جانشین‌های خشن؛ روایت تغییر سه معاون فرمانده پلیس در کمتر از پنج سال

سومین معاون و جانشین فرمانده پلیس در کمتر از پنج سال منصوب شد. «حسین اشتری» که ۱۸اسفند۱۳۹۳ از سوی آیت‌الله «علی خامنه‌ای» به‌عنوان فرمانده پلیس منصوب شد، «قاسم رضایی»، فرمانده سابق مرزبانی ناجا را هفته گذشته به‌عنوان معاون جدید خود منصوب کرد.

رضایی جانشین «ایوب سلیمانی»، معاون سابق اشتری شده است. سلیمانی هم پس از واگذاری این سمت از پلیس خارج و به ستاد کل نیرو‌های مسلح منتقل و به‌عنوان مسئول طرح و برنامه این ستاد قرار است فعالیت کند.

ایوب سلیمانی آبان‌ ۱۳۹۷ با موافقت آیت‌الله علی خامنه‌ای به‌عنوان جانشین اشتری منصوب شد که کمتر از دو سال توانست در این سمت باقی بماند.

سلیمانی سال ۱۳۹۷ جانشین «اسکندر مومنی» شده بود. مومنی فروردین ۱۳۹۴ به‌عنوان جانشین اشتری منصوب شده بود.

حسین اشتری خودش در زمان فرماندهی «اسماعیل احمدی‌مقدم» معاون و جانشین او بود.

احمدی‌مقدم اسفند ۱۳۹۳ در حالی از سمتش برکنار شد که چند ماهی از مهلت تمدید حکم وی باقی مانده بود اما رهبر جمهوری اسلامی ترجیح داد پیش از موعد مقرر حکم برکناری وی را صادر کند.

علت این تصمیم آن بود که سیستم‌‌های نظارتی و اطلاعاتی یک باند فساد مالی در بنیاد تعاون ناجا را کشف کرده بودند که پای احمدی‌مقدم نیز در پرونده این فساد به میان آمده بود.

از جزییات این پرونده با گذشت چند سال از آن هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است، اما دست‌کم منجر به برکناری فرمانده وقت ناجا و دستگیری چندین فرمانده دیگر پلیس شد. حسین اشتری بلافاصله پس از برکناری احمدی‌مقدم از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به سمت فرماندهی کل ناجا منصوب شد.

اشتری که سابقه فرماندهی پلیس اطلاعات و امنیت نیروی انتظامی ایران را برعهده داشت، چند روز بعد از حضور در این سمت با صدور حکمی اسکندر مومنی را به‌عنوان جانشین خود معرفی کرد.

مومنی از سال ۸۸ فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی را برعهده داشت و در کارنامه کاری خود فرمانده نیروی انتظامی خراسان و معاونت عملیات نیروی انتظامی را داشت.

مهم‌ترین رویدادی که مومنی در زمان جانشینی فرماندهی پلیس تجربه کرد، اعتراض‌های سراسری دی‌ ۱۳۹۶ بود که با سرکوب معترضان در شهر‌های مختلف ایران همراه شد.

اسکندر مومنی ده ماه پس از این سرکوب گسترده، یعنی در آبان‌ ۱۳۹۷ از سمت خود برکنار شد و «ایوب سلیمانی» به‌عنوان جانشین وی در ناجا معرفی شد.

اشتری در جریان تودیع مومنی به‌طور تلویحی اشاره‌ای به اختلاف‌نظرهای خود با مومنی کرد و گفت که «سردار مومنی نظرات خود را بیان می‌کردند و حتی اگر نظراتشان برخلاف نظر بنده هم بود.»

وی درعین‌حال گفت مخالف رفتن مومنی از ناجا بوده، اما در پی اصرار‌های وزارت کشور با انتقال این سردار ناجا به ستاد مبارزه با مواد مخدر موافقت کرده است.

ایوب سلیمانی در همین مراسم نیز معارفه شد. یک سال پس از حضور او در این سمت بود که اعتراض‌‌های آبان سال ۱۳۹۸ در ایران رخ داد که به روایتی دست‌کم هزار و ۵۰۰ نفر در این اعتراض‌ها کشته شدند.

پلیس که سلیمانی به‌عنوان نفر دوم آن منصوب شده بود نیز در این سرکوب‌ها نقش داشت و همچون سایر عملیات‌ها، در سرکوب خون‌بار معترضان از هیچ کوششی دریغ نکرد.

در کارنامه سلیمانی اقدامات خون‌بار‌تری نسبت به کارنامه مومنی ثبت شود. زمانی که مومنی جانشین فرمانده ناجا بود، به‌مراتب معترضان کمتری در اعتراض‌های دی‌ ۱۳۹۶ کشته شدند، اما در زمان جانشینی سلیمانی اوضاع بسیار متفاوت‌تر بود و گروه زیادی از معترضان در آبان‌ ۱۳۹۸ کشته شدند با گذشت چندین ماه از این سرکوب‌ها، هنوز آمار دقیق کشته‌شده‌ها از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی اعلام نشده است.

سلیمانی که بی‌تردید در این سرکوب‌ها نقش مهمی داشت همین چند روز پیش بی‌آنکه درباره نقش خود حرفی بزند و پاسخی بدهد کنار گذاشته شد تا قاسم رضایی یکی دیگر از فرماندهان خشن پلیس به‌عنوان جانشین وی معرفی شود.

از رضایی به‌عنوان یکی از خشن‌ترین فرماندهان پلیس در ایران نام برده می‌شود که پیش‌ازاین فرماندهی مرزبانی نیروی انتظامی را برعهده داشت. مجموعه‌ای که متهم ردیف نخست کشتار سیستماتیک کولبران در ایران است.

قاسم رضایی حالا در شرایطی به فرد دوم پلیس در ایران تبدیل شده که برخی تحلیل‌ها از احتمال بروز شورش‌های خیابانی مشابه آنچه در دی‌ ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ در ایران رخ داد، در سال ۱۳۹۹ حکایت دارد.

تشدید تحریم‌های بین‌المللی، بحران کرونا و ناکارآمدی و اختلاف‌های درون‌گروهی، چهار عاملی هستند که دست‌به‌دست یکدیگر داده‌اند تا فشار اقتصادی به مردم ایران در سال ۱۳۹۹ بازهم افزایش یابد.

این فشار‌ها به اعتقاد گروهی از کارشناسان مهم‌ترین نیروی محرکه بروز شورش‌های خیابانی در آینده‌ای نه‌چندان دور در ایران است.

در صورت تحقق این احتمال‌ها و حضور دوباره معترضان در خیابان‌های ایران، این قاسم رضایی سومین معاون فرمانده پلیس خواهد بود که در سرکوب اعتراض‌‌های خیابانی در دوران فرماندهی حسین اشتری نقش بسزایی خواهد داشت.