گروهی از روحانیون و رسانههای طرفدار حکومت در ایران، معترضان به بسته شدن آرامگاه «حضرت معصومه» و «امام رضا» در مشهد را «شیعه انگلیسی» خواندهاند. کلیدواژه شیعه انگلیسی از کجا به دایره واژگان هواداران حکومت اضافه شده است.
***
گروهی از روحانیون و رسانههای طرفدار حکومت در ایران، معترضان به بسته شدن «حضرت معصومه» و «امام رضا» در مشهد را «شیعه انگلیسی» خواندهاند. در مقابل، گروه دیگری این موضوع را آدرس غلط دادن دانسته و گفتهاند که جریان موسوم به «حوزه انقلابی»، این اقدامات را ساماندهی کرده است؛ جریانی که نه حامی «صادق شیرازی» بلکه نیروهای تندرو طرفدار آیتالله «علی خامنهای» است.
شیعه انگلیسی در اصطلاح حاکمیت امروز ایران، به طرفداران آیتالله صادق شیرازی اطلاق میشود. صادق شیرازی از روحانیون منتقد علی خامنهای است. برادرش، «محمد شیرازی» که تا پیش از مرگ، رهبری فرقه شیرازیها را برعهده داشت هم از منتقدان آیتالله خمینی و نیز ولایت فقیه بود. او پس از پیروزی انقلاب، تا آخرین روزهای عمرش به نوعی در حصر خانگی قرار داشت.
علی خامنهای و حکومت ایران، شیرازیها را به تندروی متهم میکنند و از این که آنها را دشمن اسلام و خود بدانند، ابایی ندارند.
نسبت دادن حرکتهای افراطی به هواداران شیرازیها با به کاربردن کلید واژه شیعه انگلیسی، پیش از این در ماجرای حمله به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد سابقه داشت. در آغاز، مقامهای قضایی و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی سعی داشتند رهبری این ماجرا را به بیت آیتالله شیرازی نسبت دهند. پس از آن اما مشخص شد که این افراد نزدیک به نیروهای بسیج و جریانهای مشابه بودهاند.
نماد عبارت شیعه انگلیسی در سالهای گذشته، آیتالله صادق شیرازی شده اما پیش از این، درباره مراجع تقلید و روحانیون بسیاری عبارتهای مشابه استفاده شده است.
عبارت شیعه انگلیسی که آیتالله خامنهای در سالیان اخیر بارها از آن سخن گفته، مدلی جدیدتر از «آخوند انگلیسی» است که آیتالله خمینی بارها بیان کرده بود.
هر دو این عبارتها به نزدیکی این روحانیون به سیاستهای بریتانیا اشاره دارند. آیتالله خمینی و آیتالله خامنهای، هر دو تفرقه میان شیعیان و سنیها را کار «انگلیسیها» عنوان میکردند.
عبارت آخوند انگلیسی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ نیز سابقه داشت و به افراد زیادی اطلاق میشد؛ از افرادی که به دنبال اختلافافکنی بین شیعیان و اهل سنت بودند یا افرادی که بین روحانیون و مراجع تقلید شیعه اختلاف ایجاد میکردند. برخی از روحانیون انقلابی نیز روحانیونی که در سیاست دخالت نمیکردند و یا روحانیون محافظهکار را آخوند انگلیسی میخواندند که از جمله آنها، آیتالله «ابوالقاسم خویی» یا آیتالله «احمد خوانساری» بودند.
آیتالله خمینی نیز عبارت آخوندهای انگلیسی را بارها با عنوانهای مختلف به کار برده بود. برخی از چهرههای افراطی نزدیک به او هم به این موضوع اعتقاد داشتند و در صفبندیهای خود، به ویژه درباره مراجع تقلید شیعه و روحانیون شاخص در نجف دخالت میدادند؛ از جمله، گروه «نهضتهای آزادیبخش» که توسط «محمد منتظری»، فرزند آیتالله حسینعلی منتظری» پایهگذاری شده بود و «محمدباقر حکیم»، رییس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را فردی نزدیک به انگلیس میدانست و «محمود هاشمی شاهرودی» را در مقابل او مطرح کرد.
پس از حذف روحانیون غیرانقلابی از ساختار سیاست ایران، این عبارت کهنه شده و «اسلام امریکایی» جایگزین آن شد؛ عبارتی که جریان مشهور به «چپ» در برابر جریان «راست» به کار میبرد. در این دوره، آیتالله خمینی و نزدیکانش خود را متولی «اسلام ناب محمدی» میخواندند.
در دوره رهبری آیتالله خامنهای اما این عبارت به شکل دیگری احیا شد. او در دهه ۷۰ دستور ممنوعیت قمهزنی را صادر کرد؛ اقدامی که هر چند به لحاظ سنتی و از قدیم در نقاطی از ایران مرسوم بود، بعدها به «اسلام انگلیسی» و «شیعه انگلیسی» نسبت داده شد.
عبارت شیعه انگلیسی از ابتدای دهه ۸۰ در سخنرانیهای مختلف رهبر جمهوری اسلامی تکرار شد و او در دورههای مختلفی نیز تفرقه بین شیعه و سنی را کار انگلیسیها میخواند.
آیتالله خامنهای در سال ۱۳۸۴ نیز گفته بود که در ایران و ساير كشورهاى اسلامى، «انگليسىها» و «دستگاه جاسوسى انگليس» ميان شيعه و سنى اختلاف ايجاد كردهاند: «آنها تجربه زيادى در اين كار دارند.»
رهبر جمهوری اسلامی پس از آن نیز گفت که بودجه رادیوها یا تلویزیونهایی که به بزرگان اهل سنت توهین میکنند، از «خزانهداری انگلیس» تامین میشود: «این شیعه انگلیسی است.»
پس از این سخنان، در سال ۱۳۹۵ برخوردها با آیتالله صادق شیرازی و نزدیکانش شدت گرفت.
در مرداد ۱۳۹۳، وزارت اطلاعات شبکههای تلویزیونی وابسته به جریان آیتالله صادق شیرازی را در شهرهای قم، اصفهان، مشهد و تهران به اتهام «اختلاف افکنی بین پیروان مذاهب اسلامی از طریق توهین و افترا به مقدسات آنها» جمعآوری و تعدادی از دستاندر کاران آنها را بازداشت کرده بود. مسوولان رسانهها این ادعاها را رد کرده و آنها را مصداق پروندهسازی دانستند.
یک سال بعد نیز «حسین شیرازی»، فرزند آیتالله صادق شیرازی پس از سخنرانی انتقادی در مورد ولایت فقیه بازداشت و پس از مدتی آزاد شد. در مدت بازداشت او تعدادی از هواداران آیتالله صادق شیرازی به سفارت ایران در لندن حمله کردند که پلیس بریتانیا در نهایت آنها را بازداشت کرد.
«محسن کدیور»، پژوهشگر دینی و استاد دانشگاه معتقد است جریان شیرازیها ملغمهای از نگاه سنتی واپسگرا به تشیع و اسلام از یک سو و مخالفت با ولایت فقیه از پایگاه سنتی از سوی دیگر است.
پایگاه اصلی این جریان بر خلاف دیگر مراجع تقلید شیعه قدرتمند در ایران، عراق است و به «جریان کربلاییها» شهرت دارند. شاخصترین چهره این خاندان، «محمد حسینی شیرازی» ابتدا روابط خوبی با آیتالله خمینی داشت اما بعد از انقلاب، این روابط به سردی گرایید و در زمان آیتالله خامنهای، تحت فشار و محدودیت فراوان قرار گرفت.
صادق حسینی شیرازی، برادر محمد که الان رهبری فرقه شیرازیها را برعهده دارد، در عین حال که منتقد ولایت فقیه به سبک فعلی و یا برخی از اقدامات حکومت علیه منتقدان سیاسی است، در حوزههای دیگر دیدگاهی سنتی و عقب افتاده دارد؛ مثلا بر مواردی مانند قمه زدن تاکید میکند.
این جریان به دلیل داشتن هواداران، پول و شبکههای تلویزیونی متعدد، از جمله جریانهای قدرتمند مراجع مخالف حکومت جمهوری اسلامی است. در سالهای اخیر فشارها بر این جریان افزایش یافته، هر چند که در نهایت برای برخورد نهایی با آن همچنان محافظهکار است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر