معضلات بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران در اثر شیوع ویروس کرونا

پس از فراگیر شدن ویروس کرونا در ایران، هم‌زمان با ایجاد شوک و نگرانی در شهروندان این کشور، لرزه به جان مهاجران افغانستانی ساکن ایران نیز ایجاد شده است. بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران این روزها به بالاترین آمار رسیده است و روزانه بین ده تا پانزده هزار نفر تنها از مرزهای زمینی وارد افغانستان می‌شوند. در پی بازگشت بی‌سابقه مهاجران افغانستانی از ایران پای «سید حسین عالمی بلخی» وزیر مهاجرت نیز به مرز «اسلام قلعه» هرات باز شد تا از نزدیک با مهاجران بازگشته از ایران، دیدار کند.

«هرات» هم‌مرز با ایران است و مرکز شیوع ویروس کرونا در افغانستان. نخستین مبتلایان به ویروس کرونا در افغانستان مهاجرانی بودند که از ایران به کشورشان بازگشته بودند.  نخستین فرد مبتلا از شهر «مشهد» به ایران بازگشته بود و در پی آن، نمونه‌های دیگر مبتلایان، چندین شهروند افغانستانی بودند که از ایران به افغانستان بازگشته بودند. «هرات» بیشترین مبتلایان به ویروس کرونا را به خود اختصاص داده است. به طوری‌که از ۱۱۰ مبتلا به ویروس کرونا در افغانستان، ۵۷ نفر در شهر «هرات» به سر می‌برند. تاکنون سه بیمار نیز در این شهر، جان خود را از دست داده‌اند. به گفته وزارت بهداشت و درمان افغانستان، آمار مبتلایان همچنان رو به افزایش است.

در این میان، بسیاری از مهاجران افغانستانی که به کشورشان بازگشته‌اند، به خاطر شیوع ویروس کرونا هم در ایران و هم در افغانستان با چالش‌های بسیاری مواجه شده‌اند. روند بازگشت هم چنان سرعت گرفته است که «سید حسین عالمی بلخی» وزیر مهاجرت افغانستان به مرز «اسلام‌ قلعه» هرات رفت تا شرایط بازگشته‌ها را از نزدیک بررسی کند. به گفته او، پزشکان بسیاری برای بررسی شرایط مهاجرانی که از ایران باز می‌گردند، در مرز مستقر شده‌اند تا وضعیت بهداشتی آن‌ها و احتمال ابتلای‌شان به ویروس کرونا را رصد کنند.

یکی از جوانانی که به تازگی از ایران به افغانستان بازگشته است، در گفت‌وگو با «ایران وایر» توضیح داد که پس از بالا رفتن آمار مبتلایان به ویروس کرونا در ایران، شرایط ماندگاری برای او سخت شد و خود را به سختی به افغانستان رساند. او در شهرک صنعتی «اصفهان» مشغول به کار بود. از این شهرک بیش از سه هزار افغانستانی در شرایط شیوع ویروس کرونا، به افغانستان بازگشته‌اند. او پنج روز است که به افغانستان بازگشته است.

او روایت می‌کند: «به خاطر شیوع ویروس کرونا، وضعیت در ایران خراب بود. حتی در مغازه یا نانوایی هم که می‌رفتیم، به ما می‌گفتند بروید خود را معاینه کنید و کاغذ بهداشتی بیاورید تا شما را راه بدهیم. بیمارستان دارو نمی‌داد. در ماشین و اتوبوس هم با دید منفی ما را نگاه می‌کردند. وقتی می‌خواستیم برگردیم، ماشین پیدا نمی‌شد. از اصفهان یک تاکسی دربست گرفتیم. اول می‌گفت شما را نمی‌برم و بروید به خود دارو بزنید تا قبول کنم. ما هم رفتیم دست و پای خود را شستیم و ضدعفونی کردیم و لباس‌هایمان را عوض کردیم. راننده نفری چهارصد هزار تومن تا مرز افغانستان گرفت. در حالی‌که قبلا در نهایت صدهزار تومان می‌شد.»

مهاجران که از ایران بازمی‌گردند در مرز «اسلام قلعه» هرات با مشکلات دیگری روبه‌رو می‌شوند؛ نبود خودرو برای رساندن آن‌ها به شهر هرات و سپس کابل، معضل دیگری است. برای همین مهاجران بازگشته ناچار می‌شوند که تا هرات را پیاده بپیمایند. مسیری که دو شبانه‌روز طول می‌کشد: «بیک‌هایمان [کوله‌پشتی‌هایمان] را در مسیر رها کردیم. همراه ما خانواده‌ها هم بودند که بسیار خسته و ترسیده بودند. بسیاری روحیه خود را از دست داده بودند. می‌خواستیم در حمل کودکان کمک کنیم اما مسافران هم از هم ترسیده بودند که مبادا آغشته به ویروس کرونا باشیم. در هرات دو نفر مسافران را کنترل می‌کردند. موقع کنترل مسافران دیگر از کنار او پراکنده می‌شدند. بعضی‌ها هم از کنترل پزشک فرار می‌کردند.»

او حالا با دوستانش در چادر در یکی از پارک‌های «هرات» به سر می‌برد و می‌گوید به دلیل ترس از ابتلا به ویروس کرونا، هیچ‌کس حاضر نیست به آن‌ها جای خواب بدهد؛ حتی مسافرخانه‌ها. تعطیلی نانوایی‌ها و مغازه‌های مواد غذایی، رستوران‌ها و کافه‌ها هم باعث شده که این مهاجران زندگی‌شان را با خوردن بیسکویت پیش ببرند. وضعیتی که معلوم نیست تا چه زمانی به طول خواهد انجامید: «فعلا به خانه هم نمی‌روم. می‌مانم تا مشخص شود که مبتلا هستم یا خیر. می‌خواهم از هرات به کابل بروم تا دقیق معاینه شوم. اما ماشین گیر نمی‌‌آید.»

«یوسف» هم جوانی افغانستانی است که به تازگی از تهران به کابل بازگشته است. او ایجاد محدودیت بهداشتی برای افغانستانی‌ها در ایران را رد می‌کند: «کارها تعطیل بود. در کارخانه‌ها و شرکت‌ها کاری نبود. ما تهران بودیم و وقتی به نانوایی یا مغازه می‌رفتیم هم برخوردی نبود. این شایعه است که وقتی افغانستانی‌ها به بیمارستان می‌روند بستری یا قرنطینه نمی‌شوند. اما کرایه‌های ماشین بالا رفته بود. سه برابر شده بود. چون مهاجران افغانستانی به سمت افغانستان بیشتر شده‌اند، حتی نرخ بلیت‌ها هم بیشتر شده است. اگر قبلا ۵۰ هزار تومان بود، الان تا ۱۳۰ هزار تومان برای رسیدن به مشهد باید بپردازیم. از مشهد تا سر مرز هم ۹۰ هزار تومان شده است. در افغانستان هم قبلا از اسلام‌شهر تا هرات، ۲۰۰ افغانی می‌شد اما حالا ۵۰۰ افغانی شده است. از هرات تا کابل هم که ماشین نیست.»

مهاجران بسیاری از جمله «یوسف» هم‌زمان خروج از ایران و هم پس از وارد شدن به مرز «اسلام‌قلعه» مورد معاینه و تست ابتلا به ویروس کرونا قرار گرفته‌اند. اگرچه در هرات همچنان به دلیل ازدحام جمعیت شهروندان افغانستانی که از ایران بازگشته‌اند، به درستی تست ابتلا به این ویروس انجام نمی‌‌شود.

«یوسف» در تهران کارهای ساختمانی می‌کرد. اما بعد از شیوع ویروس کرونا در ایران به افغانستان بازگشت. هرچند در افغانستان هم هر روز شیوع این ویروس تشدید می‌شود و شمار بسیاری از شهروندان در خطر ابتلا قرار می‌گیرند. برای همین است که شهرهای بزرگ مثل کابل و هرات قرنطینه شده‌اند. «یوسف» اهل شهر «دایکندی» افغانستان است و می‌گوید در بیمارستان «افغان چاپان» کابل آزمایش ابتلا به این ویروس را انجام داده و نتیجه‌اش منفی بوده است. برای همین می‌خواهد نزد خانواده‌اش برگردد؛ به شهری که تنها یک مورد ابتلا به ویروس کرونا در آن ثبت شده است که بیمار نیز بعد از چند روز قرنطینه بهبودی خود را به دست آورده است.

شمار مهاجران افغانستانی که از ایران به افغانستان بازمی‌گردند، هر روز بیشتر می‌شود و تیم‌های پزشکی در مرز مستقر شده‌اند. نگرانی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که در ایران، نه آمار دقیقی از مبتلایان وجود دارد و نه امکانات پزشکی برای رسیدگی به بیماران کافی است. همچنین آماری هم وجود ندارد که چند مهاجر افغانستانی در ایران مبتلا هستند یا جان خود را از دست داده‌اند. اگرچه بنا به آمار وزارت مهاجرت افغانستان تعداد شهروندان افغانستانی که در ایران بر اثر ابتلا به ویروس کرونا جان باخته‌اند، هفده نفر است.