش می گفتند بارها به او پیشنهاد شده بود که برای مشاغل تحقیقاتی در ازای دریافت حقوق هنگفت و امکانات دیگر، ساکن کشورهای اروپایی و امریکایی شود ولی او خدمت رایگان به کودکان سرطانی وطنش را برگزید.

دکتر پروانه وثوق جدا از درمان بیش از هزاران کودک بیمار در ایران و سراسر جهان، بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب و مقاله در زمینه بیماری‌های خون و سرطان کودکان تألیف و پزشکان حاذقی را تربیت کرد تا بعد از او راهش را ادامه دهند.

مادر ترزای بیمارستان علی‌اصغر سحرگاه دوشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۲ پس از یک دوره بیماری، در سن ۷۸ سالگی درگذشت و پیکرش در میان تشییع با شکوه کودکانی که با مراقبت او زنان و مردان سالم و بزرگی شده بودند و نیز جامعه پزشکی ایران تشییع و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

شورای شهر تهران با پیشنهاد هیات امنای بیمارستان محک، خیابانی که این بیمارستان در آن ساخته شده بود را به نام پروانه وثوق نام گذاری کردند تا خیابان‌های تهران نیز نام مادرترزای ایران را به یاد بسپارد.