«رضا ملک‌زاده» معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جمعه‌شب، ۲۳اسفند۱۳۹۸ در یک گفتگوی تلویزیونی اعلام کرد: «مقام‌های ایرانی تا مدتی موارد کرونا را با آنفلوانزا اشتباه می‌گرفتند و به همین خاطر دیر متوجه آن شدند.» به گفته رضا ملک‌زاده درخواستهای وزارت بهداشت برای محدودیت پروازها از چین در دولت جدی گرفته نشد. وزارت بهداشت این درخواست را جدی داشت و طی چندین جلسه این را در دولت مطرح کرد، واقعا نتوانستیم به‌موقع از این حمایت برخوردار شویم که مرزها را به‌طور کامل ببندیم. ارتباطات اقتصادی و تعداد زیاد ایرانیانی و دانشجویانی که در چین بودند باعث این موضوع شد.
آیا دولت ایران در تشخیص ورود کرونا به ایران تاخیر داشت؟ بررسی روزشمار وقایع مربوط به انتشار اخبار شیوع کرونا در کشور چین و اظهارات مقام‌های ایرانی می‌تواند تصویری شفاف‌تر از آنچه در پروسه ورود ویروس کوید ۱۹ به ایران روی داد نمایان سازد.
انتشار خبر کشف ویروس کرونا در چین
اوایل دسامبر سال ۲۰۱۹ اخباری از بروز ویروس کرونا در وووهان چین منتشر شد ولی تا پایان سال ۲۰۱۹ دولت چین به‌طور رسمی این موضوع را نپذیرفت؛ اما با آغاز سال نو میلادی، روشن شد که شیوع بیماری‌های تنفسی و ریوی در ووهان ناشی از شیوع ویروس جدیدی به نام کوید ۱۹ است که در سال ۲۰۱۹ دیده شده است.
از ۱ژانویه۲۰۲۰ که ویروس کوید ۱۹ در ووهان چین شناسایی و رسما اعلام شد تا روز ۳۰بهمن۱۳۹۸ (۱۹فوریه۲۰۲۰) که رسما ورود ویروس کرونا به ایران اعلام شد، ۲ ماه تمام مقام‌های نظامی و دولتی ایران، ورود کرونا به ایران را انکار می‌کردند.
۱۱دی۱۳۹۸؛ ایران درگیر آنفلوانزا
درحالی‌که رسانه‌ها در روز ۱۱دی۱۳۹۸ از شناسایی کرونا در ووهان چین خبر می‌دادند، «کیانوش جهانپور» رییس روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت از مهار بیماری آنفلوانزا و کاهش موارد مراجعه، بستری و مرگ بر اثر این ویروس خبر داده و می گوید:« در طول این هفته، از مجموع ۸۸۳ نفر بستری مشکوک به آنفلوانزا، نهایتا ۸۱ مورد براساس شواهد آزمایشگاهی مبتلابه آنفلوانزای تیپ A گزارش شده‌اند و میزان بروز به حتی کمتر از یک‌دهم هفته‌های قبل رسید، البته متاسفانه طی هفته مورداشاره، ۷ نفر به دنبال ابتلا به آنفلوانزا و عوارض و پیامدهای آن فوت کردند که اغلب این عزیزان از بیماری‌های زمینه‌ای نیز رنج می‌بردند، لذا از آغاز فصل اخیر جمعا ۱۰۳ نفر از هم‌وطنانمان به دنبال ابتلا به آنفلوانزا فوت کردند.» یعنی هم‌زمان با آغاز شیوع ویروس کرونا در چین، ایران درگیر شیوع ویروس آنفولانزا بود.
۳بهمن۱۳۹۸؛ کنترل مسافران چینی در فرودگاه امام
تا روز ۳ بهمن یعنی حدود ۲۰ روز بعد از شناسایی ویروس کرونا در چین، هیچ مقامی از وزارت بهداشت ایران، در خصوص احتمال ورود کرونا به کشور سخن نگفته بود. روز ۳ بهمن، دکتر «محمدمهدی گویا»، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در اولین اظهارنظر رسمی در خصوص کرونا اعلام کرد: «مسافران ورودی از چین از نظر علایم ابتلا به کرونا کنترل می‌شوند.» او گفت: «اگر علایمی از بیماری مشاهده شود، اقدامات لازم برای مراقبت از این افراد انجام می‌شود. اگر کسی در چین آلوده به این بیماری شده باشد، فقط می‌تواند از طریق هواپیما به ایران برسد و تنها جایی که مسافر از چین وارد می‌شود، فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) است.» تا آن زمان نه مساله توقف پروازها از چین به ایران مطرح بود و نه خطر ورود کرونا به ایران.
۴بهمن۱۳۹۸؛ آماده‌باش تیم‌های اورژانس ولی نه برای مقابله با کرونا
روز ۴ بهمن، دکتر«سعید نمکی» وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دستور آماده‌باش تیم‌های اورژانس کشور را صادر کرد ولی نه برای مقابله با ورود کرونا به ایران بلکه برای اعزام به ترکیه برای کمک به زلزله‌زدگان آن کشور. دکتر نمکی، مستند به صفحه اخبار وب‌سایت وزارت بهداشت تا ۴ بهمن هیچ اظهارنظری در خصوص کرونا ندارد.
۵بهمن۱۳۹۸؛ صدور اولین اطلاعیه رسمی در خصوص کرونا
روز ۵ بهمن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌طور رسمی، اولین اطلاعیه در خصوص ویروس کرونا را منتشر کرد. در بخشی از این اطلاعیه با تاکید بر اینکه هنوز هیچ مورد حتی مشکوکی از ابتلا به کرونا در کشور مشاهده نشده، آمده: «در کشور ما نیز با نظارت و راهبری معاونت بهداشتی و مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر در تمام پایانه‌های مرزی کشور به‌ویژه فرودگاه‌ها و بنادر بین‌المللی، پایگاه‌های مراقبت‌های بهداشتی مرزی با حضور تیم‌های متشکل از کارشناسان و متخصصان بهداشت و مبارزه با بیماری‌ها فعال‌اند و با تجهیزات مناسب هرگونه مورد مشکوک ورودی به کشور را تحت غربالگری و مراقبت‌های لازم قرار می‌دهند.» همچنین در این اطلاعیه نوشته شده بود خاورمیانه در زمینه کنترل و پیشگیری بیماری‌ها وضعیت مناسبی دارد. در این اطلاعیه هم اشاره‌ای به ضرورت توقف پروازها از چین نشد.
۷بهمن۱۳۹۸؛ تقاضای وزارت بهداشت برای لغو ویزای چینی‌ها
روز ۷ بهمن، دکتر نمکی، وزیر بهداشت، در حاشیه اجلاس روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی از تقاضای وزارت بهداشت از وزارت امور خارجه برای لغو ویزای چینی‌ها خبر داد او در حالی تقاضای لغو ویزای چینی‌ها را مطرح کرده که معاون گردشگری وزارت گردشگری و میراث فرهنگی در تاریخ ۸تیر۱۳۹۸ از تصویب لغو یک طرفه ویزای ایران برای گردشگران چینی خبر داده بود؛ یعنی وزیر بهداشت اطلاع نداشت که اساسا چینی‌ها برای ورود به ایران به ویزا نیاز نداشتند. تا این روز نیز وزیر بهداشت موضوع ضرورت لغو پروازهای چینی را اعلام نکرده بود.
از روز ۷ بهمن به نظر می‌رسد شاخک‌های مسوولان بهداشتی و درمانی کشور نسبت به خطر ورود کرونا به ایران حساس شده است. به‌طوری‌که بعد از اظهارات وزیر بهداشت، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان نیز از تقویت نظام مراقبت سندرمیک بیماری‌ها در پایانه مرزی میرجاه برای پیشگیری از ویروس کرونا به ایران خبر داد.
۸بهمن۱۳۹۸؛ تشکیل تیم‌های واکنش سریع توسط سازمان اورژانس
روز ۸ بهمن، دکتر «حسین کولیوند»، رییس سازمان اورژانس کشور از تشکیل تیم‌های واکنش سریع در تهران و کلان‌شهرها برای مقابله سریع با کرونا و رسیدگی به موارد مشکوک خبر داد. در عین حال در همین روز، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که تاکنون هیچ مورد ابتلا به ویروس کرونا در ایران مشاهده نشده است. دکتر جهانپور گفت: «نتایج قطعی آزمایشگاهی حاکی است موارد معدود مشکوک ارجاع شده، مبتلابه ویروس کرونا جدید نبوده‌اند.» یعنی اینکه حداقل در روز ۸ بهمن موارد مشکوکی وجود داشته ولی نتایج آزمایشگاهی ابتلا را تایید نکرده است.
در همین روز، «ایرج حریرچی»، معاون وزیر بهداشت به مردم اطمینان داد که هنوز کرونا به ایران وارد نشده و گفته: «اکثر مسافران ما از محل شهرهای آلوده قرنطینه نیستند و فقط ۱۲ نفر دانشجو داشتیم که مراقبت کردیم و جای هیچ نگرانی نیست.»
۱۰بهمن۱۳۹۸؛ اعلام هماهنگی وزارت امور خارجه با وزارت بهداشت
روز ۱۰ بهمن، سخنگوی وزارت امور خارجه از هماهنگی این وزارتخانه با وزارت بهداشت خبر داد و اعلام کرد: «دستورالعمل‌های لازم در خصوص تدابیر پیشگیرانه به نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه چین صادر شده و توصیه‌های مسافرتی به گردشگران و اتباع ایرانی مقیم در چین نیز انتشار یافته و با تشکیل ستاد بحران در سفارت جمهوری اسلامی ایران در پکن و نیز سرکنسولگری کشورمان در شانگهای، شماره‌های تماس جهت ارائه خدمات و راهنمایی به اتباع ایرانی اطلاع‌رسانی شده است.» او از تلاش برای کمک‌رسانی به دانشجویان ایران در ووهان و تلاش برای بازگرداندن آنان خبر داد. مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت نیز مجدد با اعلام اینکه هنوز کرونا به ایران نیامده، گفته: «تمام مبادی مرزی اعم از هوایی، زمینی و دریایی تحت پوشش اقدامات مراقبتی و غربالگری قرار دارند و با موارد مشکوک به این بیماری در قالب دستورالعمل برخورد می‌شود.»
۱۱بهمن۱۳۹۸؛ تقاضای وزارت بهداشت برای توقف پروازهای چین-ایران
روز ۱۱ بهمن، دکتر «علیرضا رئیسی» معاون بهداشت وزیر بهداشت، از ارسال نامه این وزارتخانه به دولت برای ممنوع کردن سفرهای توریستی از چین و محدود کردن سفرهای کاری از چین به ایران خبر داد اما مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که این وزارتخانه در نامه‌ای به «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رییس‌جمهور خواستار توقف همه پروازهای تجاری و گردشگری ایران-چین شده است. او هنوز ورود کرونا به ایران را شایعه میداند و آن را رد می‌کند.
۱۲بهمن۱۳۹۸؛ اطلاعیه دوم وزارت بهداشت و توصیه‌های بهداشتی به مردم
روز ۱۲ بهمن، وزارت بهداشت با صدور دومین اطلاعیه رسمی در خصوص کرونا، از تولید ماسک در داخل و قابلیت تامین ماسک موردنیاز مردم خبر داد و به مردم توصیه کرد نکات بهداشتی را رعایت کنند.
از روز ۱۲ بهمن به بعد حتی اگر بپذیریم که وزارت بهداشت، ورود کرونا به ایران را باور ندارد ولی به نظر می‌رسد منتظر ورود این ویروس هست و نگرانی را در مصاحبه مقامات و اطلاعیه‌های این وزارتخانه می‌توان حس کرد.
۱۴بهمن۱۳۹۸؛ نصب دوربین‌های حرارتی در فرودگاه
روز ۱۴ بهمن، معاون وزیر بهداشت از نصب دوربین‌های حرارتی در فرودگاه امام برای کنترل درجه دمای بدن مسافران برای شناسایی موارد مشکوک به کرونا خبر داد و ابراز امیدواری کرد که با این سیستم دقت کار بالاتر رفته و می‌توان حجم وسیع‌تری از مسافران همه کشورها که وارد می‌شوند را در مرزهای هوایی، زمینی و دریایی، برای کمک به اطمینان بیشتر کنترل بهداشتی کرد.
در این روز وزیر بهداشت نیز با تاکید بر اینکه کرونا به ایران نیامده، مدعی شد که کروناویروس جدید مطلقا سخت‌تر از بیماری آنفلوانزای H1N1 که در چند ماهه گذشته آن را مهار کردیم، نیست.
دکتر سعید نمکی همچنین در آیین افتتاح دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با بیان اینکه «امروز به دولت و وزیر بهداشت چین اعلام کردم که چرا دستتان را به سمت اروپایی‌ها دراز کرده‌اید، شما یک مخزن قدرتمند به نام جمهوری اسلامی ایران دارید که آماده کمک در حوزه سلامت به این کشور هستیم» از حیرت دنیا در خصوص موفقیت ایران در کنترل بیماری‌های اپیدمی در مناطق سیل‌زده خبر داد.
۱۶بهمن۱۳۹۸؛ دانشجویان از چین بازگشتند ولی کرونا هنوز نیامده
روز ۱۶ بهمن، دکتر علیرضا رییسی معاون وزیر بهداشت با اعلام اینکه دانشجویان ایرانی مستقر در ووهان چین به ایران بازگشته و مشکلی ندارند، تاکید کرد که کرونا هنوز به ایران نیامده است. او گفت: «ممکن است افرادی به دلیل سرماخوردگی شدید، آنفلوانزا و مشکلات حاد تنفسی در برخی بیمارستان‌های کشور بستری شوند ولی این موارد ربطی به کرونا ندارد؛ زیرا از این افراد اولین آزمایشی که گرفته می‌شود این است که ببینید ویروس او از نوع کروناست یا خیر.»
۱۹بهمن۱۳۹۸؛ وضعیت را تحت کنترل داریم
روز ۱۹ بهمن، دکتر نمکی وزیر بهداشت با بیان اینکه هنوز کرونا به ایران نیامده، از توقف پروازهای ایران به چین و بالعکس، تحت نظر داشتن موارد مشکوک به کرونا در استان‌های مختلف و قرنطینه دانشجویانی که از ووهان به ایران برگشته بودند خبرداد و تاکید کرد در بین آنها موردی از ابتلا به کرونا دیده و گزارش نشده است. یک روز بعد نیز معاون پرستاری این وزارتخانه از فراگیری آموزش مقابله با کرونا توسط ۶۰۰۰ پرستار و سوپروایزر نظام پرستاری دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های علوم پزشکی سراسر کشور خبر داد.
۲۱بهمن۱۳۹۸؛ ورود کرونا هنوز تکذیب می‌شود
روز ۲۱ بهمن، بار دیگر معاون بهداشت وزیر بهداشت و درمان، ورود کرونا به کشور را تکذیب کرد. روز بعد وزیر بهداشت نیز در مراسم راهپیمایی ۲۲ بهمن، مجدد اعلام کرد که ویروس کرونا به ایران نیامده است. معاون بهداشت نمکی نیز در یک ویدیو کنفرانس با حضور معاون وزیر آموزش‌وپرورش و معاونت‌های بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کرد: «هم‌اکنون ۲۴ کشور جهان درگیر کروناویروس بوده و ۹۱۰ نفر کشته شده‌اند و بیش از ۴۰ هزار نفر درگیر این بیماری هستند.» وزارت بهداشت در روز ۲۲ بهمن در حالی ورود کرونا به ایران را انکار می‌کنند که می‌دانند ۲۴ کشور که عمدتا اطراف ایران هستند، درگیر ویروس کرونا شده‌اند.
۲۳بهمن۱۳۹۸؛ تکذیب فوت یک ایرانی بر اثر کرونا
روز ۲۳ بهمن، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت خبر فوت یک ایرانی براثر کرونا را تکذیب و اعلام کرد هنوز نتایج آزمایشگاهی هیچ ابتلایی به کرونا را تایید نمی‌کند.
۲۷بهمن۱۳۹۸؛ تکذیب‌نامه به رییس‌جمهور در خصوص کرونا
روز ۲۷ بهمن، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت خبر صدور نامه معاونت درمان وزارت بهداشت به رییس‌جمهور در خصوص ابتلای تعدادی از ایرانیان به کرونا را تکذیب و اعلام کرد نتایج آزمایشگاهی نشان می‌دهد بیمار مبتلابه کرونا نداریم. روز بعد برای چندمین بار وزیر بهداشت نیز ورود کرونا به ایران را تکذیب ولی درعین‌حال تایید کرد که موارد مشکوکی وجود داشته ولی تست آنها منفی بوده است. او حتی گفت دانشجویان از چین بازگشته هم می‌توانند به خانه‌هایشان بروند.
۳۰بهمن۱۳۹۸، اعلام رسمی ورود کرونا به ایران
روز ۳۰ بهمن، بالاخره وزارت بهداشت پذیرفت که دو نفر در قم در اثر ابتلا به کرونا فوت کرده‌اند. درواقع خبر ورود کرونا به ایران با اعلام مرگ مبتلایان حکایت داشت. خبری که نشان می‌دهد کرونا در روزهایی که وزیر و معاونینش ورود کرونا به ایران را تکذیب می‌کردند، به ایران آمده بود.
جمع‌بندی
«رضا ملک‌زاده» معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جمعه‌شب، ۲۳اسفند۱۳۹۸ در یک گفتگوی تلویزیونی اعلام کرد: «مقام‌های ایرانی تا مدتی موارد کرونا را با آنفلوانزا اشتباه می‌گرفتند و به همین خاطر دیر متوجه آن شدند.» به گفته رضا ملک‌زاده درخواستهای وزارت بهداشت برای محدودیت پروازها از چین در دولت جدی گرفته نشد.
آیا دولت ایران در تشخیص ورود کرونا به ایران تاخیر داشت؟ بررسی روزشمار وقایع مربوط به انتشار اخبار شیوع کرونا در کشور چین تا زمان اعلام رسمی ورود آن به ایران، نشان می‌دهد که وزارت بهداشت ایران در این فاصله با چند سوژه مهم ازجمله:
- شیوع ویروس آنفلوانزا
- مجروحان حادثه تشییع‌جنازه سردار سلیمانی و کشته‌شدگان هواپیمای مسافربری اوکراینی،
- امدادرسانی به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان
- شایعه مسموم بودن لبنیات به آفلاتوکسین
- آتش زدن کتاب پزشکی توسط یک روحانی مدعی طب اسلامی
دست‌به‌گریبان بوده است. لذا اگر خوش‌بینانه به آن نگاه کنیم شایع بودن ویروس آنفلوانزا و مرگ‌ومیر نسبتا گسترده ناشی از آن، سبب شده بود در مواجه با بیماران دارای مشکل تنفسی، بیش از هر چیز او را مبتلابه آنفلوانزا قلمداد کنند.
بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد که نه‌تنها دولت هشدارهای وزارت بهداشت مبنی بر ضرورت توقف پروازها از چین را جدی نگرفته بلکه روزشمار وقایع دو ماه اخیر نشان می‌دهد خود وزارت بهداشت نیز به این مهم چندان توجهی نداشته است به‌طوری‌که اولین بار روز ۱۱ بهمن یعنی یک ماه بعد از شیوع کرونا در چین، وزارت بهداشت مساله توقف پروازها را مطرح می‌کند حال‌آنکه حداقل ۲-۳ هفته قبل از آن روشن بود که هر مسافری از چین می‌تواند ناقل ویروس کرونا باشد.
ازاین‌رو، «ایران‌وایر» ادعای دکتر ملک‌زاده معاون وزیر بهداشت مبنی بر «تاخیر وزارت بهداشت در اطلاع یافتن از ورود کرونا به ایران و کم‌توجهی دولت به هشدار این وزارتخانه برای توقف پروازهای چین» را درست میداند و به آن نشان «حقیقت دارد» می‌دهد هرچند برای ایران‌وایر عدم صداقت اظهارات وزیر بهداشت و معاونینش در خصوص انکار ورود کرونا به ایران تا پیش از اثبات آن در ۳۰بهمن۱۳۹۸، قابل‌اثبات نیست.
توضیح نحوه رتبه‌بندی ایران‌وایر:
-
دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آنها قبلا ثابت شده یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود کذب از کار درآمده‌اند.
-
حقیقت ندارد: اظهار دروغی درباره یک واقعه مشخص تازه یا چیزی که قبلا عدم صحت آن اثبات نشده است با استفاده از واقعیات و مدارک موجود.
-
گمراه کننده: موردی که ممکن است از واقعیاتی خاص در اظهارات استفاده شود تا ادعای نادرست یا غیرقابل اثبات دیگری را القا کند.
-
حقیقت دارد: وقتی اظهاری با مدارک و واقعیات ثبت‌شده پشتیبانی شود.
-
در بعضی موارد ممکن است ما به این نتیجه برسیم که امکان تعیین صحت یا کذب بودن ادعایی را نداریم. این موارد ممکن است ادعایی درباره مناسبات داخلی حکومت ایران باشد که ما از آن بی‌خبر هستیم، یا اظهار نظری به شدت شخصی باشد حتی ممکن است ادعا درباره نیاتی باشد که قابل رد یا اثبات نیستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
بازداشت و احضار منتقدان حکومت در بحبوحه شیوع کرونا؛ از مهدی حاجتی تا محمد مختاری
شیوع کرونا و نمایش پیکر فرسوده نظام جمهوری اسلامی
۶ عامل اختلاف‌های آماری در بحران کرونا
بیمار مبتلا به کرونا: داروی ضد ویروس دادند و گفتند خودت را قرنطینه کن
کرونا در ایران؛ رفتار‌های پرخطر روحانیون ادامه دارد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر