اگر ادعای جمهوری اسلامی ایران را در «تروریسم اقتصادی» و «جنایت علیه بشریت» بودن تحریم‌های آمریکا بپذیریم در این نظر عامل و مباشر جنایت دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا است اما در صورت پذیرش این نظر بلافاصله آیت‌الله علی خامنه‌ای می‌تواند در جایگاه «سبب» قرار بگیرد که معنی لغوی آن یعنی ریسمان و در حقوق به معنی کسی است که باعث و وسیله‌ساز جنایت می‌شود. این مقاله به این پرسش پاسخ می‌دهد که چه اتهامی احتمالی متوجه ترامپ یا خامنه‌ای است. اگر ترامپ مجرم یا مباشر باشد، معاون یا سبب این جنایت چه کسی است و مسئولیت اصلی متوجه کدام‌یک است؟
***
در حقوق اصطلاحی به نام «سبب اقوی از مباشر» وجود دارد؛ یعنی شخصی که ارتکاب جرم به او منتسب و مجرم اصلی است. تصور کنید کسی به فردی که کنترل یا اختیاری بر رفتار خود ندارد چاقو یا سلاح می‌دهد و فردی را به قتل می‌رساند. اینجا فردی که بر رفتار خود کنترل ندارد با چاقو به دیگران صدمه می‌رساند مقصر اصلی نیست و متهم ردیف اول مباشر است اما وضعیتی را به وجود آورده که سبب صدمه شده است. به وضعیتی که تامین‌کننده چاقو و سلاح در برابر عامل جرم دارد، «سبب اقوی از مباشر» می‌گویند.
«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مدت‌هاست که تحریم‌های آمریکا را «تروریسم اقتصادی» می‌نامند. به‌تازگی «حسن روحانی»، رییس‌جمهور هم اصطلاح «تروریسم درمانی» را ساخته و «علی شمخانی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی رفتار آمریکا را «جنایت علیه بشریت» خوانده است.
فارغ از اینکه کاربرد این اصطلاحات درباره تحریم‌ها ازنظر علم حقوق تا چه حد درست است، فرض را بر صحت ادعای مقام‌های جمهوری اسلامی می‌توان گذاشت و تحریم‌ها را تروریسم اقتصادی و درمانی و جنایات علیه بشریت دانست که از سوی آمریکا به ایران تحمیل شده است.
ایالات‌متحده آمریکا می‌گوید درخواست جمهوری اسلامی ایران برای رفع تحریم‌ها در زمان شیوع ویروس کرونا و بیماری کووید-۱۹ بهانه است تا ایران به منابع مالی دسترسی پیدا کند، منابعی که هرگز در اختیار مردم نمی‌گذارد و با همین استدلال، تحریم‌ها را سبک نخواهد کرد.
کالاهای بشردوستانه یعنی دارو و لوازم پزشکی و تبادلات مالی موردنیاز آن از تحریم‌ها معاف است و در ردیف اول نیازمندی‌های فوری نیست. این اقلام امکان صادرات به ایران را دارد اما بازهم می‌توان فرض را بر صحت اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گذاشت که به گفته ظریف تحریم‌ها «در حال کشتن مردم ایران است.»
«دونالد ترامپ»، رییس‌جمهور آمریکا از توافق اتمی خارج‌شده و برخلاف تعهد سیاسی ایالات‌متحده، دوباره علیه جمهوری اسلامی تحریم اعمال کرده است. او دلیل این وضعیت را رفتار «تحریک‌آمیز» و «بی‌ثبات‌کننده» جمهوری اسلامی ایران خوانده که تحت فرمان کامل آیت‌الله «علی خامنه‌ای» اداره می‌شود. ترامپ پیشنهاد کرده که برای رفع تحریم‌ها ایران دست از اقدامات فرامنطقه‌ای که توسط سپاه پاسداران در منطقه انجام می‌دهد، بکشد تا تحریم‌ها را رفع کند یا ایران و آمریکا وارد مذاکره شوند تا برای راه‌های رفع تحریم به توافق برسند.
در ادامه این پیشنهاد برخی از رهبران کشورها همچون «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن بین دو کشور میانجیگری کرده اما آیت‌الله خامنه‌ای گفته ترامپ را حتی شایسته مبادله پیام هم نمی‌داند و راه هرگونه مصالحه را بسته است.
رهبر جمهوری اسلامی ایران به رفتار غیرعادی و سیاست پرهزینه خود برای مردم ایران ادامه داده تا اینکه ویروس کرونا شایع شده است. دولت به دلیل ولخرجی‌ها و از بین بردن منابع مالی سرشار از قیمت گران نفت در دهه گذشته، توان مالی ندارد تا با تامین حداقل بخشی از هزینه‌های زندگی مردم، آن‌ها را مجبور به تعطیلی کار و در خانه ماندن کند تا چرخه گسترش ویروس قطع شود.
آیت‌الله خامنه‌ای در این وضعیت هم که به گفته ظریف تحریم‌ها «در حال کشتن مردم ایران است» حاضر نیست دست به اقدامی در روابط با آمریکا بزند تا در نتیجه بالا رفتن توان مالی دولت، خطر مرگ و تهدید حیات مردم کاهش پیدا کند. او همچنان بر ادامه رفتار پیشین جمهوری اسلامی اصرار دارد و مذاکره با آمریکا را منع می‌کند.
رفتار، گفتار، سیاست و عملکرد آیت‌الله علی خامنه‌ای و نظام تحت حکومت او مشوق آمریکا در خروج از برجام و سپس تشدید فشار اقتصادی به ایران بوده که در حال حاضر مردم ایران بیشتر از همیشه هزینه‌های آن را می‌پردازند. در زمان خروج ایالات‌متحده از توافق اتمی «علی مطهری»، نماینده مجلس و فرزند «مرتضی مطهری»، یکی از نظریه‌پردازان مورد اعتماد آقای خامنه‌ای گفته بود: «مقصر وضع فعلی آن‌هایی هستند که با هوا کردن موشک نگذاشتند برجام اجرا شود» که اشاره‌ای مستقیم به رهبر نظام است.
حتی به بیان علی مطهری هم، آیت‌الله خامنه‌ای مشوق آمریکا در خروج از برجام بوده است؛ کسی که به گفته حسن روحانی مانع شکستن تحریم بوده و سد کاهش دردهای مردم ایران است. ممکن است که اقدام آمریکا در برابر جمهوری اسلامی «زورگویی» باشد یا نباشد اما در برابر تهدید حیات و سلامت مردم ایران «وظیفه» و «مسئولیت» آقای خامنه‌ای است که این تهدید را با تصمیمات خود رفع کند که هیچ نشانه‌ای از آن دیده نمی‌شود.
اگر بپذیریم که تحریم‌های آمریکا مطابق گفته‌های ظریف و شمخانی جنایت علیه بشریت است، در اصطلاح حقوقی دونالد ترامپ و آیت‌الله خامنه‌ای هردو مشارکت‌کننده در این جرم هستند. ترامپ «مباشر» و خامنه‌ای «سبب» جنایات است اما همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد سبب (آیت‌الله خامنه‌ای) قوی‌تر از مباشر (ترامپ) است که در صورت تحت تعقیب قرار گرفتن، مسئولیت سنگین‌تری متوجه او و عوامل اجرای سیاست‌هایش خواهد بود.
در نظام عدالت کیفری، دولت‌ها تحت تعقیب قرار نمی‌گیرند بلکه این اشخاص هستند که به دلیل عملکرد زیان‌بار و مجرمانه خود، مثل جنایت علیه بشریت ممکن است در معرض عدالت و دادگاه بیایند. از این رو، جنایت توصیف کردن تحریم‌ها از سوی مقام‌های ایرانی، شکل دادن به پرونده‌ای است که نام آیت‌الله خامنه‌ای هم درگیر آن می‌شود و ممکن است پای دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی را هم دیر یا زود به چنین پرونده کیفری باز کند.
مطالب مرتبط:
دفترچه راهنمای تحریم های ایران در دولت ترامپ
چرا دارو، لوازم پزشکی و غذای وارداتی سخت پیدا می شود؟
نفت کش سانچی؛ چرا دولت ترامپ کشتی غرق شده ایران را تحریم کرد؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر